9 Aralık 1959 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 28

MUSİKİ Plâklar Plâk üstünde Türk cazı B ugün Amerikanın — plâk pıyasa— ısında Türk musikisi ya da T kiye ile alâkalı musiki olarak ancak 5- 6 tane plâk vardır. Bunlardan iki- si, Erdoğan Çaplının "Piano Pas- ha"sı ile Reha Oğuz Türkkanın ha- zırladığı "Turkish Delight" adlı ya- alı bohça, Türkiyenin yabancı memleketlerde — vakar ve ciddiyetle temsil edilmesini istiyenleri tatmin etmekten uzak, yden öÖnce tica- ri istismar göz önünde tutularak ha- zırlanmış plâklardır. Bunların ya- nında Folkways firmasının birkaç yıl önce yayınladığı iki tane — halk musikisi ve alaturka plâğı bu saha- larda Türkiyedeki musikinin — duru- mu hakkında, eksik de olsa, yanlış olmıyan bir fîkir Verebılmektedır Bunun dışında Türk halk müsikisi- ikadaki Ermenilerin doldur- muş olduğu plâklardan başkası tem- sil etmemektedir Sanat musıkısı sahasında ise Tür- kiye ancak üç plâkta varlığını his- settirebilmektedir. Bunlardan biri, üç yıl kadar önce, Fromm Vakfın_ın maddi yardımıyla yayınlanan, İl- han Usmanbaşın Yaylı — Kuartetidir —Epıc LC 3333- Geri kalan iki plâk ise, caz bestecisi Arif Mardinin par- çalarını taşıyan plâklardır. Son ay- larda yayınlanan bu iki plâktan bi- rinde Marshall Brovm'un Newport Festivaline, katılan Milletlerarası Gençlik Orkestrası için Mardinin yaz- mış olduğu "Imagination" adlı dü- enleme yer almaktadır. Newport konserlerinden biri sırasında çekilen ve Columbia tarafından gerek stereo, erekse normal uzunçalan olarak yayınlanan bu plâkta -CS 8073 ve CL 1246- Arif Mardin, Belçikalı trom- boncu Christian Kellens'in solosu i- çin ancak bir refakat müsikisi yaz- mak Zzorunda kalmıştır. Bununla birlikte genç bestecinin caz orkest- rası renklerine hâkimiyeti ve armo- ni duygusu, hele temin orta kısmın- da tromboncu sustuğu zaman, belir- li olarak görülmektedir. Bu plâğın ve Berklee Konserva- tuarı tarafından — yayınlanan ve bir yüzü tamamen Mardinin bestelerini taşıyan, fakat piyasada bulunamı- yan, ancak adı geçen konservatuar- dan sipariş suretiyle temin edilebi- len bir başka plâk dışında Arif Mar- din, United Artists firmasınca yayın- lanan Herb Pomeroy Orkestrası plâ- ğında, bu bestecinin en başarılı dü- zenlemeleri arasında — sayılabilecek iki parçayla adını duyurmaktadır. Tem seçmede zevk sahibi A rif Mardinin tem seçmede zevk sahibi bir caz düzenleyicisi oldu- ğu, bu iki plâkta başvurdugu parça- ların besteciye erdiği imkanlara bakarak soylenebılır. Her iki plak- 28 taki parçalarında da Mardin, ana temleri de kendine ait olan parçalar— la değil, fakat başkalarının temleri üzerine yapmış — olduğu düzenleme- lerle yer almıştır. Mamafih hemen belirtmek gerekir ki, Avrupa bes- teciliğinde olduğu gibi, cazda da a- sıl üstünde durulması gereken tem değil, bestecinin bu temi nasıl işle- miş old uğudur. Mardinin seçtiği tem- ler, "Tmagination" olsun, Pomeroy'- un plâğında kullandığı, Dızzy Gilles- pie'nin "Woodyn You" ya da Billy Etrayhorn'un "Lush Life"'i olsun, he- le armoni ve renklendirme bakımın- dan, düzenleyiciye — geniş imkânlar veren, muhayyile açan parçalardır Mar d n, lmagınatıon 'da, gerekse bugüne kadarki en iyi çalış— maları arasında sayılabilecek "Wo- n You" ve "Lush Life"da, bu imkânlardan gerektiği gibi — fayda- lanmış, muhayyilesini çalıştırması- nı bilmiştir. Fakat, Arif Mardinin başarısını belırtırken bu —başarının önceden tesbit edılmış bestecinin şahsiyeti ve kabiliyeti dışında kalan bazı sı- nırlara bağlanmış olduğunu söyle- mek gerekir. Plâk üstünde — netice- lenmiş durumlarıyla, her iki parça da, tatmin edici olmaktan uzaktır. Fakat kusur besteci Mardinde değil, Herb Pomeroy orkestrasındadır. Caz bestecilerinin çoğunluğu gibi din de, bu parçalarını adı sanı belirli orkestralar tarafından çalınması için yazmıştır. Caz bestelerinin çoğunda, âdet olduğu gibi, orkestranın solist- lerine solo boşluğu ayırmak zorun- İlhan Usmanbaş İkinin biri!.. da kalmıştır. Dolayısıyla, parçanın icra yoluyla gerçekleşmesı klasik daha da musikiden fazla, orkestra üyelerinin sevıyesıne, yalnız icracı olara ak değil, yaratıcı olarak da sevi- yelerine bağlıdır. ünkü bestecinin bırakmış olduğu solo boşluklarını or- kestra solistleri, bestecinin yazmış olduğu notaları çalarak değil, ken- di musikilerini irticalen çalarak dol- duracaklardır. Oysa Herb Pomeroy- un orkestrası, bestecinin yazmış ol- duğu musikiyi nota nota çalmakta olsun, solistlerin şahsi gayretleri za— vıyesınden olsun, irinci — sınıf orkestra olmaktan çok uzaktır. Ne— ticede Mardinin zevkli, ustalıklı, bu- luşlu musikisi dınleyıcıye her ba- kımdan daha iyi bir icrayı aratmak- tadır. Pomeroy kimdir? rif Mardinin parçalarını United Artists'in "Band in Boston" adlı ve 4015 numaralı -stereo numarası 5015- plâğında çalan Herb Pomeroy orkestrası, son bir iki yıl içinde adı- nı duyurmaya başlamış, ikinci sınıf beyaz cazcılardan meydan, gelen bir orkestradır. Pomeroy, daha önce oody Herman'ın ve Stan Kenton'- un orkestralarında çalışmış, da kendi orkestrasını kumruya mu- vaffak olmuş bir trompetçidir. kat, bu işe belirli bir sanat ihtiya- cıyla girişmemiş olduğu, orkestrası- nın çalışındaki üslüpsuzluktan anla- şılmaktadır. Gerçi orkestranın, bes- tecilerin yazmış oldukları notaları dosdoğru çaldığını belirtmiye lüzum bile yoktur. Zaten bunu yapamıyan bir orkestranın Amerikada — şurada burada çalması veya plâk doldurma- sı mümkün değildir. Fakat, hele caz musikisinde, bir topluluktan istenen, nota çalmaktan daha Ötesidir. Orkestranın — uslüpsuzluğu, — şef Pomeroy un olsun, orkestra uyelerı— nin olsun, sozlerıyle de dogrulan— maktadır. Pomeroy "Maksadım bir araya gelip çalmaktan ibarettir" diyor. Nitekim yapılan da bundan ibarettir. Bir araya gelmek ve çal- mak. Fakat neyi, ne maksatlarda,ne gözeterek çalmak? Pomeroy ne söz- le, ne de sesle, böyle bir soruya i- nandırıcı cevaplar verememektedir. Stan Kenton orkestrasından, Kenton'daki swing yokluğu — yüzün- den ayrılan Pomeroy'un kendi or- kestrasındaki swing'sizliğe nasıl ta- hammül ettiği de henüz izah edilme- miş bir meseledir. Topluluğun swing yokluğunun başlıca sebebi, bir tür- lü "zıplayamıyan" kuru, cansız, or- kestrayı götüremiyen davulcu Jimmy Zitâno'nun kabiliyetsizliğinde ara- nabilir. Bunun dışında, orkestra so- listlerinin hepsindeki şahsiyat kifa- yetsizliği, çalgılarını çalmasını bil- meleri dışındaki musıkışınaslık Zaa- fi, yaratıcılık yokl Herb Pome- roy'un "Band Boston plâğı için musiki yazmış Neıl Bridge, Bob Fre- edman, Bob Dogan gibi diğer beste- cileri oldugu kadar, bunların arasın- da en iyisi olduğu gorulen Arif Mar- dini de herhalde hayal kırıklığına uğratmıştır. AKİS, 9 ARALIK 1959