October 20, 1935 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 6

Anketimize gelen cevahlardan 1 — Işık Çışık) sözü, 1ş) kökünden eşerek (ışık) olmuştar. Sıfatur. Aydınlık ve parlak. lık demektir. Güneşin parıldısına da Çışın) denir, İşricin mütcaddi ve lüzem Filleri vardır füil müteaddisi (Çışılat- mak) fill lâzımı ise işıldamak. Bu ek ve kökten şu kuralları çıkarabiliriz. a.. — Temiz ve tahir kavramında (at-arık) kanmaktan (kan, kanık) tanı. maktan (tan-tanık) aymaktan (ay-ayık) basmaktan (has-basık) saçmaktan (saç. saçık) kaymaktan (kayekayık) baymak. tan yani zenginlemekten — (bay-bayık) çıkmaktan (çık.çıkık). “b, — Bundan başka (Jık velik) var- dır ve bunlar adlara (isimlere) takışıp çatkın (mensub) özgü (mahsus) anla- mile sıfatlar kurdukları gibi başkaca sıfatlara takışıp katışarak — mastariyet anlamile adlarda (isimler) kurmakta. dırlar, Ancak bu yön konumuz dışında olduğu ve uzun bir açıklamanın (izaha- tın) okurlarımızı sıkacağı İçin bunlar hakıkında bu satırlar üzerinde — kalem yürütmeği gereksiz görüyor ve yukar- daki kuralları ergeyi (maksadı) sağla. maya yeter buluyorum. 2 — (Parlak) sıfattır parlayan de- mektir bu sözün kökü (par) dır (par) () ile birleşmiş (parrl) olmuş, sonra- dan (L) in sonuna (ak) eki eklenerek parlak yapılmıştır. Patıl sözü mükerrer de kullanılır. (parel, parıl) (pırıl, pı. td) (pır, pır) hurada geçen (pır) sözü (pardan) gelmedir ki bu (kelime) ya parın muhaffefidir veya (a) nın (1, ya) değişmesile — (tebdilite) — (inkrlabile) (prr) olmuştur. Parlak — sözünün fiili mütcaddisi (parlatmak) fili Jâzımı da parıldamaktır. Müteaddiye örnek (yü- zünüzü parlatmak getrektir) lâzıma ör- mek (kılıncın parlayor) Yine parlak ke- alınmiş ve Çık) ekile bi " Hmesi etkerliği (nüfuru) güzelliği, sa- A (şanı) erkeyi (iktidarı) — (kudreti), cilayı ve lemanı bildirmekle — beraber Bikeye de gelir. Şöyle ki (Ökmen son günlerde parladıkça parladı, bu adam birdenbire parladı, geçen gün arkada- şem öyle bir parlayış parlardı ki, hiç orma) gibi. (Âk ve ek) eklerile sıfat yapıldığı Kibi yerine göre ismi mekân da oluyor. (Okunak) okunacak yer, (tapanak) mabed ve ibadethane (sığınak) siper ve sığımılacak yer (Girek) methal demek. tir. İşte, okunak ve girek sözlerinin son- ralarına gelen (ak ve ek) ekleri mekâ- mr gösteriyor. Yine bukez (ak) ekinden asığlanmak guretiyle gene ve — güzel karşılığı Çablak) kolsuz karşılığı (ço. lak) aptal karşılığı da (salak) gibi yeni gıfat kurulları çıkarılabilir. 38 — Sıcak kelimesinin aslı ısıcak- ter. (Ts) ve (ısı) dan alınmadır. Yani kökü (1s) ve Çısr) dır. Bu (15) veya (ısı) sözü sonradan (cak) ekile birle- serek (rsrcak) çlmuştur. Yakmıyacak kertede (derecede) kızgın, soğukluğu giderilmiş üşütmez ve rsinmuş anlamına- dır. Sıcak sözünün sonuna getirilen (cak) eki ile çıkardığımız kurallar şun- lardır: Ulucak (büyük yer) (ocak) (bu- cak) köte ve koltuk (sızacak) menba ve temizleme yeri, buna asrl (sızak) de. nir. Yine sığmaktan (sığacak). Bundan başka kucaklamaktan (kucak) yuvarlak ve tümsek kavramında — (yumrudan) (yumrucak), Yalnız buradaki yumru- gak kelimesi iki anlama gelir: Birisi kasık altında çıkan (Ur) a ikincisi de küçük ve toplu çocuklara — yumurcak yumrucak denir. Sallamaktan ( salm - €ak ) ve barınmaktan (barımcak) (ba- rınacak) ve sokmaktan (sokacak), ılıktan ( ılıcak ), sarmaktan ( sara - cak ), almaktan (alacak), küçükten (küçücek), iriden (iricek), kızmaktan (kızacak) ve benserelri kurallar da ya. pabiliriz. 4 — Şemsettin Sami türk kamusun- da ateş sözünün Süryaniceden alındığı- nı farglar da - farsca olduğunu savla - maktadırlar. Halbuki, hiç te öyle olma- xa gerektir, Zira, bu kelimenin kökü (01) tur. Ve burada görülen (0) harfi farslarca (a) ile değiştirilerek (t) ol- mmuş (at) da (eş) le birleşmiş ve böylece (ateş) sözü çıkmıştır. Bu sö. Yün ' Yili müteaddisi ve fili lâzımı ol- makla BeraSer (eş) ve (aş) eki ile yeni yeni Bifat küralları da çıkarmak ime ânı vardır. â “en — Sifat oları (ateşli) kelimesi kızgın ve canıtez'in veya — tezcanlı'nın bir deyimidir. (İfadesidir), « ç » — (ateşlendirmek ) ateş ver. mek ve bir kimseyi çok kızdırmak, bir yeri isc Lutuşturmak 'anlatımıdır. (ifa- desizdir) ve fili müteaddidir. Fili lâ- zımına gelince: O da ateşlenmek yani ateş almak, tutuşmak, pek çok kızmak ve dolayısiyle azmaktır. (Öktem bügün. lerde çok ateşlidir). Dersek Öktemin bugünlerde pek kızgın ve çok azgın olduğunu açıkça anlatmış oluruz. D — Yeni sıfat kuralları şunlardır. B.r kastahalr (kentdaş) bir gehirli (şar- daş) bir erktan (ırkdaş) yardımcıya kargılık (koldaş) meslekdaşa — karşılık (ertikdeş) bir soydan (soydaş) hemdem ve refik kargılığı (edeş) bir fikirli (epdes) veya (ökdeş) adı bir veya bir adlı (adaş) dır. $ — Gök kelimesi (göğ) den âlın- madır (göy) de olduğunu savlayanlar var, Bence doğrusu (göğ) dür ve bu. Tadaki (£) veya (y) (k) ile değişmiş gök olmuştur. Şu halde bu sözdeki ek (k) dır. Anlamı yerin gözle görülebilen u- fuktan başlıyarak yukarılara kadar çı- kan kubbenin içi gibi görülen boşluktur ki arada bulunan havanın birikmesin. den açık mavi görünür. —Bu da gündüzün güneş ışığiyle yaltırıklanır gecede yıldızların parıltısile ışıldar ve bu yıldızlarla süslenir. Renk vermesi dolayısiyle de gök göz veya gök görlü (gök yemiş) yani ham yemiş (gök kan- dil) yani sarhoş kavramında sıfat olur” bu kadar uzun anlatıştan (k) ekinden Şu kurallar — kurulabilir. Dökmekten (dök) sökmekten (sök) (kök) fikir kar- şılığı (ök) gibi. 6— Toprak - Bu kelimenin kökü (top) veya (topr) dır bir toprağı kazar iken (topr, topr) gibi ses verir. Topta yere Atılımca topr sesini verdiği duylur top. rak acunun (kürel arzın) üzerini kap- hıyan katı bir maddedir. Bu madde su ile karışımca yumuşayıp — çamurlaşır. Kuruduğu vakıt da toz halini alır. Yer, arz, zemin, İl (memleket) karsılığıdır. Bizim topraklar, bizim iller, gibi. 'Torpak sözüne gelindikte bu söz ün. lâ yanlış olarak (galatı meşhur) kul- Tanılmaktadır. Çünkü (tor) sözü türkçede (to) ile başlayıp sıfatların başına gelerek abart- mayt (mübalağa) pekitmeyi (tekidi) bil. dirir, Tortop, torpak ve tor toparlak gibi. Yukardaki bildirişe göre (topr) kö- küne (ak) eki eklenerek toprak olmuş- tur, Bu ekle de şimdi biz yeni kurallar yapabiliriz. Vurmaktan (orak), kurmak. tan kurumuş yer anlamında (kurak), sulu yer veya suyu bol yer karşılığı (sulak), mahrece karşılık (çıkak), du- racak yere (durak), hasta ve bozuk kar- şılığı olan çordan (çorak). 7 — Yıldız (yaldan) gelir. Alev ve parıltı karşılığıdır. Yalıbımak, parla. mak gibi, buradaki (a) (1) ile değişip (ytl) oluyor - ve bu (yıl) kelimesinin sonuna eklenen (dız) eki ise bunu yıl- dız yapıyor. Parlaklık demektir. Necim, kevkep, settare karşılığıdır. Açkı (cilâ) yapma (sun'i) parlaklık karşılığı (yal- dız) eşin kızkardeşi karşılığı (baldız) bedia, nakış, tezyin, ziynet anlamında (bediz) sözleri (dız) ekinden çıkan ye- ni kurallardır. 8 — İsimler müsemmasına veya mü- semmasının tefsirine göre kullanılmak. tadır buna nazaran yer kelimcal soyut- tur (mücerrettir) yani yalnız demektir. Göke yar denilmiş olsaydı belki yerin muadili bulunabilirdi, denilmediği için yerde kök görülememektedir şu var ki (fakat) yerden ergemiz (maksadımız) toprak olduğuna ve toprağında bütün yaratıkları (mahlükları) yeyip yutarak yok ettiğine (mahv) göre yer sözünün kökünün yemekten (y) olması pek ihti- tallidir. (muhtemeldir) bu böyle olursa yer sözünün sonundaki (r) harfini ek kabul etmek gerekir ve o vakit erkekten (er) terlemekten (ter) — gözün bakma gücünü gösteren (fer) gibi yeni kural. lar çıkarılır. © — Altay ve söyot lehçelerinde su sözünün sonunda (3) vardır. ve (su) (suğ) okunmakta ve öyle söylenmekte- dir. Yakutça da ise (âü) sümercede (0) oldüğuna göre suyun kökünün (uğ) ve ya (oğ) olduğu anlaşılmaktad- 10 — Yrıl ayın hareketidir kökünün aydan alınması gerekmekte ve böylece (ay) kökümün () ekile birleşerek (ayıl) olması sorradan ise (a) harfinin (y) harfinin başından düşerek salt ye- İm kalmış bulunması ayrıca bayık (mu. hakkak) görülmektedir. Nasıl ki yakut- çada aya (1y) denilmiş cski türkçede de (y) nin (L) ile değişimi oltmuştur ve euki çağtaylarda yıla ()) demişlerdir bu açıklamadan çıkan sonuç yılın aydan gelmesi olasılığının (ihtimalinin) kuv- vetliliğinden ibarettir. Demek ki yıl sözünün gsonuna gelen (1l) 1 veya sade. te (L) yı ek kabul eylemek bizim için bir zorağ oluyor, Böyle olunca da aşa- kıda yazılı yeni kuralları çıkarmak fay- dalı gözüküyor. Ayılmaktan (ayıl) bıl. dırdan (bil) kılmaktan — (kıl) dlıktan () gibi. SONUÇ> Işık, parlak, toprak, sıcak, ateş, gök, yer, yıldız, yıl sözlerinin ek ve kökleri hakkında ne biliyorsam hep- sini yukarda birer birer açıkladım (Çizah ettim) anlaşılmaz ufak bir benek bile bırakmadığımı sanıyorum eğer eksik bir şey görülürse onun da eyi niyetimi- ze bağışlanmasını sonsuz saygırlarımla dilerim, Ankara Urayı ispekteri Adanalı Kemal AKMAN Türk Hava Kurumu Büyük piyangosu Simdiye kadar binlerce kişiyi zengin etmiştir: Yeni tertib plânını görünüz 1. inci keşide 11 ikinci- tesrin 925 tedir, Büyük ikramiye 25.000 liradır Ayrıca: 15.000, 12.090, 10.000 Tiralık ikramiyelerle (20.000) Hralık bir mükâfat vardır. Plânları okuyunuz ve bu zen - gin piyangonun talihlileri arasına giriniz... Dr. HALİL ÇIRAY NÜMUNE HASTANESİ DO- ĞUM VE KADIN HASTALIK- LARI MÜTEHASSISI Anafartalar, Otabatmaz apartmanı 3 telefon: 1228 Güven kundura mağazası Belediye karşısında Müermerci apar- tımanı altımda yeniden “Güven kundu. ra,, mağazamızın açıldığını saygılr müş- terilerimize hildiririz. 19,10.1935 Adapazarı Mermerci katibi kımis Ararat Satılık ev ve dükkân Senede iki bin lira icar geti- G rir eski postane arkasında Boz- kurt mahallesinde cami sokağın. da dört müstakil ev ve Üç dük- kân satılıktır. Görmek istiyenler aynır mahallede marangoz B. İs. maile baş vurmaları. 14770 — Kiralık haneler Yenişehirde Kâzım paşa cad- desinde 7 odalı 17 No, İr hane Hle Vilâyet evleri arkasında ve dere ağzındaki evin üç oda ban- yo ve matbah ve tarasdan ibaret üst katı kiralıktır. Divanda Bay Alime müracaat. . l68 NENİKİ DA Nİ Kİ Kİ Kİ KİKTKTRÜ, Mobilyalı ev Veya iki oda aranıyor Çocuksuz bir alman aylesi karı, köca, iyi döşenmiş mo. bilyalı bir ev veya ixi, oda, iki ay için kiralık aranıyor. Ankara; Posta kutüsü 10 nursarava bildirilmesi. Ankara Belediye Reisliği İlânları İLAN 1 — İtfaiye Memur ve müstahdemini için (70) takun kışlık el- bise açık eksiltmeye çıkarılmıştır. 2 — Muhammen bedeli (1038,30) liradır. 3 — Muvakkat teminat (60) liradır. * — İhale 26.10-935 cumartesi günü saat onda Belediye Leva» zım Direktörlüğü odasında yapılacaktır, $ — Şartname ve nümuneyi gürmek istiyenler her gün İtfaiye direktörlüğüne müracaat edebilirler. (2971) 1—4A594 İLAN 1 — Belediye dairesi ve şu- - — 5 — İhale 111.1935 cuma yü- beleri için lüzuma olan (175) ton — nü saat on beşte komisyondı va- kok kömürü kapalı zarf usuliy- — pılacaktır. e t'ık'-l!:.nrye çıkarılmıştır. 6 — İstekli olanlar artırma - Muhammen bedeli (s025) L l L hununda yazılı ta- liradır. Z KN t 3 — Muvakkat teminat (381) — Tifat dairesinde olmak kaydiyle liradır; teklif mektuplarını teminatlari. * — Şartnamesini görmek is- — le birlikte ihale saatinden bir sa- tiyenler hergün levazım direk. at eveline kadar komisyona ver törlüğüne gelmelidirler. mis olmalıdırlar. (2080) 1—41509 Ziraat Vekaleti Baytar umum mü dürlüğünden: Mocinoa koyunları yetiştirme teşkilatı için satın alınacak bir adet deforden cibazı, bir adet kırma makinası, bir adet yeşil kesen makina, üç adet tetovir Ââleti (12 şişe hususi siyah mürekkebile be- rTaber) ve on adet bordizonun 14-10-935 taribli pazartesi günü saat 15 de yapılan açık eksiltmetine talip çıkmamış — olduğundan eksiltme 25.10-935 cuma günü saat 15 de yapılacaktır. Şartnamesi Vekâlet Baytar Umum Müdürlüğü Merinos mu- basipliğinden ve İstanbulda Vilâyet Baytar Müdünlüğünden pa- Tasız olarak almabilir İsteklilerin 2490 sayıla konunda yazılı şartlar dahilinde —mu- ayyen günde 86 lira 47 kuruşluk teminatlarile birlikte Ziraat Ve. kâleti Umum Müdürlüğünde toplanacak satın alma komlsyonuna müracaatlarr. (3100) 1—4765 Ankara valiliğinden Umum — Metruke Bahallesi Mevkli sokağı Cinsi — No. No. — Müştemilatı Boyacı Ali Şamlıoğlu Ev — 15/5346 292 3 oda helâ mutfas odunluk Yukarda yazılı evin icarı mukaddema talibine ayda 1$ lira be. delle ihale edilmiş ise de teahhüdatın ifa edilememesinden ihalesi feshedilerek yenidn açık artırmaya konulmuştur. İhal 5-11-935 sa- h günü saat 15 de yapılacaktır. İsteklilerin şeraiti öğrenmek ve pey sürmek üzere yevmi mezkürda 7 lira 20 kuruşluk dipaxzito mak. buzile defterdarlıkta kurulan komisyona müracaatları (3079) 1—4763 — Türkofisce çıkarılacak Türkçe v - Fransızca bültenlerin basırması açık eksiltmeye ko-nulmuştur. 1 — Türkofis tarafından Türkce ve Fransızca ayrı ayrı olarak her on beş günde bir çıkarılacak bültenlerin basılması açık eksilt. me ile eksilemeye konulmuştur. 2 — Eksiltme #-ikinciteşrin-1935 pazartesi günü saat 10 da An- karada Yenişehirde Ekonomi Bakanlığı binasında toplanan Türk. ofis satm alma komisyonunca yapılacaktır. 3 — Gerek türce ve gerek de fransızca bültenlerde kullanıla- cak kâğıt ve kaplık Türkofis tarafından verilecoktir. 4 — Kaplarından maada 16 sahifeden ibaret olacak olan Türk- ofis on beş günlük türkçe ve fransızca bültenlerin beher sayızı İçin baskı adedi türkçe için 1500, ve fransızca için 1500. olmak üzere 8000 dir. $ — Mayıs 1935 gayesine kadar olmak üzere 14 türkçe, ve 14 #fransızca bültenlerin fenn? şartname mucibince basılma ve cildlen- mesi bedeli 1100 lira olarak tahmin edilmiştir. 6 — Umumi ve fenni şartaameler Türkofis Ankara Merkezinde İstanbul şubesinde meccanen verilir. (3115) 1—713 Ekonomi bakanlığı Türkofis Başkanlığından: 1 — Türkofis tarafından neşredilecek olan Türkiye Adres ki. tabının tab'ı kapalı zarf usuliyle münakasaya konmuştur. 2 — 600-700 sahife kadar tutacak olan bu kitabın beher forma- staim muhammen bedeli 160 yüz altmış liradır. 3 — İhale 1 ikinci teşrin 1935 tarihinde Ankarada Ekonomi Ba- kanlığı binasında Türkofis Dairesinde yaprlacaktır. $4 — Talip olanların umumi şartname ve husust Su. tetlerini almak üzere Ankara Türkofis Merkezine ve İstanbul Türk- ofis şubesine müracaatları lâzımdır. Bu evrak meccanen verilir. $ — Talip olanların 450 dört yüz elli liralık muvakkat teminat ile kanunun tayin ettiği evrakı ve kanunun 4 üncü maddeşi muci- bince işe girmeye kanunt man'leri bulunmadığına dair beyanname ve tokliflerin 4 ikinci teşrin 1935 pazartesi günü saat 14 de kadar komisyon reisliğine vermeleri Jizımdır. (3114) —I Ankara İlbaylığından: Necati Bey caddesinde hususi idareye ait dükkânların tamiratı kapalı zarf usulü ile eksiltmeye konulmuştur. İşbu tamiratın keşif bedeli 11819 lira 17 kuruştur. Eksiltme 4 ikinci teşrin 935 pazartesi günü saat 1S de vilâyet daimi encümeninde yapılacaktır. İsteklilerin teklif mektuplarını ticaret odası vesikası ve 880 li. ra S0 kuruşluk muvakkat teminat makbuz veya mektuplarile nal 'a müdürlüğünden alacakları fenni ehliyet vesikasile birlikte İhale âüxnl saat 15 şe kadar vilâyet daimi encümeni riyasetine verme'eri İstiyenler keşif evrakımı ve şartnamelerini Ankara Vilâyeti hu- Sust muhasebe müdürlüğünde görebilecekleri ilan oluhur. (3107) LmA7TTS INY ' B KS İ Uçak makinisti aranıyor ğ Türkkuşu için müsabaka ile Yesilköy -makinist “okulu mezunu bir makinist alınacaktır. İsteklilerin ilgili kâğıtlarile beraber hergün Hava kurumu mer kezine basvurmaları . 1—4767