19 Mart 1934 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 6

— 6— VAKIT 19 MART 1934 Sevr, Osmanlı imparatorluğunun MA” (Baş tarar 1 İnel sayıfamızda) Kemal, milleti etrafında toplamıya yar- dım etti, Düşmanların kendi “ moktaj'nazarlar rında hâta işledikleri anlaşıldı. Düşmanlarımız kani oldular ki: “O zaman birçok deni tahrikât yapıldı, kuv- vai milliye aleyhinde isyanlar oldu, Türkleri Istanbulda biliyorduk. dedi- ler. Ve şartlarımızı kabul ettirebiliriz, dediler. Sevr'in esasları Nisan 1925 te müttefik devletler top- Tandılar, Sever munhedesi esaslarını teşkil ettiler. “Uç taraflı mukavele,, nin ana hatlarını teşkil ettiler. 24 nisanda bu kabul edildikten sonra 29 nisan da (Luitcorç) boğazları biz muhafaza edeceğiz. Filistin ve Musul dahil ol - mak üzere İtalyanlar Antalyayı himaye edeceklerdir, dedi. Kilikyayı Fransızlar idare edecekti. Bu #rada Sanremo civarında ermenis- tan rsandası Amerika tarafından kabul e dilmesi için teklif ettiler. İ Haziranda 'Amerika reddetti. Ermenistan man - das: kaldı. Sevr muahedesinin başlı - ca maddelerini tetkik etmeden © evvel Ankarada olan bitenlerden bahsedelim. Büyük Millet Meclisi 23 Nisanda "Ankarada toplanmıştı. Ve hükümeti idare eti. o Heyeti vekile ilk toplante sm: 5 mayısta yaptı, Harici (siyasete teallâk eden mesele, Cihan harbi te - mayülleriyle yeniden muharebeyi ka -| bul edeceğimize göre müttefik aramak meselesiydi. | Rus hükümetinin yoklanılmasma ka- | rar verildi. | Türk murahhası Moskovaya| hareket ediyor Türk murahhasları 11 mayısta Mos| kovaya hareket ettiler. Hariciye vekil Bekir Sami Bey ve © zamanki iktisat ve-| kili müttefik deniz heyetinde bulunu-| yordu, © vaktki düşmanlar (O Sevr murahhaslarını bildirmişlerdi. e Bunlar hareket ettik - ten sonra Fransızlar cenup hududunder Maras ve Urlada yenilmiş, geri çekil - Pozantide mağlüp olarak ili hükümetin teşekkülünden * üç hafta sonra bir mütareke aktedildi. Mak- sat, kavvetlerimizi toplıyarak Fransız - larla anlaşma yapınak idi. Her iki ta - raf yerinde duraerktı. Fransız'a-la yapılan mukavele Fransiz zsti ile mukavele yap- tık zannediliyordu. Fransızlar Zongul- dağrı asker çıkadı. Halbuki mukavele yapmadık. Fransızlar Suriyedeki idare temtia soukavele yapmışlar. dediler, Mikaveleyi feshettik. Yeniden har- be başladık. o Sevr munhedesi imzalan. madan evvel hükümeti korkuturuz ü - midiyle Yunan taarruzu düşünüldü. 72 Haziranda Yunan ordusu ümümü taarruza geçti. Muvaffakiyetler kazan- di. Çünkü karşısında teşekkül etmiş bir kuvvet yoktu. Yalnız ahali vardı. Yunan Uşağa kadar geldi. Bursayı al © Bu taarruz bilhassa Yunan kuv- vetleri tarafından yapılmıştı. Fakat az miktarda İngiliz kuvvetleri kendilerin: yardım etti. Bu taarruz ne gibi tesirler altında yapılmıştır? Bunu izah için vesikalar okuyacağım. Venizelosun Atina hariciyesine çek- *Bütün avakıbını tetkik © ettikten sobe; Luitcorca bayan ettim ki, yalnız bir fırka göndermekle iktifa edilecek o- Tarsa Kemal akınlarma karşı muvaffa- kiyet elde edeceğiz ve sulh ta kuvvetli bir ihtimal diye yapılacaktır.,, Bu telgraftan anlaşılıyor ki Luiteorç ile Venizelos müştereken çalışıyorlardı ve Türkiyeyi ezmenin kabil olmadığını anlamışlardı. 22 Haziran taarruzu 22 Haziran taarruzu yapıldı. Ve #- tasi kazanıldı, harpten maksat düşman | ordasunu yok etmek, düşmanı arzusu”! na ram etmektir. (O Bunu yapamadı. Yaltız zaafımızdan istifade ederek kuv- veği olduğunu gösterdi, bundan sonra Sever mnal 'desi kapılmıştır. Muahede ahkâmnın birinci kısmı bü- tüh muahedelerde mevcut olan kısım-| de. Teni icma Türkiyenin hudutları- &r. İkinci kısım Türkiyenin hudutları mı gösterir. Muahede, Anadoluda Ed- remitten başlıyarak Soma,” Kırkağaç | ve Alaşehiri Yunan mıntakasında bıra- kıyor. Mardin, Urfa, Gaziantep hududu - muzun cenubunda kalıyor. Şarkta er - menistan hudutlarının tayini Amerika reisicamhuruna bırakılmıştı. Bunlar zahiri budutlardır. Istanbul civarında bir boğazlar min- takası teşkil edilmişti. Bu mıntaka bir komisyon tarafndan idare (o edilecek,' bu komisyonda büyük devletlerin ikişer, küçük devleğlerin birer murahhası oln- caklı, Fakat Osmanlı hükümetinin mu- rahhası bulunmıyacaktı. Bu komisyonun hakimiyeti, o mınta- kada Osmanlı hükümetinin hakimiyetine galipti. o Oradaki müttefiklerin O baş kumandanı, Osmanlı jandarmasına dahi hakimdi. Bundan maada Adana, Mamureti ziz” ve Diyarıbekir, Sıvas vilâyetlerini muhtevi ve Tokada kadar (yaklaşan mntaka Fransızlara verilmiştir. Fran- lar tam surette hakim olacaklardı. Bu da munhedenin muhtelif madde- lerinden çıkar. Zahiren iktisadi. işler için Fransızlar (Otercüman (o hakkına malik olacaklardır. Bursanın yanına kadar çıkan, Kü - tahyayı ihtiva eden ve Kayseriye yakla- şan bir mmtaka aynı şerait altında İtal. yanlara verilmişti. Türkiyeye kalan kısım Türkiyeye kalan kısım dahi hakikat. te Türkiyeye kalmıyordu. Bu mıntaka- ların ayrılması Oo (hakikatin kendisiyle değil) üç taraflı mukavele ile aynı za- manda imza edilmiştir. Muahedenin üçüncü kısmı siyasi hü- kümleri muhtevidir. Siyasi hükümlere ait maddelerin en mühimi maddedir, 36 ıncı madde- de Istanbulun Türkiyeye ne gibi sartlar ile bırakıldığı tasrih edilmektedir. Türkiye eğer Sever muahedesine ve mütemmim mukavelelere ve (o bunların akalliyet hükümlerine mutavaat etmez- lerse İstanbul Türklerden almacaktır, diyorlardı. İstanbulda sakıt bir hü - kümet kalıyordu. Ve Sevr muahe - desi tatbik edilemezse sizi saraymızdan çıkaracağız. Buralarda yaşamak isti - yorsanız, Türkleri Türke boğdurunuz, diyorlardı. Bunda muvaffak olursanız sizi Istan- bulda bırakırız, demek istiyorlardı. Padişah ve hükümeti bunu anladılar ve candan bu işe sarıldılar. Kuvvei in- ribatiye teşkil ettiler ve Anadoluya ho- calardan bir takım adamlar yollattılar., Bunlar karışıklık çıkardı ve padişah hü- kümeti elinden (geleni yaptı. Fakat milli hükümetin azmi ve kabiliyeti, mil- letin samimiyeti ve anlayışı bu işin ol- mamasını temin ett, Anadoludaki hareketi ezemediler. Düşmanlar da onları İstanbuldan çıkar- madılar, Anlaşılıyor ki onlar samimi surette çıkarmak istemiyorlardı ve padişah hü kümetini kullanmak istiyorlardı. Evvelâ harp şeklinde badehu milli hü- kümeti yumuşatmak için kullanmıya ça» kıştılar, Eğer Istanbul hükümeti Sevr mun- hedesi ve mütemmim mukaveleleri tat- bik ederse bu fıkra gösterir ki, şayet Sevr muahedesi tatbik edilseydi, daha bilmediğimiz gizli mukaveleler çıkacak. tı. O ağır Bükümler en son hükümler bile değildi. Kürtler hükümet kurmak isterse .. Bu siyasi kısımda Kürtlere mutaal- lik 64 üncü maddede denir ki, bu mu- ahede mevkii meriyete konulduktan bi sene sonra, Kürtler bir hükümet kur- mak isterlerse Türkler razı olacak © ve Musul vilâyeti de bu Kürtlere ilhak o- lunacak.. Yani Fransa ve ermenistanm aldığı kısımdan başkası bir sene sonra Ingiliz- lere verilecek demekti. 1920 de Irakta bir isyan vardı. Bu anda burası onlara verilseydi gene alamazlardı. İşte bi maddeyi onun için koydurmuşlardır. İzmir ve havalisine ait ahköm riya kürane yazılmıştır. Denir ki: (İzmir Türk hakimiyeti altındadır ve (bunun hariç kalelerin bir Otek aksini çevirecek olan Türk bayrağıdır. Hal. buki Izmir idaresini Yunanlılara vermiş lerdir. Beş sene sonra âli parlâmento İzmi- rin Yunanistana ilhakını isterse ve ce- miyeti akvamda kabul ederse Türkiye buna mumanaat edemiyecekti. Beş sene sonra tethiş siyaseti kabul edildikten sonra böyle bir (o maddenin manası yoktur. Bunun böyle yapılmasından maksat basittir, Ekseriyet Türktür. Türkler beş sene sonra Tü; istiyeceklerdir, diyor- lardı. Türk milletini iradesiz, o akılsız zannedip onu (aldatmak, kuvvetlerini dağıtmak, milli hükümetten soğutmak için verilen çocukça hükümlerdi.. Bu| siyasi kısımda İ22 inci madde O vardır. Bu maddeye göre Türk © tebeasından herkes Türk veya sair akalliyetlerden kâfesi için müttefik devletler tebeasına geçmek hakkını verir. Bu hususta Osmanlı hükümeti itiraz. da bulunamaz. Bu hususta bakim olan yalnız diğer devletlerin kanunudur. Ermenistan hükümeti ne gibi bir hü- küm koymuşsa bu hükümler caridir. Bu madde Osmanlı hükümetini tebeasız br- rakmıya matuftur. Bilâhare buraya av- det edeceğiz. 136 ncı maddeye göre, Ingiliz, Fran-| sız, İtalyan ve Japon mutahhaşlarından |! müteşekkil komisyon aden kapitolâs « yonlarını mütalen edesektir, Osmanlı hükümetinin ecnebi) tebaasına karşı vaziyeti Vakiyci cürmü meşut müstesna, Os- manlı hükümeti, bir ecnebi devlet te- beasmı tevkif edemezdi, mahkemelerde ecnebi devletin konsolosunun bir me muru bulunurdu veya muhakeme kon- solosbanede olurdu. Maddenin dördüncü kısmı, ekalliyet- | lerin himayesinden bahseder. Ekalliyet-| lerin himayesi için diğer devletler ak- tedilen muahedelerde maddeler vardır. Bizdeki çok ağırdır. Ondan sonra düş- manların teşkil edeceği muhtelif komıs- yonlar memleketin muhtelif (yerlerin. de bulunacak ve ecnebilere fena muame- le etmiş ve onları ızrar etmiş olduğuna | bu komisyonun kansati olduktan sonra hakkında tard, emvalini müsadere hak- kı veriliyordu. 147 inci maddeye göre, Avrupada bir mektepten bir şehadetname alan ce- nebi ve Türk, Türkiyede istediği | işi tatabilir, o Yani Türkiyede ciddi U bir! tahsil olamaz © demelitir. İ gelenlerin şehadetnamesini edecek halde değildi. — Ciddi veya mâ- masız bir kâğıtla gelen her işi yapabile- cekti. Bir Türk genci Avrupadan bir şaha» detname aldığı zaman şahsiyeti var mı- dır, yok mudur. Bunu veren mektep ciddi midir, bu kabilden yapılan işler. de maarifi imhaya matuftu, 148 ve 149 uncu maddeler buradaki ekalliyetlere her türlü O içlimei ve dini © ihdas © teşekküller © yap — mak ve cemiyetler teşkil etmek hakkı veriyordu, Türkiyeye murakabe İstenilen yerde rum, ermeni, musevi darülfünunu karmak hakkı veriliyor” du. Bu memleketin muhtelif unsurlarını| birbirine Isındırmağa imkön kalmıya -| caktı. Bu hükümleri tatbik etmek için müttefikler istedikleri her tedbiri al - makta serbestti, Bu hüküm onlara her e karışmak salâhiyetini veriyor - hu. Şöyle ki, evvelce her tarafa kontrol heyetleri sokmuşlar, bu sefer de her işi mize müdahale etmek hakkını almışlar. dı. $ inci kısım askeri kısımları ihtiva €- der, Bu hükümlere göre bize padişahın muhafızı 700 kişi, 35.000 kişi jandarma, 15.000 kişi jandarma takviye © kuvveti veriyorlardı. Jandarmanın topu yoktur. Bunlar lejiyon denilen kıtalara ayrıl - mıştır. Ve azami 4 lejiyon © olacaktır. Her lejiyon muayyen bir o mmtakada ifayı vazife edecektir. o Her lejiyonda| yüzde 15 nisbetinde ecnebi zabitler bu- lunacak ve kumandaya iştirak edecek. tir. Her lejiyona musyyen bir mınta- ka ayrılacak ve her mıntakadaki zabit. ler aynı milletten olacaktı. Memleket 4 kısma ayrılmıştır. Boğazlar, Italyan, Fransız o kıtan beyninde bırakılan mıntaka, her mn- takadaki ecnebi zabitler aynı milletten olacaktı. İhtimal ki bilâhare Amerika bir man- da almak isterse kalan kısım ona verile» cekti. Uglejiyon yaparak burasını | Türkiyede kalan müttefik İ masrafları, . | een da taksim edebilirlerdi, idam m 15.000 muavin kıta vardı. Yalnız bunun mitralyöz ve topu vardır. Topu da dağ topudur. Türk jandarma takviye krtalarındaki asker ücretli ola- caktı. Oraya girenler en aşağı 12 sene kalacaktı. askerlik öğretmemekti. 600 topluk gemi O bırakılıyordu. Bundan büyüğüne müsaade edilmiyor « du. Silâh taşıyacak, polis, orman koru» cusu, gümrük memuru gibi bunlar ec- nebi koztrolünden © geçiyordu. Yüzde on beş ecnebi zabiti bulunacaktı. Binaenaleyh bu mmtakada üç taraf- İk mukavele mucibince bu devletler ida- reye hakimdir. Bu mıntakalar Süriye, Cezair, Tunus vaziyetine © geçiyordu. Bu askeri bahri ve her türlü tahkimat, askeri tayyare memnudu. B bu askeri hükümleri tatbik et- mek için ecnebi komisyonları teşekkül etmişti. Bütün Türkiyede kalacak bu (ufak tefek hükümetlerin murakabe ve © her şeyi bu komisyonlara aitti, Komisyon- lar merkezde hakim olduğu gibi mmta- kalarda da kendi zabitleri olduğu © için her şeyin kumandası onlara ait demek- w Muahedede 206 mc madde riyakâra- ne bir surette devam ettirir. Buna mütsrekenin 7 inci maddesi, 10 uncu maddesi, 12 inci maddesi, 13 üncü maddesi, 24 üncü maddesi gibi ev- velcs çok ağır olarak verilen tekrar edilmiştir. Bu hakkı sulhu aktedenlere veriyor. du. Muahedenin 6 ıncı kısmı harp esir- lerine aittir. ğiz. 7 inci kısmı cezalardan (o bahseder. Mütteliklerden bir devlet tebasına fe- nalık yapan her Türkü müttefikler tediği gibi cezalandıracaktı. şartlar Bundan bahsetmiyece » is. Sevr'in mali kısımları 6 ıncı kısmı mali hükümlerden bah: seder. Bu kısmın başında denir ki: Tür. kiye müttefiklere sonsuz zararlar © ika etmiştir. Ve bunları tazmin edecek ser- veti yoktur. e Müttefikler Türkiyenin mali yükselişini temin için bir komisyon | teşkil etmişlerdir. Bu da alar» henzer, Bu teşkil ettikleri komisyonun , vazif. ve salâhiyeti şunlardır: "Türk bütçesini tanzim etmek, maliye vekili yerine kaim olmak, bir (maliye iği olacak ve komisyona tabi Bu komisyonun rızası alınmadan hü: kümet istikraz yapamıyacaktı. Türkiye- nin bütün varidatı bu komisyonun elin- de olacaktır. Komisyon evvelâ düyümu umumiye. ye mit istikrozları verecek, kalanlar da yu hususlara tahsis edilmiştir: Komisyonun kendi masrafı, sulh mu- ahedesi mevkii mesriyete girdikten sonra devletlerin , Osmanlı kalacak yerlerde mütareko- nin aletinden sulbun” irana ğer mültefik ordularının mazarifi. yâni far, zedelim ki, Bursada veya Ankarada In- giliz askerleri bulunmuştur masrafı bu komisyondan © verile az Bazı yerler meselâ Süriye evvelâ İngi- zler sonra Fransızlar tarafımdan işeal edilmiştir. e Oradaki İngilizlerin çar rafım biz ödiyecektik. Harp csnasında zarar gören mütte fiklerin zararmı ödiyecektik.. Bunlarm Bu masraflar çıktıktan sonra kalan para Osmanlı bütçesini teşkil edecekii, Halbwki bu para tamam gelmediğinden müttefikler bütçesini bırakırlar (o veya mütemadiyen istikraz şeklinde para uy- duvurlardı. Harp esnasındaki istikrazlar ve bilhassa istikrazı dahili kaimi yekün ediliyordu. o Bu muahededen maksat Türk tebenlarının kendilerine karşı iti- matlarını tahrik etmekti. Düyünu umumiyenin istikraz faizle. ri verilecekti, Türkiye dahilinde her türlü imi vermek salâhiyeti bu komisyona â Yavaş yavaş devletin bütün varlı ve| Bundan maksat çok kişiye! fik tebeasınm kapitülâsyonlardan istifa de hakkı olmasıdır. Yani bu ecnebi tebealar bizde vergi vermiyeceklerdi. i 128 inci maddeden bahsederken de- miştik ki istiyen ecnebi tabiyetine ye- çebilm ve vergi vermez. İşte o böylece herkes Osmanlı tabiyeti olmak istemi- yecekti. Binaenaleyh bu madde de gösteri « yor ki Osmanlı imparatorluğunu dağıt- mak istiyorlardı. Bu münhedenin başlıca maddeleri bunlardır. Bunları hulâsa edersek: Türk vatanı parça parça olur. Hiç bir (o kısmında Türk hayatı | kalmıyor. Türk askeri kuvevtle- ri sıfıra yakın bir dereceye indiri- liyor ve ecnebi kumandası altma giriyor. Bütün halk ecnebi tabii- yetine geçmeğe teşvik ediliyor ve menfaat gösteriliyor. WU mayısta Pariste bulunan | murahhasımız Tevfik Paşa Damat Feride yazıyor: Teklif edilen şeraiti sulhiye | Devleti âliyenin ilgasındın başka bir şeye matuf değildir. Her hak- tan mahrum müstemleke O haline getirildiğinden şeraiti sulhiyenin tadil edilmedikçe akdi sulh mef- kut bulunmaktadır. Meelinde bir mektup yazıyor. Osmanlı hükümetinin şikâyet- leri müttefiklerce hiç dinlenme- miştir. Sevr muahedesi imza etti- rilmiştir. İki gün sonra İstanbula dönen | Damat Ferit imza etmemiştir, Bağ- datlı Hadi Paşa “Maarif maZIYI,, şürayı devlet reisi Rıza Tevfik im- za etmiştir. o Şifrenin müsvedesi dosyadadır, Hülâsa .. 10 agustos telgraf alındı. Mua- hes imzalandı. Ne vakit tasdik edileceğini nim resmi ve mahrema ne hir surette oanlatmek - muktedir bir kâtip göndermenizi rica ederim. Sevr muahedesinin tatbik edi- lemiyeceğini anladıklarındın ec- nebi hükümetleri tasdik O etme- miştir. Ve bizden soruyorlar, ne vakit imza edeceksiniz diyorlar. Bunlar ise düşmanlardan O ziyade | telâş gösteriyorlar. Bugünkü vaziyet mütalea edi- İ lirken işe nereden başladığımız İ malâm olmalıdır. Vaziyet budur. | Bütün dünyaya iradelerini kabul ettirmiş devletlere kendi irademizi kabul ettirmiş ve bugünkü vaziye- ti kazanmışızdır. Ankaradaki hükümet Sevr mu- Yal nız propaganda sahasında istifade edilmek için birkaç madde seçil- miştir. Ve halka bunu anlattıkça | daba fazla cesaret elde edilmiştir. Bu muahede ile milletin ve or- dunun harp şevkini arttırmışlar- dır. Yani kolaylık olmuştur. ahedesini okumamıştır bile. Mahmut Esat Bey geliyor Ankara, 18 A.A.) — Izmir mebusu Mahmut E Bey İstan bul ünivei ji i de pazar ve J t İrmslarına dovam için İstanbula hareket etmi Mahmut E 5 konf- devrini tegrih edecek ve Sivas rum köngrelerini anlatmık suretiyle Türk ihtilâl tarihinin izahma gire. bu tını düyünu umumiye siyanet edecektir. | Düyunu umumiye ecnebi istikrazlarına| nit yaridatı siyanet edecekti. Gümrük- ler vekili umumisi bu komisyonlara ta- bi olacaktı. YaniOsmanlı imparatorluğu (Cezai gibi bir müstemleke haline kendi salâhiyeti kalmamıştır. 9 uncu kısım iktisadi hükümlere ait- bir. gelecekti, | tenlerini ve En mühüm maddesi bütün mütte- Siyam Kral ve Kraliçesi | Roma, 18 (A.A.) — kral ve kraliçesi dün faşist mek- idaresi Siyam bilhassâ ev | mektebini ziyaret etmişler ve tale- be tarafından yapılan çöreklerden