13 Mart 1936 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 2

13 MART 1553 C.. | SAYFA:2 z Yuru - Sıyasal Atatürk Türkiyesi Librairie: Memleketimiz ve inkılâbımız hak- kında yazılan kitablara bir tanesi da- ha ilâve edilmiştir. Bu, Madame Marguerite Bourgoin'in La Turguie d'Atatürk ismini taşıyan güzel eseri- dir. Yalnız, hakkımızda her yazılan kitabı olduğu gibi, bunu da etraflıca gözden geçirmeyi borç biliriz. |) — Bu eser, ne doğrudan doğ- ruya jurnalistik bir röportaj, ne İm- paratorluk ile yeni Türkiye'nin poli- tiko - kültürel yahut ekoönomiko - sosyal bakımdan bir mukayesesi, ne de İmparatorlukla Kemalizmin tari- hi doneleri bakımından bir karşılaş- tmlmasıdır. 2) — Bu eser daha ziyade hem hiç bir bakıma, hem de her bakıma göre kaleme alınmış (ve hiç şüphe yok ki Türkiye'yi çok seven bir mu- harrir tarafından kaleme almmış) hafif bir lektürdür. Fakat: a) - Muharririn gerek İmparator- luk gerekse yeni Türkiye hakkında- ki malümatı, meselâ müslümanlık hakkındaki malümatı kadar kuvvetli değildir. b) - Muharrir, yeni devrimlere te- mas etmekle beraber, bunları siste- matize edememiş, ve bunların - biri- birlerile clan sıkı alâkalarını ne ken- di itadelerinde ne de konuşturduğu türk yahut yabancı muhatabların ifadesinde ortaya koyabilmiştir. c) - Kitabta en fazla yeri camile- rin, türbelerin ve mezarlıkların - tas- viri ve bunlara dair olan meditas- yonlar tutmaktadır. Bundan sonra İslam dini hakkımdaki mütalealar, fatalizm bahisleri ve “inşallah” n sembolize ettiği tevekkül felsefesi. gelmektedir. d) - Kemalizm ve Ankara bahis- leri hafiftir. 3) — Eserden derhal anlaşılmak- tadır ki, muharrir büyük bir türk dostudur. Türk memleketinin ve türk milletinin dostudur. Bu bakım- dan, santimantal dostluk tezahürleri kitabın her tarafımda ifadesini bul- muştur. Çanakkale ve türk askerine aid olan sayfalar her türkü tehyiç — edecek gibidir. Türk halkımım ve as- kerinin o kadar güzel ve sevimli bir müdafaası yapılmıştır. 4) — Umumiyetle eser, yeni Tür- kiye'yi esaslarile yahut onun ne gibi tariht sebeblerden doğduğunu anlat- mak bakımından zayıftır. L Madame Marguerite Bourgoin İm- paratorluğu bazı muharrirlerin -ki- tablarmdan, yeni Türkiye'yi de yal- nız sokaktan görmüştür. İmparatorluk hakkımndaki dokü- mantasyonu ancak edebi mahiyette- dir. Chateaubriand, Loti ve Farröre'- in anlattıkları İmparatorluk, Türki- .| ye'nin lehinde yazılacak bir kitaba esas olamaz. Chateaubriand, — İmparatorluğu Grek kültürüne hayran bir r&man- tizmin adesesile görmüş ve pek az görmüştür. Muharrir de zaten bu noktayı kuvvetle işaret etmiştir. Loti ve Farr&öre kategorisine gelin- ce, bunlar da Avrupa'nın sanayileş- mesinden ve makineleşmesinden ve buna muvazi olmak üzere de demok- rasinin dümdüz edici merdanesi altı- na düşmesinden bezen romantik ruhlardır. Öyle romantik ruhlar ki, Avrupa'da arayıp bulamadıklarını Şark'ta bulmuşlar ve bu Şark'm için- de cazip ve feerik bir panayırda ge- zer gibi gezerek kendilerini tatmin edilmiş görerek Şark'a şarklı kalma- sını tavsiye etmeğe kalkışmışlardır. Binaenaleyh, İmparatorluğun bir bakıma göre lehinde olan bu iki mu- harrir hakikatte yalnız kendi hasta ruhlarının lehinde olan kimselerdir. Kemalizm, bilhassa bunların ho- şuna gitmiş olan statik Şark'a karşı bir reaksiyon, her türlü müsteşrikli- — ğe karşı bir reaksiyon, ve türk mil- letini dinamik bir hayat - telakkisine bağ_lıyan bir hareket olduğuna göre, Lati ve Farrâre inanışile Kemaliz- Yazan: Marguerite Bourgoin E. Rey, llbis rue Drowot - PARİS min ne doğru dürüst anlaşılmasına, ne de tam bir anlayışa dayanarak se- vilmesine imkân vardır. Netekim, eserin birçok yerlerinde, şapka ve laiklik gibi içtimat devrim- lerimizle sanayileşme gibi en esaslı program noktamıza karşı çekingen- ce olmakla beraber, anlaşılır tarizler vardır. Madame Marguerite Bourgoin Kemalizmin emperyalizme karşı o- lan tezlerini hiç tetkik etmemiştir. Halbuki, bunlarsız, yeni Türkiye'nin anlaşılmasına imkân yoktur. Mu- harririn ekonomik veya politik ba- hislerle meşgul olmadığı da iddia e- dilmez, çünkü kitabında “clearing” gibi meseleler hakkında uzun müta- lealar vardır. Türk devletçiliği inşacı Kemaliz- min esas umdelerinden biridir. Siya- si istiklâli ekonomik temellere istinad ettirmenin yollarmı hem ekonomik hem de sosyal ve politik bakımdan tesbit eden türk devletçiliğini ihtiva etmiyen bir eser, sadece - jurnalistik bir röportaj çerçevesi içinde kalma- İt idi. O zaman hem iddiaları olmaz, hem de Türkiye'yi olduğu gibi an- latmış olurdu. Şurasını kaydetmek lâzımdır ki, Madame Marguerite Bourgoin bü- yük bir türk dostudur. Kemalizmin her davası ile bağdaşmamakla bera- ber, türk milleti ile bütün cephe boyunca dosttur. Ve bu dostluk, e- serde çok samimi ve çok sıcak ifa- delerini bulmustur. Madame Marguerite — Bourgoin yeni Türkiye'nin tarihi doğuşu se- beblerini kucaklayıcı bir surette tet- kik eder ve osmanlı İmparatorluğu- nu yeniden ve Kemalist Türkiye ede- biyatından mütalea ederse, ondaki türk dostluğunun kendisine Türkiye |hakkında ikinci ve en güzel, en te- sirli kitabı yazdıracağıma şüphe yok- tur. Böyle olmakla beraber memleke- timizi ancak kadın gönlünden bek- lenebilir sıcak bir hassasiyet ile sev- diği ve kitabını bu duygu ile yazdı- gı icin, kendisine tesekkür ederiz. Burhan BELGE DÜZELTME 10 mart tarihli-sayımızda çıkan Krı- tik ve otorite başlıklı yazıda iki hatâ «'- İÇ HABERLER İSTANBUL TELEFONLARI: Celal Bayar geliybr İstanbul, 12 — Ekonomi Bakanı Celâl Bayar bu gün (dün) 12.50 de Ankaraya hareket etmiştir. Üniversite talebeleri için İstanbul, 12 — Üniversite tale- besinden 3 kişi hakkında idare mec- lisince verilen türlü cezalar Kütltür Bakanlığınca tasdik edilmiştir. Bir talebe tardedilmiştir. Diğerine 6 ay muvakkaten tard cezası verilmiştir. Üç ay tard alan bir talebe af talebin- de bulunduğu için cezası tecil edil- miştir. Tramvay kazası tahkikatı İstanbul, 12 — Trımvıy kazası talıkikatının evrakı bugün sorgu hâ- kimliğine verilecekti. Evrak bitirile- —aniştir. Bunun için yeni araştırma- lar yapılıyor. İstanbul yolları İstanbul, 12 -ı— İstanbul vilâyet yolları için evvelce hazırlanmış ve üç seneliği tatbik edilmiş olan prog- gramın son iki yıllık kısmı da tatbik edilecektir. Sanat mekteblerinin mü- tedavil sermaye nizamnamesi Kültür Bakanlığı sanat mekteble- ri mütedavil sermaye talimatnamesi- nin dördüncü maddesini değiştir- mektedir. Maddenin alacağı yeni şek- le göre mütedavil sermaye siparışle- rinde çalışan sanat mektebi telebele- rine her iş saati için Kültür Bakan- lığınca tesbit edilecek bir mikdar pa- ra ayrılacaktır. Ayrılacak olan bu pa- ralar her talebenin kendi namma mil- HK bir bankaya yatırılacak ve talebe mektebi bitirip diplomasını aldıktan sonra bu para kendisine ilk sermaye olarak verilecektir. Mektebi bitirmeden; diploma al- madan terk eden talebenin adlarma yatırılmış paralar, kendilerine veril- miyerek o mektebin mütedavil ser- mayesine eklenecektir. muştur. Buü yazının ikinci — süt yirmi altıncı satırımdaki gevrek sözü kü- rek ve gene ayni sütunun yirmi yedin- €i satırındaki neslin kelimesi nesillik 5- lacaktı. Özür dileyerek düzeltiriz. Çağrı Adliye encümeni bugün saat 14 de toplanacaktır. 4 Devlet malları Peşin para ile satılacak Finans Bakanlığı milli, meirük — ve mübadillere aid emlâk hakkında valilik- lere ehemiyetli bir tamim göndermiştir. Bu tamime göre: Arttırma ile satılmaları lâzım gelen milli ve metrük emlâkin taksitle —— - ması hakkındaki usuüle soön - verilerek bundar: böyle bedelleri peşin alınmak suretiyle satılacaktır. Şimdiye kadar ihaleleri yapılmamış olan mallarda yeni- den peşin para ile satılığa çıkarılacak - tır. Azami on sene taksitle - satılabilen bağ, bahçe, fındıklık ve zeytinlik gibi gayri menkullerin satışı da peşin para il> yapılacaktır. Evvelce taksitle satılmış olan mal - lardan ihalesi fesholunanların — bedel farkları eski müsterilerden alınmak su - retiyle kaç taksitle satışa çıkarılmış * gene aynı taksitle başkalarına satılabi- linecektir. Yumurta için bir komisyon Yumurta — istihsalâtını — arttır . mak, kalitelerini — yükseltmek, müş- terilerinin — arzularına — göre — hazır- lanan ambalâjla — vakit nında yerlerine yetiştirmek için ger tedbirleri araştırmak üzere, Türkofi: ü. " L y ç ı Şi p 4 k ıİ .. S Ofis reisi Dr. Mecdet Alkinin reisliğin- de toplanan bu komisyona, Tarım ” kanlığı adıma, tavukçuluk enstitüsü di- rektörü B. Kadri, ofis danışmanların - dan BB. Halil Mitat, Hayrettin Şi' “, eksper B. Salih Zeki ve iç ticaret umum direktör muavini B. Sa'âhattin iştirak etmektedir. Komisyonun ilk - topla: sında tavuk neslinin ıslahı çareleri #i>e- rinde görüşülmüştür. ve za Ankaradaki erzurumlular Kurtuluş günlerini kutladılar lâ mart gününe rastlıyan, Erzu - rumun kurtuluşunun 18 inci yıldön'” - mü, çarşamba akşamı saat 20,30 4- * I. kevinde kutlandı. Törende — Ankarada bulunan bütün erzurumlular ve bir-ok davetlileri bulunuyordu. Bunlar arasın- da, saylavlar, generaller, yüksek tahsil talebeleri, asker ve sivil memurlar vardı. Halkevinin geniş salonu, gece yarıs. dan sonra ikiye kadar neşe ve zevk için- de çalkandı Erzur lular bize halli türkülerden en seçmelerini dinletti' - Milli oyunlardan en güzellerini sey: tirdiler. Program intızamla tatbik edi' 'i. “Ulus,, un Dil Yazıları (Başıt 1., inci sayfada) “yukarda olanlara secde ettirdik” İşte buradaki mazi sıygalarımın | hepsinde ek - zamirler (imiz) şek- .lindedir; Müz, ilsirettimiz, Kağansırattımız, “Süledimiz, süngüştü- sökürtümüz, yükündürtiimüz”. Halbuki şimdiki şiveye göre bu sözleri “suledik, süngüştük...” şe- killerinde söyleriz. Şunu da unutmıyalım ki bizim “iz” ile söylediğimiz sözler, Ana- dolunun yerli konuşma şivelerin- de “k” ve “h” olmaktadır. “Yapa- rız” yerine “yaparuk” ve “ya- paruh”; “keselim” yerine “kesek”; “gidiyoruz” yerine “gidiyoruk”... v. s. gibi. Nakli mazi sıygalarında “git- mişiz” yerine “gitmişik” diyenler, yalnız okumamış halka bile mün- hasır değildir. Bütün bu izahlardan anlaşılır ki, yazı dili gramerinde yalnız iki sıygada kullanılan bu “ik” ek - za- miri, hakikatte “iz” in bir değişi- minden başka bir şey değildir. Yukardanberi örnek olarak al- dığımız “gel” fiilinden “geldik” ve “gelsek” sözlerinin analizi, bu hakikati derhal ortaya çıkarır: () (2) (3). () Geldik: eg & el 4 id 4 ik (z) Gelsek: eg 3 el 4 es 4 ek (2) Bu iki sözde, bundan evvel de izah edildiği üzere, - (1) Eg: Hareket anlamına bi- rinci derece prensipal kök; (2) El: Kök anlamımın alelit- lak alındığını gösteren ektir. (3) L. İd: “Gelme” dediğimiz alelitlak hareketin yapılmış oldu- ğunu, ; HMI Es; Bu hareketin uzakta kal.- mış, henüz yapılmamış olduğunu gösteren sıyga eklerdir (1). (4) İk, ek: İşte asıl mevzuumuz olan bu ekleri, eğer olduğu gibi (k) li olarak alırsak, (k — 8) ol- duğundan, bu kelimeler (geldi — geldiğ) ve (gelse — gelseğ) söz- lerinin aynı olmak lâzım gelir. Bu- rada ise, (gelme) işini yapanın veya yapması istenenin bu sözü söyliyenle arkadaşları olması lâ- zımdır. Bu halde burada (biz — miz) şahıs zamirinin yerini tuta- cak bir ek bulunması zaruridir. Halbuki (k) nin (z) yerine gel- miş olduğunu kabul edince bütün bu güçlük ortadan kalkar. (İz) ek - zamirinin analizinde izah e- dileceği üzere, (imiz — iğiz — iz) şekliyle kısalmış olan (iz — ik), işin sözü söyliyenle ona oldukça () Fiil sıygalarıni teşkile yarı- yan ekler, ileride ayrıca analiz edilecektir uzak sahada bulunanlar tarafın- dan yapıldığını kolaylıkla ifade eder. Not: 1. — Farsçada bu ikinci şahıs cemi sıygaları (im) sonekiy- le yapılır ki, bunlar da (1) (2) (iğ (2) * im) demektir. Baş taraftaki (iğ), u- zak sahayı gösteren (iz) den de- gişmedir. Bu halde (iz — im) bi- zim (im —- iz) in elemanlarının yerlerini değiştirmesiyle — vücut bulmuş demektir. Not: 2. — Arapçada isimlerde ve mazi sıygalarında sona gelen (nâ) ve müzari sıygalarında ba- şa gelen (ne) bu şahsa delâlet e- der. Bu ekleri iki türlü izah etmek mümkündür: L Uzak saha yerine yakın mu- hit alarak (1) (2) Çan -- ağ) (en -- eğ) şeklinde: (1) An,en: Yakın muhitteki müşarikleri, (2) Ağ, eğ: (Ego) nun kendisi- ni gösterir. IL. Bu sözlerdeki (n) leri (ğ) ve (ğ) leri de (z) değişimi gibi alarak: () (2) (ağ * az) (eğ 3 e) şeklinde: ğ (1) Ağ, eğ: (Ego) yu gösterir. Yerleri değişen ve terfi . - *. , eden emniyet direktör'eri Zonguldak vilâyeti emniyet "'-ek- törü B. Hakkı Tarin Çoruh vilaveti emniyet direktörlüğüne terfian, E- dirne emniyet direktörü B. Kerim Hakâri vilâyeti emniyet direktörlü- ğüne terfian, Konya vilâyeti emniyet direktörü B. Ahmed Demir Bitlis vi lâyeti emniyet direktörlüğüne terfi- an, Manisa emniyet direktörü B. Ze- keriya Bingöl vilâyeti emniyet direk- törlüğüne terfian, Rize vilâyeti em- niyet direktörü B. Tevfik Zongul- dak vilâyeti emniyet direktörlüğüne terfian, Polis müfettiş muavini B. Celâl Samsun vilâyeti emniyet direk- törlüğüne terfian, Samsun vilâyeti emniyet direktörü B. Kenan Rize vi- lâyeti emniyet direktörlüğüne nak- len, Diyarbekir vilâyeti emniyet di- rektörü B. Mazhar Konya vilâyeti emniyet direktörlüğüne naklen, Ça- nakkale emniyet direktörü B. İbra- him Diyarbekir emniyet direktörlü- ğüne naklen, Polis müfettişi B. Nec- mettin Seyhan vilâyeti emniyet di- " örlüğüne naklen, Emniyet işleri umum direktörlüğü altıncı şube di- le vilâyeti emniyet direktörlüğüne naklen, Bozkır kaymakamı B. Suat rektörlüğüne naklen, Gördes kay- makamı B. Muhsin Kastamonu vilâ- yeti emniyet direktörlüğüne naklen, Uluburlu kaymakamı Tacettin Ma- nisa vilâyeti emniyet direktörlüğü- - naklen tayin edilmişlerdir. Fenerbahçe geliyor mu? Çankaya kulübü, Fenerbahçeyi iki maç yapmak üzere Ankaraya çağ $ tır. Haber verildiğine göre, iki kulüb bu seyahat üzerinde anlaşmışlardır. Türkofisin faydalı bir bülteni Türkofis, bütün memleketlerin * 4- hca ithalât ve ihracat maddelerini xös- terir güzel bir bülten hazırlamıştır. Bu bültende, ilgililer için faydalı malömat vardır. Beş kıtadaki bütün ülkelerin it « halât ve ihracat maddeleri 1934 yılı esas tutulmak suretiyle tesbit edilmiş, ticari hareketlerde değerce en eher-i « yetli onanları ayrıca not halinde göste- rilmiştir. Türk Hava Kurumunun Halkevinde vereceği balo Türk Hava Kurumu adına 21 t 936 günü akşamı halkevi salonlarında verilecek balo için hazırlıklar ilerlemek- tedir. y Balonun güzel ve çok eğlenceli olma- sı için birçok sürprizler hazırlanmakta- dır. Büfe gayet ucuz ve herkesi memnun edecek şekilde olacaktır. Ankaarnın en değerli cazı bu bale için angaje edilecektir. Yeni mevsim başlarken balonun yı- lın güzel geçmiş bir gecesi olarak da: hatırlanması için güzel bir program ha- zırlanmıştır. e (2) Az, ez: Onun uzak sahada- ki müşariklerini anlatır. Not: 3. — Fransızcada fiil son- larında bu şahsı gösteren (ons) eki de: (1) (2) (on (ğ8) 4 0s) tur ki burada da (ğ) den değişme olan (on), (ego) yu ve (08) onun oldukça uzak sahadaki arkadaşla- rmı göstermektdeir. (Ons) un bü izahı, yukarda arap ekleri için gösterilen iki izah tarzından ikin- cinin daha döğrü olacağını belli etmektedir. ©h .N. DİLMEN