23 Şubat 1939 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 7

No. 2218—333 UYANIŞ ATP RAN 213 NİETZSCHE Yİ ÖLDÜREN HASTALIK! 1889 senesinin başlarında Torino şehrinin Carlo Umbesto meydanında gerib bir vak'a oldu. Bir ara- bacı delicesine hayvanını dövüyordu. Birden ortaboy- lu, çukurlarına batmış keskin gözlü, süpürge gibi bı- yıklı bir yabancı ortaya atıldı ve hayvanı öpmeğe, çılgınes bağırmağa başladı. Bir «ürü meraklı etrafını aldı. Oteleci Daerid Fino bu adamı tanımıştı, Bu bir kaç aydır Torinoda oturan bir Alman, felsese hocası Fredârie Nietzsche idi. Hino onu oteline götürdü ve yatağa yatırdı. Nietgsehe iki gün ve iki gece kendine gelmeden yattı. Uyanınca tekrar saçmalamağa başladı, kendi- sinin şair piadon, mimar Chamjliges olduğunu ve bir cinayet işlediğini iddia ediyor; daha sonra kendini Victor Emanuel, Kardinal Antonelli veya Torinoya kendi cenaze merasiminde bulunmağa gelmiş Prens Rujöne de . Sanvie - Savignan zannediyordu. Posta- neye, gara gidiyor ve önüne gelene kendinin tebdili kıyafet gezen Allah olduğunu iddia ediyordu. Vazi- yet bir skandal hâlini almağa başlamıştı. Torino bedeştanında Nietzechenin dünyadaki ye- gane mamülkü, bir tahta karyola, bir koltuk, iki yu: varlak masa, bir banyo satılırken Overbeok hastayı Bâle'e götürüyordu. Nietzschenin ibtiyar annesi oğ- Ianau aramağa oraya geldi. O annesini şu sözlerle selâmladı : «Benim şabsimda Torinonun büyük müs- tebidini görünüz» Kadın Nietzecheyi uzun, müşkül ve ızdırablı bir seyahatin sonunda İdna tımarhane- sine yatırmağa mecbur oludu. Doktorlar, hastalığı teşhis etmişlerdi, Âraz bir umumi bunamanın başlangıcını gösteriyordu. Kietzschenin annesi ve hemşiresi Madam Elizabet Forster, ki sonraları Nietzsehenin hayatını yazacak ve Weimon da Nietzece evrâk hazinesinin müdürü olacaktır, bir türlü bu tıbbi görüşe inanmadılar. On- ların nazarında Nietzsche çok çalışmaktan yorulmuş ve az vakitte iyi olacaktı. Hastanın etrafında, annesi, ve dostlarıyla doktorlar arasında müthiş bir mücadele başladı. Annesi onu tımarhaneğen kurtarmak, evde bakmak istiyordu. Doktorlar karar veremiyorlardı. Şarko mektebinin Almanyada yayılmasına çalışmış olan, İdna tamarhanesi baş doktoru Binsworger Nietzsehe, de bir fevkalâde klinik bâdisesi görüyordu. Onun kitablarını okuma- dığını şu sözlerle itiraf ederdi; «Doktorlar büyük zekâların eserlerini takib etmeğe vakit bulamazlar.» Fakat Frddöric Nitzsche'in eserini tanımıyanlar yal- nız doktorlar değildi. O münekkit Georges Brades'in sayesinde yalnız Danimarkada tanınmıştı. Annesi ve doktorlar birbirlerine girerken, sahneye yeni bir mücahit atıldı. Bu Langbehu isim lidev yapılı bir tütün arkeologu idi. Nietzsche, yi kendi usulüne göre tedavi etmeği teklif etti. Doktorlar hasta ile beraber uzun gezmeler yapmasına izin verdiler, Bü adam Nietzsche, nin aklından daha ziyade, zayıfla- yan iradesini eline almağa muvaffak oldu. Büyük Alman dâhisi nasıl çıldırmışfıP Izlırabla geçen 12 senenin tarihi! Nietzsche 1864 yılında Dostları ve ailesi sonradan çıkan bu adamın elinden Nietzache'yi kurtarmağa çok çalıştılar. Bir müddet sonra bu adamın Nietzeche üzerine hir ki- tap yazmak için onunla yakından temasa geçtiği anlaşılmıştı. Bu arada eski usullere göre tedavi et- meğe talib bir çok kimseler meydana çıkmıştı. Nt- hayet annesi doktorlara ve bu tedavi üstadlarına galebe çaldı. Nietzeohe 1990 senesiniu baharında te marhaneden çıktı, Tam on sene, ölünceye kadar evi- nin içinde yaşadı. Aklı, iradesi yavaş yavaş eriyordu. Filozofun son seneleri, onu arada sırada ziyaret eden dostlarının anlattıkları hikâyelerden başka hiç bir şeyle, bilinmiyordu. Bugün, hastalık senelerini nasıl geçirdiğini, anne- sinin profesör Overbecke yazdığı mektuplardan an- lıyoruz, Bunlar Bermann Fischer kitabevi tarafından son günlerde neşredilmiştir. Bu vesikalar çok kuvvetli, belki birçok akıl hap talıkları mütehasselarının raporlarından, daha ziyade hakikate yakın. Zira bir hastanın helini değil, fakat bir büyük adamın değişikliğini, yakınlarının ahvali ruhiyesiylo: beraber aksettiriyor. Yetmiş yaşındaki ânne, hasta oğluna bütün kuv- vetile sarılmış onu iyi etmeğe uğraşıyor. Vazifesi . — Devamı 722 de —