14 Mart 1933 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 9
SON: POSTA- . İTTİHAT ve TERAKKİ NG — e ) Her hakkı mahfuzdur. — Tefrika No. 92 Nasıl doğdu?.. Nasıl Yaşadı?.. Nasıl Öldü?.. Fesat Cemiyetine Dahil Zabitlerin İsimleri Malüm İmiş Şimdi, Abdülhamide daha büyük bir endiye arız olmuştu. Acaba, bu teşkilât yalnız Üçüncü ordu mıntakasına mı münhasr kalıyor- du? ikinci —ordunun, batta (Hassa ordusu) nun da bu İltifa- ka dahil olmıdığ:.. ve hatta, sar- askerin de bunlarla müttefik bu- lanmadığı ne malümdu. Esasen serasker Rıza Paşa hakkında kaç defa jurnal vermişler: (Mektepli xabitanı kâmilen ikinci ve üçüncü ordulara gönde- riyor. Diğer orduları genç ve münevver zabitlerden mahrum ediyor.) Demişlerdi. Abdülhamit, şim- di bu jurnalları hatırladıkça se- rasker hakkında şüpbeden şüp- heye düşüyor.. Amcası Sultan Azizi asker — kuvvetile hal'cden seraskar Hüseyin Avni paşa ribi, serasker Rıza paşanın da kendi aleyhine bir rol oynamasından korkuyordu... Geceyi, bu düşün- celerin 1st rabile geçiren Abdül- hamit, daha şafak sökerken, baş kâtip Tahsin paşaya, müfettiş İsmail paşaya, bir de serasker Rıza paşaya yaverler göndermiş, derhal saraya gelmelerini irade etmişli.. Bu Üç zat saraya gek dikleri zaman kapıda bekleyenler tarafından karşılandılar. Tahsin pş. doğruca huzuru şahaneye.. İsmail paşa, Arap İzzet paşanın odası na.. Serasker Rıza paşa da, Çit köşküne sevkolundular. O sabah Abdülhamit, banyo- sunu bile feda etmiş, küçük ma- beyndeki odasma gelmişti. Tah- sin paşa huzura girdiği zaman ayakta duruyor, elinde bir kâğıt tutuyorda, Başkâtip girer girmez, şu emri verdik — Şimdi, serasker Çit köş- künde bekliyor. Git, kendisini gör. Rumeli de bazı zabitanın inkılâp ve ihtilâl fikirleri taşr makta oldukları anlaşılıyor. Bun- lJara karşı ne yapmak icap eder?, Bu hususta kendi mütaleası nedir?. Tahsin paşa, bünkârın kaç gündür ne Üzüntülü zaman ge- çirdiğini bildiği için bu sualden maksadını da derhal anlamış; ve hatta şu anda hüakârın: — Seraskeri azlettim. Derhal tevkif ettiriniz. Demed.ğine hayrette kalmıştı. Tahsin Paşa, Çit köşküne gittiği zaman, Serasker Rıza Pa- şayı merak ve heyecan İçinde bulmuştu. Rumeli — vaziyetinden axz çok haberdar olan Rıza Paşa da böyle sabah karanlığı vuku- bulan daveti tabil hayıra yorma- mış, Lu telaşlı davetin bu mesele ile münasebeti olduğunu —anla- mıştı. 'Tahsin Paşa, Rıza Paşa ile selâmlaşarak mutat olduğu Üzere iradeyi ayakta tebliğ etti ve cevap bekledi. Rıza Paşa vazi- yetin nezaketini tamamen hisset- tiği için birdenbire cevap ver- medi, Beş on saniye kadar di- şündükten sonra kısa ve şumullü olan şu cevabı verdi: — Şevketmeap — Efendimiz, hangi suretle düşünüyorlarsa bit Merkezi umumt Azasından Fethi Bey tabi isabet ondadır... Bu hususta benim mütalaama gelince: Kısaca Şu cevabı veriyorum. Eğer orta- da bir cürüm ve bir mücrim var ise, ceza kanunu mucibince, mu- amele... Riza paşa sözlerini ikmal edemedi Çünkü, kapı açıldı. İçe- riyo Arap İzzet paşa ile müfettiş İsmail paşa girdi. İkisi de seras- kero selâm verdi. Ve onlar da #eraskere ayni suali tekrar etti. Rıza paşa, esasen İzzet paşayı ber görüşte sinirleşirdi. Fakat şu dakikadaki vaziyeti, cidden pazikti. Birdenbire içinden doğan hiddeti güçlükle teskin etti. İs mail paşaya bakarak, biraz evvel Tahsin paşaya verdiği cevabı tekrar etti... İzzet paşa, seraske- rin asabiyetini pek iyi anlamış olmakla beraber, işi pişkinliğe vurarak sordu: — Bu Fesat cemiyetina dahil olan bazı zabitanın İsimleri ma- Tüm imiş. Acaba bunları mahak- lerinde bir anda tevkif ettirmek mümkün olamaz mı? Bu sual, şüpbesiz bir iskandil mahiyetinde idi. Rıza paşa, bütün hayat ve mukadderatının, verece- ği bu cevaba merbut bulunduğu- nu hiasetti, ç — Bu gibi işlerin tahkikatı, tamamen sizlerin elinden geçiyor. Binaenaleyb, ne fesat cemiyetin- den ve ne de bu cemiyetin ne yapmak istediğinden haberdar değilim. Eğer vazifeme taaliük eden birşey — varsa, efendimiz irade buyururlar ben de ya- par.m. Diye, sözlerine hitam verdi. Tahsin, İzzet, İsmail Paşalar, bu kestirme — cevabı. aldıktan Gedikli sıhhiye - küçük zabit soura doğruca huzura - gittiler. Rıza Paşann göylediği sözleri Abdülhamide tekrar — ettiler. Abdülhamit, kısa bir düşünca geçirdi: — Pekâlâ.. kendisine baber gönderiniz. Doğruca — dairesine gitsin. Dedi. Abdülhamit, seraskeri iresine göndermekle, ve kendisine daha hâlâ itimat — gösterdiğini ihsas etmek istedi. Şimdi Ab- dülhamit, ikinci nokta Üzerinde duruyordu. Acaba, isimleri ma- lüm olan büyük ve küçük rütbeli — zabitleri, — bir anda maballerinde — tevkif — ettirmek mümkün mü (di? — Şüphesiz, bu mümkündü, Fakat acaba bu . hareket, birdenlire © ibtilâlin patlayıverinesine sebebiyet vermez mi İdi?.. İşte asıl düşünülecek cihet te bu idi, Buna binaen, her mübim meşelede olduğu gibi Abdülhamit bu meselede de te- enui ve itidal ile harekete karar | verdi. Muhtelif mıntakalardan ikişer zabitin celp ve isticvapla- rını irade etti.. ( Arakası var ) Sılâhları Bıra—İî_ maKonferansında Cenevre 13 — Silâhları bırakma kenferansını içina düşt. ğü çıkmazdan kurtarmak içle İngila Başvekili M. Makdonaldin yeni teşeb >ünlerde bu- Tunacağı söylenmektedir. Rivayetlere nazaran, M. Makdonalt bazı devlet- lerden Fransız plânma karşı - takın- dıkları muarız Vârİyetten vazgeçme- ler'ni tetiyecektir. Tahminlere naza- ran Makdonald Romaya bir seyahat yapacaktır. DL Makdonald'ın, kuvvetlerini azaltıma iş'nde daha bü- yük fedakârlıklar yapılmas na zemin hazırlamak içim yeni, müzakereler açacağı söylenmektedir. “M. Makdo- nald silâhları birakma — konferansı- nın başka bir vakte bırakılacağı hak- kırdaki haberinm döğrü olmadığını söylemiştr. Amerika Mmurahhas heyetin'n si- 1âb ari birakma konfaransının işlerine ve kararlarına daha geniş bir surette iştirak etmek Üzere hükümetten emir aldığı söylenmektedir. Cenevte 13 — M. Makdonald si- yazi temasi başlanıştır. Bugün Çekoslovak Hariciye Nazırı, Amerika murahbasile, Macar Hariciye Nazırile görüşmüştür. Yeni Sıhhiye Küçük Zabitleri mektebinden 932- 933 devresinde on dört genç muvaffakiyetle mezun olmuştur. Gençleri burada mu allimlerile bir arada gürüyorsunuz. TTT TTTT T Almaunya Harp Açabilir Mi ? ( Baştaratı 1 inci sayfada ) mes'üliyet yükü taşıyan Fon Nöy- rat uzun müddet sefirlik yapmıştır. Bugün de Almanyanın - harici siyasetini İdare etmektedir. Böyle bir tecrübeli diplomatın ağzından çıkan bu alevli sözleri ehemmi- yetle karşılamak lâzımdır. Hitler iktidar mevkiine geldik- ten sonra Hitler fırkasının lider- leri her fırsatta Avrupa diplo- matlarını derin derin düşündürecek ve belki da korkutacak derecede şiddetli notuklar söylemiye baş- ladılar, Fon Nöyrat'ın son nutku ise devlet adamlarını şüpbesiz ki daha fazla düşündürecektir. Bu keskin nutukları okuduktan sonra insanın aklına şu sualler geliyor: ı Almanya —harp — ilân edeçbilir mi? 2 — Hangi devletlere güvene- bilir ? 3 — Almanya ne zaman harp yapabilir ? 4 — Almanyanın gizli askeri faaliyetj var mıdır ? İlk sual askeri vaziyete temas ettiği için bunlara riyazi bir kat'iyetle — cevap: vermek haylı müşküldür. Fakat her şayden evvel şunu söyliyelim ki Almavya bugün çok sağlam bir çember içinde — akışmıştır. — Hudutları, Versay — muahedesinden — aslan payı almış olan Fransa, Belçika, Lehistan ve Çekoslovakya tara- findan daimi bir surette tebdit altındadır. Bu dört devletin askeri varlıkları Almanyayı her zaman için en kısa bir müddette mağlüp edecek vaziyettedir. Şu halde diyebiliriz kk Almanya bugün yalnız başna bir harp macerası- na atılmak cür'etini gösteremez. Fakat —üçüncü —ve dördüncü suallere müspet cevap verildiği takdirde hiç çekinmeden söyliye- biliriz kiz Bu takdirde Almanyanın barp açmak kabiliyeti artar. Almanya, Soviyet —Rusyaya Rapalo muahedesile bağlıdır. Bu muabedenin bir askeri kısını var- dir ki bugüne kadar mahiyeti bir türlü — anlaşılamamıştır. Ancak Hitler fırkası iktidar mevkiine geçtikten sonra bizzat M. Hitler komünizm aleyhinde çok ağr bir | nutük söyledi ve bu nutuk AL manya * Soviyet Rusya münase- betlerini gerginleştirdi. Hattâ ©- kadar ki Berlindeki Rus sefiri Hitlerin bu nutkuna karşı Alman hükümetine şiddetli bir protesto- name verdi. Bu vaziyet karşısında bir harp çıktığı zaman Soviyet Rusya, komünizm düşmanı” olan Almanyaya askeri yardımda bw lunamaz. Cünkü bulunduğu tak- dirde Almanya şalip gelirse bu galibiyetten Soviyet —Rusya da zarar görür. Diyebiliriz ki: Acaba Almanya İtalyaya güvenemez mi? Bugün bir Almanya - Fransa ihtilâfı, bir de Fransa - İtalya ih- tlâfı vardır. Almanya - Fransa ihtilâfı halledilemez bir safhaya girmiştir. İtalya » Fransa ihtilâfı böyle değildir. Çünkü bu iki Lâtin devletin menfaatleri hemen he- men müşterek demektir. Siz di- yeceksiniz ki İtalya da arada s'rada Almanyanın istediklerini müdafaa ediyor. Bunun sebebi basittir. Çünkü İtalya, Fransanın daha fazla kuvvet bulmasınmı ve bu suretle aleyhinde bir müvazene hâsıl olmasınl istemez. Aynı zamanda ileride Fransa balli için yapılacak müzakere- * lerde Fransanın daha mülâyim davranması — için İtalya böyle bir diplomat — manevrasına — lüzum görüyor. M. Musolini çok iyi bilir ki Almanyanın —en büyük arzusu Avusturya ile birleşmektir. İtalya gibi, fabrikaları için iptidat mad- desi olmıyan bir devlet istikbak de büyükbir Almanyanın nüfuzu altına girmek İstemez. Çünkü İtalya, Avusturya ile hudut kom- şusudur. Ba vaziyeti M. Musolini daima göz önünde bulundurduğu için Almanyanın fazla büyümesine razı olamaz. Şu halde Alman Hariciye Nazırı Fon Nöyrat'ın evvelki gün çınlattığı — şiddetli sözlere bir blöf. demesek — bile siyas! bir nümayiş diyemez miyiz ? Fakat bu sözler eğer Alman siyasetinin — tam bir ifadesi ise © vakit Avrupanın sonu çok feci olacaktır. — 4X4 Arabistanda Vaziyet Bozuk ! Berut, ( Husust ) — Lübnan ve Suriye iktisadiyatı her gün biraz daha fenalaşmakta, iflâslar tevali etmektedir Geçen 932 sene- sinde Lübnanda 132 tacir iflâs etmiştir. Bu Ffena vaziyete çare bulmak emelile Lübnan tacirleri bir kongre aktetmişler ve vaziye- tin düzelmesi için gümrük resmi- nin indirilmesini Türkiye ile yeni bir ticaret muahedesi aktini hükü- metten istemeğe karar vermişlerdir. —e SON POSTA İstanbul BORSASI B -3- 1933 Paralar (satış kuruş 183— * 000,00 | aa di — 116,00 7300 — | 20 ley 2600 | 20 dinar Kş—| * Çervoneş Çeklar Prag Viyana Madrl Berlla Vargşova Peşte 300 Bücreş — SUUT Belgrat — 3,9060 1 Mrarlle 20 kuren ! dolar M fı. Fraasa 30 Nret 20 fr. Belçika 20 drahml 20 fr. leviçra 20 leva 1 flerin 726,00 (900 o4 ga8 3,383750 BB Londra Nev - york Parla Milama Brükesl Atina Cenevwre gAO Sofya 67,01-5 Amatardam 1,1740 — | Mossova — *1087 Hissa senedori Lira İşBank.(Name) İ0 Ü3 » (Hâmile) V— * çilüces a )IlE — OCemanlı Bank. İS,— 485 00 4, 2433 £,616754 19016 42433 Lira Anado'at MOV, 3750 Şark DE Y * 4638 dt Tramvay — Si0 Üsküdar su v de Terkos 8100 Ha iç ys5 | Havsgazl Ü Acadelu WÖNV. 15, Telefor 190 » SW0 P. 4373 | Bomosil 250 Esham va Ta.wilât Bra Tev'kram Dabiil 95,75 Düyunü Ma — (073 Gümrük 8,50 Saydl maht &ö0 bağdal tetipl 4, W 1K75 BORSA Yahvılât. TiAra Türk Altısı — 13500 1050 | 85 K4 | 43 | (Os. B.) 228 eyibir ik aitan £e önix . Şakeli Hayriye Lira 4,$0 « 1840 çe d0 Ref Tramvay Rastıa Üsuüdar sa Yerkos Elektrik — * HARCİ Meskükal Lira (Reşat) aa (Verit) ÇNY İnce beşib'r'le alım (Cüzhuryecr D (Hant) aaasa A N ( Güdah - reyst/ VAzız) Vitaal) © Yaks şarecler buyda — musmele ile İtalya arasında bu ihtilâfların | görmentiştir.
