30 Ocak 1937 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 7

— 30/1/1937 Başbakanımız Kamutay'da Hatay anlaşmasının umumi esaslarını (Başı 1. inci sayfada) memleket arasında, her ikisini mem- zun edecek bir hal tarar - bulmak için eiddi bir kaygu besler halde idi. Vakit yakit gözetelerde İngiltereden, kâh bi rimizi ve gâh diğerimizi fazla iltizam eder surette görülen manzara, bu mem- Teketi, İngilterenin uzlaştırma — politi- kasında varacağı netice üzerinde v Yakit düşündürmekten — hali kalmamış. ftur. Ancak İngiltere Hatay davâsında Şransızlarla türkler arasında bir uzlaş. ina olması için, sarfettiği emeklerin müsbet bir neticeye varmış olduğun- dan, ne kadar memnuniyet hissederse, türk efkârr umumiyesinin ingiliz oli tikasına karşı beslediği itinirdin aycı. €& kuvvetlendirilmesinden de memnu- niyet hissetmekte haklı olacaktır. (al- kışlar) Sulh lehine kazanılmış büyük bir eser Cemiyeti akvamın - bu çalışması ve Hatay davasının bu süretle alâkadarları memnun edecek bir surette bitmesi, dün. yanın bugünkü vaziyetinde sulh lehine- kazanılmış büyük bir eserdir. Şurasını memnuniyetle zikretmeliyim ki Avrupa- u mühtelif siyaset kutbunda bulunan memleketler bizim davâmıza, umumi, le müzaharet göstermişterdir. Belki mü- zaharet sözünü pek kuvvetli bulıcaksı- nuz. Fakat umumi surette sempati ile, te- veccüh ile karşılamıyan hemen hiç bir hatırlamıyorum. Alman mat. İtalya efkârı umumi. yesi bizim bu davâda noktai nazarımızı alâka ile dinler ve iyi telâkki eder man- zarayı esirgemedi. Türk efkârı umumü- yesinin bu kadar endişeli ve dikkatli bir Aürette meşgül olduğu bu milli davâda büyük Avrupa memleketlerinden inikâs '€den dostane tezahürattan / mütehassis olmadığını düşünmek doğru de; Türkler bu tezahürattan mütehassi muşlar ve her birine Tâyik olduğu kıy- met ve ehemiyeti atfetmişlerdir. (Alkışı lar) Doktor Tevfik Rü-tü Aras, ümid e- derim ki büyük meclisin yüksek itima. dın yenilenmiş ve artmış bir surette maz. har olduğu halde, yakm bir zamanda İ- talya hariciye nazıriyle görüşecektir. Akdenizde yeni vaziyet Âkdenizde İngiltere ve İtalya an- daşmasından sonra hüsüle gelen hava Akdenizde bulunan devletlerin emniyeti ve biribirleriyle iyi geçinmeleri Tehine mühim bir salâh kaydetmiştir. Doktor Tevfik Rüştü Aras, Akdenizin bu yeni havasında İtalya ile görüşürken aramız- da bulunan boğazlar meselesi üzerine de temas etmek fırsatını bulacaktır. Ümid ediyoruz ki muğlak olan meselelerin memnuniyeti mucib olacak bir surette hal olunması, yalnız aramızdaki dostluk 've emniyet vaziyetini alâkadar eden me- sele olarak değil, bütün Avrupada sulh zihniyetini, emniyet havasını kuvvetlen- irmek itibariyle sulh davâsı için faydalı olacaktır. Sulh ve İspanya örnej Arkadaşlar, Avrunada sulh meselesi, bilhassa İspanya hâdiselerinden - sonra çok endişeyi mucib olmuştu. Bir aratık İspanyada çarpışan siyasetlerin, hattâ bazı deyişlere göre kuvvetlerin, butür Avrupada fena emrivakiler husule ge- tirmesi pek yakın zannediliyordu. Ben zannediyorum ki İspanya hâdiseleri cok felâketli tezahürlerinden sonra belki de sulhun muhafazasındaki hizmeti hepi- mize anlatmış olması itibariyle ayrıca dikkate değer bir netice verecektir. Az çok müsellah ve muharebe etmeğe - alı. lan milletlerin biribirine karşı mü- Sadelerini gösteren İspanya hâdiseleri Hazari olarak umulan askerf neticeleri #üratle vermedi. Bilâkis netice alımmak Sücin aylardanberi kütleler biribiriler lerini pek Slâ Vakrü askeri e güç olmağa mukabil, silâhların tah tr şu kadar sene evvelkine nisbetle p. ziyade olduğu anlaşılmıştır. Yeni ha. berlerin eskisinden farkları çabuk ne- tice verme bakımından değil, tahribatı- 'nın daha korkunç ve daha felâketli ol- masından ibaret olacağa benziyor. Aklı başında olan devlet adamlarmın sulhu Muhafaza etmeleri sırf maddi ve askeri 'bakımdan daha çok akıllr hareket saya- '7 çok müsellah olan karşı meveudiyet-| muhafaza edebiliyorlar. İr neticeyi elde caklarına İspanya hâdiselerinin yeni bir Misal olacağını zannederim. (Süreki Aaukışlar, bravo sesleri) bu mülanazala- Tım mületlerin konuşarak ve uziaşarak sulhu muhataza edebilmelerindeki yük- sek kıymeti ve Cemiyeti Akvamın bir Sulh müessesesi olarak lâyik olduğu bü- 'yük kıymetlerini tebarüz ettirir dindeyim. İspanyadan bir tecrübe mü- şahadesi olarak bahsedişimin fenni ba- kımdan mazur görülmesini dilerim. Bu- 'nu söylerken ispanyol milletinin fel: ketlerinden çok mütcessir olduğumu. zu ilâve etmek isterim, İspanyol mille- tine kurtuluş ve saadet temennimizi ha. distir. Fransanın gayretleri Arkadaşlar, meselemizde doğrudan doğruya alâkaları olan Türkiye ve Pran- #a müşkül bir vaziyet içinde olarak bir neticeye varmak için ciddi emek sarfet- mişlerdir. Fransanın gerek kendi mese- deleri olarak, gerek suriyelilere karşı . çinde bulunduklarını kabul ettikleri te- ahhüd bakımından ve nihayet Türkiye ile Fransa arasındaki iyi münasebetlere kaymet atfetmek siyasetiyle sarfettikleri gayreti takdir etmek için arkadaşım Dr. Tevfik Rüştü Aras'ın cemiyeti akvam meclisinde söyledikleri sözlere iştirak et- mek isteri B. Sandlerin takdir ve teşekküre lâyik çalışmaları Arkadaşlar, şimdi size bu kadar ge- niş ve dolaşık noktai nazarları telif et- mek bususunda İsveç hariciye nazırının Taportör olarak sarfettiği kıymetli mesa- iyi takdirle ve teşekkürle yadettikten sonra asıl mesele, Hatay meselesi üze- rinde varılan neticeyi tahlil etmek isti- yorum. Cemiyeti akvamda kabul edil- iş olan karar bir prensip itilâfı adde- dilebilir. Gerek kanun bakımından ve gerek ameli olarak bundan sonra hazır- Tanacak işlerin temefini teşk'i eden an prensipler cemiyeti akvamda umumi bir. kararla tesbit olunmuştur. Sancak mın- takasınn ayrı bir mevcudiyet olduğu kabul olunmuştur. Zaten bizim davâmı esas olarak bundan ibarettir. Bu ayr Mevcudiyet dah'li bütün işlerinde tam bir istil âle malik olmuştur. Bu mınta- ka, Sancak mıntakası resmi dil olarak türkçeyi tesbit etmiştir. (Alkışlar) Sancak hakkında müeyyideler Bu prensipler beynelmilel âlemin en büyük meselesi ve salâhiyeti tanılan ve bütün alâkadarların rızasiyle, iltihakiyle katiyet kesbetmiş olan cemiyeti akvam Müessesesinin kararıdır. Sancağın bu i. dare şeklini mahfuz tutabilmek için mü- eyyideler alınmıştır. Bu esas presiplere temas eden hükümler ancak cemiyeti ak- vamın muvafakativle alınabilir. Cemiye- ti akvamın Sancağın mevcudiyetini te- min etmek için icabında Türkiyeye ve Fransaya tahmil edebileceği vazifeler her iki hükümet tarafından teahhüd olun- muştür. Sonra Sancak mıntakasmın — mülkt tamamiyetinin temini gene Fransa ve Türkive tarafından teahhüd olunmuş. tur. Nihayet Türkiye - Suriye hududu. nun. masunivetini temin eden üclü bir muahede; Türkiye, Pransa, Suriye ara- wnda ayrıca akdolunacaktır. Davâmız hak kazanmış, kabul edilmiştir. Arkadaşlar, ayrı bir varlık, resmi di Ji türkçe olan ve dahili bütün işlerinde tam bir istiklâle sahib olan Sancak mın- takasının icra kuvvetleri ve teşrif kuve vetleriyle - Suriyenin küvvetleri arasında irtibat icraf - ve teşri unsurları ayrıca ihzar olunacaktır. Bütün bu mü- lâhazalarım ve kısa maruzatımla anla- şiliyor ki Sancak mintakası bir türk memleketidir, burda türklerin ayrı bir mevcudiyeti ve kendilerine mahsus i- dareleri tarzında, — asgart haddinde, beynelmilel âleme anlatmak istediğimiz davâ esas itibariyle hak ka- zanmış, (Bravo ses- olmalıdır kabul edilmiştir. leri, alkışlar), Yapılacak işle: Bunu ameli bir şekle sokmak için yapılacak olan birçok işler daha var- dır. Sancağın ana kanunu Statüsü yapılacak ve #im muahedeler gerek in ehemiyeti yapılacak, iraz evvel arzetti. ransa ile Tür- ULUS ve siyasi Başbakanımızın teşekkürleri Hatay davasının milli arzu- İlara muvahık bir şekilde halli İdolayısiyle memleketin her ta- rafndan almakta olduğu tebrik telgraflarına teşekkürlerinin bil- dirilmesine Başvekil İsmet İn 'nü, Anadolu Ajansını tavsit bu- yurmuşlardır. (A.A.)) kiye arasında ve gerek Türkiye, Fran- sa, Suriye arasında, üçlü olarak yapı- Jacaktır. Bu işler çok ehemiyetli şey- derdir. İstihsal olunan neticelerin ame- İN ve faydalı olarak istikrar bulması an- cak gelecek işlerin iyi yapılmasiyle ka- imdir. Yapılacak işlerin ehemiyetine bu te- masım, cumhuriyet hükümetinin bey- 'nelmilel sahada elde etmiş olduğu ve ancak bütün alâkadarların ” müşterek muvaffakiyeti saymakla — zevk duydu- Zumuz eserin bir arızaya - uğramadan faydalarını — gösterebilmesi için daha çok dikkat sarfetmeğe lüzum olduğu- nu ve bizim diğer eserleri asıl maksada muvafık olarak vücuda — egtirmek için daha çok çalışmamız lâzım - geldiğini arzetmek içindir. Arkadaşlar, yapılacak işlerin iyi ya- pilmasını kolaylaştıracak olan tek un- şimdiye kadar anlaşmayr — temin olan unsur ve usuldü. Bizim hakiki maksadımızın ne ole duğunu karşı tarafın bilmesi ve karşı tarafın bu davâda temin olunmuş olan faydalarının muhafaza — olunacağına i- nanması yeni akitlerin tamamlanması- nt mümkün kılacaktır. Bunları size türk efkârr umumiyesinin varılan ne- ticeyi iyi telâkki etmesi ve bundan sonra yapılacak işler hakkında tered- düde düşmemesine hizmet icin söyl mek benim için büyük bir zevktir. (Çal- kışlar). Anlaşmanın Suriyeye faydası Arkadaşlar, şimdi meselenin asıl na- zik tarafını, yani suriyelilere teallük eden tarafını huzurunuzda le ve serbest zihniyetle mü mek isterim. İşitiyorum ki, bu elde edilen n ce Suriyede huzuru mucib bir surette telâkki edilmekte değildir. Şurada bu- rada Cemiyeti Akvamda verilen kara - rın hoş görülmediğini tazammun eder gösterişler yapılmaktadır. Ben, zanne- diyorum ki Cemiyeti Akvamda - veri- len kararın bizzat Suriye için ne ka - dar faydalı ve hele istikbal için ne kas dar feyizli olduğu Tâyiki ile anlaşılma- maktadır. Bu anlaşmanın Türkiye ka- dar Suriyeye de faydalı olduğunu an- Jatmak için aklı erenler emek sarfe derlerse bu emekler hayırlı olacaktır. Davâmız ve gazetelerimizin ciddi gayretleri Her şeyden evel türk gazetelerine bütün Hatay davâsında takib ettikleri iyi hattr hareketten dolayr — teşekkür etmek isterim. İyi hattı hareket, türk davâsını, vazifeleri olarak, gerek içeri- de ve gerek memleket dışında iyi an- Tatmak dt gayret sarfetmeleri- dir. Bunun kadar memenun — ve müte- şekkir kaldığım cihet türk gazeteleri- 'nin münasebette bulunduğumuz harici âleme çatmamak için cebrinefs etmele- ridir. Bilhassa arab flemini — incitme- mek için hakikt bir dikkat göstermele- ridir Anlaşma Türkiye ve Fransa kadar Suriyeyi de sevindirmelidir Eğer münakaşaya düşen her davüda li taraftan birinin sevinç göstermesi di. üler tarafın bebemehal kaybettiği mana Sını tazammun etmek lâzım gelirse türk Gfkârı umamiyesi teviniyor diye suriy Ülerln vevintasmnesi İâzima gölir. Zanmoı yorum ki bizim Suriyede gördüğümüz tezahürat bu kadar basit bir mantıktan ne get etmektedir. Halbüki bu messlede va- ziyet büsbütün büşkadır. Bugün fransız gazetelerinin hülâsasasmı okumak'a fran. sız efklri umumiyesinin bu davadı türk ni örmek. benim i. | Çim, hakiki bir zevk oldu. Elbette Fran: Ter kekdlen n mahiyetini anlattı #a Hatay davâsında suriyelilerin noktai nazarını ve menfaatlerini suriyeliler he- sabına takdir olunacak ci tanetle müdafaa etmiştir. herkesin sevinmesi, meydana çıkan ese- rin herkesin menfaatine yarar hakiki bir Şimdi suriyelilere aid olan menfaati be- 'nim dilimden izah ettiğim zaman ümid ediyorum ki insaf sahibi. olanlar böyle bir muahedenin vücuda gelmesini temin ettiğinden dolayı hiç olmazsa bizim ka. /dar müteşekkir kalacaklardır. Türkiye ve Suriye için hakiki bir fayda Arkadaşlar, Sancakta türk mevcudi: yeti ve bunların kendilerine — mahsus Mmüstakil bir idareye malik olmaları, bu in hakiki ve açık bir mese- Cevdet Kerim İn- cedayı - (Sinop) — Pars (Ordu) bulunması ve işin mübhem kalması bir çok ihtilâflara sebeb olacak bir vaziye- in açık bulunması, elbette Suriye - ile Türkiye arasında daimi olarak dikenli kalacak bir ihtilâf mevzuu idi. Böyle bir mevzuun ortadan kalkması Suriye ve Türkiye münasebatının sağlam bir âtiye bağlanması bakımından Türkiye için olduğu kadar Suriye için de haki- ki bir faydadır. Türkiye ve Fransanın garantisi Arkadaşlar, sancak halkının memnun edilnemiş olarak hakla- rını ve vaziyetleri şüpheli bulun- duğu halde suriyelilerle iyi geçin mesi mümkün değildi. Yeni do- ğan Suriye devletinin ki onun re- fahını, saadetir bir memnuniyetle taki ve seyredeceklerdir.. Suriye dev- letinin içinde ve hududunda san- cak gibi mühim bir mıntaka halkı- 'nın küskün ve dargın bir haleti ruhiye içinde bulunması o memle- ketin dahili ve daimi geçimi için hakiki bir eksiklik ve fenalık idi. Suriye bundan da kurtulmuş olu- yor. Arkadaşlar, sancağın mülki emniyetinin Fransa ve Türkiye ta- rafından temin olunması Suriye i- çin mühim bir menfaattir. Sancak gibi sahilin mühim bir. kısmında taarruzlara karşı iki devlet tara- fadan ayrıca teminata alınması bilvasıta Suriyenin mühim bir kıs- mımın askeri ve siyasi mahfuziyeti icin pahası biçilmez bir nimettir. Müstakil devlet mesuliyeti ile işe başladığı zaman devlet adamları memleketin dahili geçimini takviye eden ve diğer devletlerle harici em- niyetini artıran muahedelerin ne kadar kıymetli olduğunu ameli o- larak hergün hisedeceklerdir. Türkiye - Suriye hududunun masuniyeti Arkadaşlar, cemiyeti akvamın verdiği kararlarda üçlü olan, Tür- kiye, Suriye ve Fransa muahedesi Suriye hududunun Mmasuniyetini temin etmektedir. Bu menfaat do- ğguşünü / selâmladığımız - Suriye devleti için hakiki bir faydadır. Bütün bu itilâflar esnasında Su- riye hududu meselesinin açıkta bulunduğunu biz notamızda söy- ledik.. Bunu söylerken hudud me- selesini hal eden esas vesikaların izim noktai nazarımızda tama- miyle şart teşkil eden meseleler- den birisi hal olunmadığı için kendimizi böyle bir hukuki içitihad ta haklı addetmiştik. Suriyenin en çok hududu Türkiye ile olan hu nız için de çok değer Tetmek vazifesi Böyle ağır vazifeleri halledecek dududur. Bu hududun teyit olun- ması ve bu hudud masuniyetinin —— Fransa, Türkiye ve Suriye arasın- da teahhüt oli ketin emniyet çin ve komşusuna sulh ve emni- yet temin eden hakiki bir mesnet- — ti Davâmızın ciddiyet ve samimiyeti — iması, bu memle- inde yaşaması i- İ Arkadaşlar, bütün bu münakaşalarda Türkiyenin siyaseti ve noktai nazarı iyi anlaşılmış olması gibi bir fayda bizim ie —— gin çok değerli olduğu kadar komşuları. — Bir zaman —— zannedilmiştir. ki biz, bu davayı gizli maksadları setreden bir vesile olarak çı- kardık. Böyle bir isnadın yersiz ve hak- sız olduğunun anlaşılması için bu davâ- —— 'nun müzakeresinde bütün - maksadların — yakından tetkik olunması ve nihayet va- hatiplerden bazıları: Tahsin San CAydın) rılan neticenin herkesinmaksadını aşikâr — bir surette göstermesi lâzımdı. Biz Sancaktaki türk halkının milli var. Jığını kültürel, hal ve istikbalini teminat altına almağa ne kadar ehemiyet vermiş sek bunun haricinde hiç bir maksadı ta- zammun edecek hüküm / ve gösterişler- den de o kadar içtinab etmeğe çalıştık. Zaten devletlere emniyet telkin eden, cemiyeti akvamda davâmızı nazarı dik- kate aldıran ve nihayet fransız efkârı u- — Mmumiyesini cemiyeti akvam efkârr u- mümiyesini türk davâsını diğer nazarlarla telif etmeğe çalışır bir karar aramağa sevkeden başlıca haleti ruhiye davâmızdaki ciddiyet ve samimiyetimiz. dir. Şimdi Suriye devletinin, türklerin. maksadlarının bu kadar açık olduğunu bir müzmerleri olmadığını bir da. — ha tecrübe ederek aramızdaki münase- — betlerin teminat altına girmiş olması kaymeti yüksek bir neticedir. Suriyede müstakil devlet ve Türkiye Arkadaşlar, bütün bu mülâhazaları a. — rab âlemi içinde, bizim maksadlarımızı iyi anlamıyacak olanların, iyi anlamala- Tma yardım etmek için ve bizim maksad- Tarımıza hulül edebilecek tecrübe ve te. veccühte olan fikirlerin vatandaşları a- rasında anlatabilmelerini kolaylaştırmak için söyliyorum. Müstakil Suriye devle- ti ile münasebat meselesi bizim siyase- timizde daima birinci derecede ehemi- yeti haiz olacak meselelerdendir. 10, 15 senedenberi ümid ettik ki eğer Suriyede müstakil bir devlet vücuda gelirse ve bu. devlet milli menfaat ve siyaseti hulüs i- —— Je takibetmek imkânına malik olursa bu, Suriye ile Türkiye arasında iyi müna- sebetlerin inkişafı için yeni — ve mes ut bir devre olacaktır. bu ümidimizin vücud bulması yakın — senelerin eser olacaktır. Yeni devre başlarken açılmış olan münakaşa, suriyelilere bizim ken- dileriyle iyi komşuluk — münasebatına verdiğimiz ehemiyeti tebarüz ettirmek için vesile oldu. Nakiye Elgün (Erzurum) e nti ğ İki memleket arasındaki iyi komşuluk ve emniyet İki memleekt arasında iyi komşuluk ve eenniyet hislerinin ve beraber çalışe —— manın vereceği nimetler hiç bir siyasetin 'temin edebileceği menfaatten az değil. dir. Eğer Suriye ile Türkiye arasındıki müstakbel münasebetler bizim hududla- —— rımızın emniyetini ve bizim iyi komşuya ——— malik olduğumuz hissini bizde hasıl e- derse ve komşumuzda bize karşr hasıl v — derse her iki memleketin bundan edeces —— # istifade pek büyük olur. Suriye dave —— | | | Teti kendisi için bahtiyar olarak açı'acık istiklâl devrinde bir çok meseleleri hal- karşısında / kalacak'ır. ——_# ae a