19 Kasım 1931 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

Tarihi Birinci | ve Si Yl (illet Meclisi Yazan: Edirne Meb'usu M. Şeref Mecliste şeriat ayaklanıyor! Maarif işlerinin Şer'iye Vekâletine bırakılması isteniyor. Birinci B. M. Meclisinin küşat resminden bir intiba. Mustafa Kemal Paşa da bu | şe bir şekil verilmesi lüzumun dan bahsediyordu. Ve şimdi kendisine gönderilmiş binler muhaberatın cevap bekledi söylüyordu. Dahiliye, Hi ye, Maarif, Adliye gibi enci menler teşkil edilirken bunla- ra birer de vazife programı ya- pılmak ciheti düşünüldü: 1 — Encümenler idare şu- belerinin murakabe ve bizzat idaresini ele alacak, 2 — Riyaset te bunların it- tihaz ettikleri kararlara göre işleri idare eyliyecekti. Muvakkat icra heyetleri en cümenler şeklinde kabul edili- yordu. Meclise bir dahili nizamna- me yapılıncaya kadar Meb'u- san meclisi dal İzamname- nin kabulü de kararlaştırılmış tr. Yavaş yavaş idare cihazı te şekkül ederken bu masum mil İetin bütün tarihinde karşma dikilmiş olan kara kuvvet gene çirkin simasını göstermeğe baş ladı. Maarif vekâleti. Maarif vekâleti vazifesi gö- rüşülürken derhal loş servile- rin karanlık gölgesinde kurul- muş yeşil küf kokan medrese kendini gösterdi. Kırşehir meb usu Müfit EF, ortaya bir tek- Nif attı, Maarif programını şer iye vekâletinin yapmasını cid- diyetle ve biraz da mağrur bil hiddetle teklif ediyordu. Bu tek lif derhal yer buldu. Bilhassa İsparta meb'usu (Din) in her şey olduğunu, terakkiye din ile yürüdükçe, şark ve garbi fet- hetmek müyesser olacağını söy lüyordu. Bu uzun ve tatsız sözler mecliste hararetle alkış landı. Çünkü asırların yuğura yuğura getirip şimdi şu mec- lis ortasında lirmek is tediği (şeriat) e rüşvet verili- ordu. Mustafa Kemal Paşanın in ce ve yaratan zekâsı, sınmaz iradesile idaresi işi yatıştırdı. İlk adımda sırıtan irtica muvak katen susmuştu. Fevzi Pş. anlatıyor Zaten Fevzi Paşanın mec- lise iltihakı İstanbul €n teze, en doğru malümat a- İmmasına sebep olacağı için bahsa kapak vurulmuştu. Fevzi Paşa İstanbul işgali- 3i en sadık bir lisan ile anlat- tı. Hikâye çok acıklı idi. Va- tan derdile yüreğinden kopan iniltileri güç bastırarak o bü- tün bu feci destanı meclise an lattı, Asıl dikkate şayan olan nokta İstanbuldan ve oradaki- lerden hâlâ ümit bekliyenlere güzel bir ders vermesinde Artık vatanın halâs ve li mücadelesine girişmek mundan bahsederken bu dava- nın siklet merkezi Ankara ol- duğunu çok açık bir lisan ile anlattı. Ağızları açık dinleyen meb'uslara son sözü: — Ümit ve azim! Demek oldu. Zaten Mustafa Kemal Paşa bu milli O kıyamı, İstanbulun aldığı çirkin ve iğrenç vaziye- te karşı yükselen milli mera- mı izah ederken ona haksız isnatlarla ve bin bir bühtan ile İstanbul ateş yağdırıyordu. To puna birden cevap veren şu mü tevazri sözler altında ıstırap çeken büyük bir milletin yük- sek vatanperverliğini, meramı- nı ne güzel anlatmıştı — Askerlikten istifa ile va- tana hizmete fedakârane çalışa cağım. Şahsiyeti âcizaneme gelince; pek yanlış ve hatalı telâkkiler olduğunu gi rum, Bugün vatanımızda bir kudreti milliye varsa o cereyan felâketlerden mütenebbih olan milletin kalp ve dimağından doğmuştur. Acizleri de ancak ona tâbi bulunmuş oluyorum.,, Fakat şimdi kurulan bu yep yeni devletin hükümeti teşek. kül ederken millet meclisinde iki cephe görünüyordu. Ve (sa rıklı cephe) fırsat buluyordu. Başı sarıklı veya kafasının içi sarıklı bu adamların bütün ü- mitleri yalnız halifenin muvaf fakıyeti idi. Anadolu mücade- lesinin muvaffakıyeti hep bu halife heyulâsı nam ve hesabı na olacaktı. Mecliste her ka- mun, her (talebin, her işin ve çürük ve menhus zihniyet sırı tıyordu. Ağzmı açan her meb- usun en haklı ve dürüst talebi- ne mutlaka (şeriat) damgası vuruluy: Kabine teşkil ediliyor. 2 Mayıs 336 tarihli kanun ile icra vekilleri heyeti teşek- kül etmişti. (Devamı var) Sevkedilen İktısat (Serbest) iktısattan, (sev- kedilen) iktisada geçiyoruz. Türk tarihi ikametini de- giştiriyor. Gayesizlikten gaye- gümrük tahdidi en yeni mer- haledir. Bundan evvelki mer- haleler şunlardı: | İnhisarlar, yüksek ithalât tarifeleri, kam- biyo mürakabesi. Son gümrük tahdidi, Türki- yeye ithal olunacak eşyanın mikdarinı, muayyen zamarlar- da muayyen mikdarda olarak tayin ediyor. Artık Türkiye ye ithalât ulu orta yapılamaz. Türkiyeye ithal, Türk devleti- nin plânna (göre olacaktır. Devlet, ithalât işini bir usule sadüfünden kurtarmış, zıh gayeye doğrü sevketmiş- tir, Gayesizliğin zararı ne ğ Gayesizlik, bir kere ithalâ- tin hacmi ırttırıyordu. Hari- ce fazla kambiyo gidiyordu. Paramız tehlike içinde idi. Ma li zararımız oluyordu. Birde ithalâtın nevileri öyle idi ki, bu ithalâttan Türk istihsali ve MİLLİYET PERŞEMBE, 19 TEŞRİNİSANİ HARİCİ HABERLER | 1931 726 milyon Altın Batan bir vapurun am- | barından çıkarılıyor BREST, 18 (A. A.) — On se ne evvel batmış olan Egypt va- purunun 135 metre derinlikte- | ki enkazı arasında kalan 126 milyonluk altın kurtarılıp çı- karılmasma bugün başlanacak tr, BREST, 18 (A.A.) — Bu sa bah, Egypt üzerinde kablolar indirilirken deniz kabarmış ve mesaiyi mümkünsüz kılmıştır. Artiglio, demirini alıp Brest'e dönmüştür. Saat 16 da oraya gelecek ve havanm açılmasını bekleyecektir. BREST, 18 (A.A.) — Bir dalgıç Egiptin hazinesinin bu kasaları görmüştür. Deniz sa- kin olduğundan bugün çubuk- ların çıkarılmasına başlanacak- tır. BREST, 18 (A.A.) — Egi- ği sırada denizin salıntılı olma sı bu teşebbüste devam edilme sine mâni olmuştur. Gemideki altını kurtarmağa tahsis edi- len vapur denizin sükünet bul- masmı beklemek üzere Brest limanma dönmüştür. M. Grandi Beyaz sarayda VAŞİNGTON, 18 (A.A.)— M. Grandi dün M. B. bugün M, Hoover ile görüşmüş tür, VAŞINGTON, 18 (A.A.)— Hoover - Grandi mükâlemeleri, dün matbuatın kabulü münase betile, bugüne tehir âdilmiştir. Vaşingtonda umumiyetle Avru pa vaziyetinin anahtarı İtalya- nın elinde olmadığından ve İ- talya şimdiki meselelerin halli ne mahsus surette medar ola- cak kabiliyette bulunmadığm- dan M. Grandinin ziyaretinden müsbet neticeler çıkmayacağı düşünülmektedir. e Maamafih, Amerikanın resmi taahhütlere girişmemekle beraber İtalyayı kendi yanıbaşında görmekten bahtiyar olacağı ve İtalyan Avrupaya müteallik bazı mese leleri ve bilhassa tahdidi tesli- hat meselesini aynı suretle der piş etmekte olduğu bedihidir. Fransız - İtalyan deniz mesele lerine doğrudan doğruya alâka | İ muahedenamesine iştiraklerine müsaadebahşolacak bir hâl su- reti elde edilmesini arzu etmek | te olduğu söylenmektedir. LONDRA, 18 (A.A.) — Fe derasyonlar münasebatı komi- Gandhi, Hinoistan", milletin müdafaası ve harici iş- leri ü mutlak bir kon- trolü olması lüzumunda ısrar etmiştir. Mumaileyh,"Hindista nın İngiltereye icap eden temi- matı verebileceğini ve İngiliz menafiine hürmet edileceğini beyan etmiştir.. Harici işlere gelince Hindistan, Efganlılar, Japonlar ve Dominyonlarla fev kalâde dostane o münasebetler idamesine tamamen muktedir. dir. imal âlemi kazanmıyor, bilâkis kaybediyordu. İktrsadi zararı- mız da vardı. Sevkin kârı ne olacak? Sevkin kârı bu iki zararm kalkması suretinde görülecek- tir. Bir taraftan ithalâtın hac- mi azalacak, Türk parası, kuv- vetlenecek, mali kâr olacak. Diğer taraftan da, ithalât tüc- carm keyfine değil, devletin plânma göre olacak, milli istih sal ve imâl hayat: kazanacak, iktısadımız kâr edecektir. Ya- Bi hem mali ve hem de iktısa- di kâr. Gümrük tahdidi hemen her memlekette var. Biz, sonuncu- yuz, Bizim gümrük tahdidimi İe, diğer bazı meleketlerin güm rük tahdidi arasında bir fark var. Diğer bazı memleteklerde kambiyo mürakabesi gümrük Japonlar Mançuri eski impâ 18 getirilmek istenen r Pou Yi de demir yolunun iki tarafını geçirmişlerdir. Bununla beraber öte den beri Rus müfuz imntakası ndde- dilen sahanın çok berisinde balun- maktadırlar, Anganchi'yi de işgal ettiler TOKYO, 18, A.A. — Moukden'- den bildirildiğine göre, Japonlar salı yi işgal etmişlerdir. Taarruz nasıl başladı? LONDRA, 18 A.A, — Moukden? den Reuter ajansma bildiriliyor: Japonlar, bu sabah fecir vakti, je pen ila > Tekn Chan İöereei- lerine karşı taarruza — geçmişlerdir. | taarruza iştirak etmiş olduğu söylen mektedir. Kar fırtınaları içinde muharebe LONDRA, 18 A.A. — Tokyo'dan Reuter'e bildiriliyor: Gazetelere gelen telgraflar, şarki Ça demiryolları o hattının jeneral - Tehan - Chan kıtaatının tehdi- yle bulunduğunu ve mumai- leyhin Tsitsikara doğru çekilmek: ve Japonlar tarafından £ takip edi mekte olduğunu bildirmektedir. taası bu sabah erkenden, Japonların PARİS, 18 A.A. — Çin ve Japon luğu halde Ce- miyeti Akvam bu sabah ye tetmiştir. Saat 11 de aza birer birer meclis vurut etmişlerdir. Saat 13,10 da iç. tima hâlâ devam ediyordu. İntibe, biraz daha iyidir. M. Stim. son'un muhtemel ieraatında Cemiyo ti akvamı takip etmemeğe azmetmiş olduğuna dair kendisine atfolunan tasavvuru tekzip etmesi bu intibam husulüne medar olmuştur. Bilhassa nazarı dikkati celbeden nekin, jeneral Dawes'in faaliyeti ve hasseten M. Mastunders ile olan mükâlemeleridir. Nim resmi mahafilde Amerika? nın vaziyeti şu suretle tarif olun- maktadır: Washington, 9 devlet a- rasında aktedilmiş olan muahedena- meye istinat etmekte olup her ne 0. sa olsun Mançuri'de açık kapı re- agyir edecek hiçbir hal sure. tini kabul etmiyecektir. Bilhasın M. Stimson, Tokyo hü- kümetinin askeri bir işgal sayesinde muahedelerin tatbikatında yenilikler vücude getirmesini ve bu yenilikle. rin Mançuri'de diğer devletleri Ja. ponya'nın dununda bir mevkie ilka etmesini kabul etmiyeceği söylen- mektedir. Bu böyle olduktan sonra, jeneral tahdidi beraber çıkmıştır. Bizde bu iki müdahale ayrı ay- rı olmuştur. İlk önce kambiyo mürakabesi vazedildi. Bundan takriben iki sene evvel. Şimdi gümrük tahdidi yapıyoruz, Halbuki dikkatli bakılırsa görü lür ki, kambiyo o mürakabesi, bizde olduğu gibi, yalnız (ha- kiki ithalât) ve (hakiki borç- lar) esası dahilinde tedvir edil. edilemediği kısa bir tecrübe ile anlaşılmıştı, ve kambiyo müra- kabesine ilâve olarak bir de (konsorsiyom teşkilâtı) vücu- de getirilmişti. Yani, kambiyo mürakabesile talihe bırakılan paramızın seyri, ikin. ci bir baskı veya ikinci bir kuv- vetle itaat altına alınmıştı. Eğer o zaman, yani iki se- günü öğleden biraz sonra Anganchi' mecli niden toplanmış ve hafi bir celse ak| kabi iki şehri daha işgal ettiler Bu muharebelere kar fırtınasından dolayı tayyareler iştirak edemedi münakalâtını kesmek ve takviye kı- taalarının vurudunu tehir eylem için Tehenehiatum - Toman hattı ü- zerinde kâin Smalin'de bir demiryo- hu köprüsünü tahrip etmişlerdir. Diğer haberlere nazaran, şimdi ortadan kaybolmuş olan (7) jeneral Ma - Tehan - Chan, Japon tayyare lerinin | vurudundan evvel üzerindeki zaif Japon kuvvet- lerini ezmek ümidile bu | sabah bir taarruz icra etmiştir. Japon tayyare lerinin kar fırtınası yüzünden gecik- miş olduğu söyleniyor. Bir plân LONDRA, 18 A.A. — Tekyo' dan Reuter ajansına bildiriliyor: Muharebenin cereyan ettiği Me dıyi, yeniden işgal edilen şehirleri Nonni üzerindeki bütün kıtaatın bu | ve Nonni nehrini gösterir harita Japon heyetinin, kendi mes'uliye- & altında, muvakkat bir tesviye su- reti plânı hazırlamış ve kendi hülü- metine göndermiş olduğu istihbar kalnmaştar. Bu plânm tafsilâtını öğrenmek kabil olamamıştır. M. Yoskizavra'- nn Cemiyeti Akvam meclisinde söz almamasının sebeplerini izah eden resmi vurudu üzerine Japon hariciye mazırınn Paris'teki sefirine meseleye müdahele © etmek fırsatım araştırmamasını emretmiş olduğu anlaşılmıştır. Maamafih, M. Yoskizawa'nm mutkumun bilâhare bir o beyanname şeklinde dercedilmesi muhtemeldir. Cemiyeti akvam hafi bir içtima akdetti İçtimada Çin-lapon : meselesi görüşüldü Dawes'in Japon tezinin şeklini ka- bul etmek suretile fedakirlıkta bu- lunmakla ve bu suretle Wakatsuk hali hazırdaki vaziymt- ten şerefli bir surette sıyrılmasına müsaade bahşedilmesine taraftar ol. duğu söyleniyor. Mühim olan cihet, siyasi şeniyet ve fili neticedir. İşte bu sebebe binaen tahliye balisinde Japonları tatmin etmek © mütalensi Amerika söle görüştüğü zaman, — pon başvekilini bu nokta nazarı ka. bule iknaa çalışmış olduğu intibar mevcuttur. Şimdi yapılması İzem gelen şey, her iki tarafıda (şeklen tatmin ederek gerek o Tokyo,da ve gerek Nankin'de ayni neticeleri elde etmektir. Burada gerek Japonlar tarafıdan ve gerek Çinliler tarafından ve izeti nefiş meselesinin. Parla m müm sil kaalık za vasiyet büsbü- tün vehamet kesbedecektir. Öğleden sonraki ei PARİS, 18 ALA. — na yene vak 1 da Ma ME celse aktine karar vermiştir. Bu cel- sede M. Sze ile M. Yonkizawa biri birini mütcekip ve ayrı ayr dinlene. ne evvel kambiyo mürakabesi- le beraber, gümrük tahdidi e- sası kabul edilmiş ve hesapir surette tatbik edilmiş olsaydı konsorsiyom teşkilâtına lüzum kalmıyabilirdi. Zira Türkiyede görünmeyen ticaret ehemmi- yetsizdir. Hizmet & hareketleri ise daha ehemmiyetsizdir. Fakat derhal ilâve edelim, iki senedir ithalâtımız. larak (nisbi değil) za- ten ehemmiyetli surette azaldı. Bu azalış, kambiyo mürakabe hey'etinin tahdidi surette kam biyo verme politikasından de- gil, yüksek paralar karşısında, düşük Türk parasında iştira ka liyetinin azlığındandı, Bu i- tibarla ithalâtın tahdidi zaten kendiliğinden oluyordu. Ve konsorsiyomun mahdut serma- yesi kâfi geliyordu. Yalnız Istanbul, rüklerinden eşya ANKARA, 18 (Telefon) — Kararnamenin tatbikıni tes- bit maksadile hükümet ancak muayyen gümrük idarelerimiz- de muamele yapılması esasını takarrür ettirmiş ve rüsumat umum müdürlüğü (kontenjan listesini ona.göre taksim etmiş tir. Hükümetin bu kararma se | bep idhalât eşyasının memleke te muayyen kapılardan girmesi ve bu suretle kontrolün teksifi dir. Maliye müfettişleri rüklerimizde büyük bir faaliyette bulunacaklardır. Bu karara binaen yalnız altı güm- rük idaresinde muamele icra edilebilecektir. Bunlar İstenbes, İnal, Mec- İ sin, Samsun, Trabzon ve Kars gümrükleridi Ithalat eşyası muayyen kapılardan girecek İzmir, Mersin, Samsun, Trabzon ve Kars güm- ithal edilebilecek idarelerimizde. ise durdurulan faaliyet aynı vaziyette devam e decektir. Listede müfredatm yüzde doksanı İstanbula tahsis olun- muştur. Taksimatta ikinci dere | cede ehemmiyet İzmir ve Mer sine verilmiş Samsun, Trab zon ve Kars gümrüklerine ise İ pek az mikdarda hisse isabet | ettirilmiştir. Karainamenin tat bikatında görülecek fevkal e liklere göre bazı kararla; 14 muhtemeldir. Meselâ hükü- met gümrükte sıra usulünü tüc car arasında nisbi bir taksime tahvil lüzumunu hissederse böy le karar verecek ve muayyen eş yalar üzerinde spekülâsyon ha- reketi hissedilecek olursa önü- müzdeki listede aynı mallar hakkında kontenjan listesini tezyit edecektir. Kararnamenin tatbikatı Borsa komiseri Adil B. bugün geliyor. Adil B. tekrar Ankaraya dönecek ANKARA, 18 (Telefonla) — Maliye teftiş heyeti reisi ve borsa komiseri Adil Bey bu akşamki trenle İstanbula harekete et Adil Bey İstanbulda kararnamenin tatbikatı üzerine ıl olacak vaziyeti yakından tetkik edecektir. Adil B. bir kaç gün sonra burava dönecek, tetkikatı neticesini Maliye ve- kiline bildirecektir. M. Veil Ankaradan dönüyor "ANKARA, 18 (Telefonla) — M. Veil buakşam İstanbula döndü. Seyahatine ehemmiyet atfolunan M. Veil burada Başve- kil tarafından kabul edilmiş, hükümet erkânımız ve mali mahafil ile temasta bulunmuştur. İş Bankası umumi müdürü Celâl Bey M, Veil şerefine bir öğle ziyafeti vermiştir, Berlin sefiri vazifesi başına gidiyor ANKARA, 18 (Telefonla) — Berlin sefiri Kemaleddin Sami Paşa bugünkü trenle hareket etmiş v. fmdan teşyi edilmiştir. Berlin sefiri İstanbuldan Berline hareket edecektir, miştir. Muhalif Liberal parti; mesi icap ettiğini kaydetmiştir. ret edeceğini beyan etmiştir. Bugün vaziyet değişmiştir. Bir kere konsorsiyom eski kuv vette değildir. Diğer taraftan İngiliz lirasmın ve onunla be- raber bazı diğer paraların kıy- metten düşmesi, idbalâtımızı arttıracak âmillerdendir. İşte bu itibarla, son gümrük tahdidi tam zamanında gelmiş tir. Bize göre bu tedbirin alın- ması, nazari olarak, ne zama- nından evvel ve ne de zamanın dan sonradır. Konsorsiyomun vaziyeti ve İngiliz lirasınm su- kutu, bu zamanı tayin etmiş- tir, Diğer memleketlere bakılır- sa, döviz kararnamesini, güm- rük tahdidi ile beraber çıkaran- lar olduğu gibi onu hem döviz kararnamesi, hem gümrük tah didi ve hem de ihracatın arttı- rılması tedbirlerile beraber cı- M. Mouchanoff komisyonun aynı içtimamda Türkiye ile Bulga- ristan arasındaki dostluk münasebatının kuvvet bulmasından hoşnut görünen bazı devletlerin bu memnuniyetsizliği, iki mem. leket arasındaki münasebatm hakiki mânasını yanlış bir surette telâkki etmelerinden ileri geldiği hayetinde M. Mouchanoff, gelecek ay zarfında Ankarayı ziya syonda dostları tara- İzmirde 10 günde ithal edilen eşya IZMİR, 18 (A.A.) — 1 Teşrinisaniden 10 Teşriniseniyeka- dar ecuebi memleketlerden limanımıza getirilen ve memleketi- mize idhal edilen muhtelif emteanın Türk lirası üzerinden kıyme ti hakkında tanzim kılman bir istatistiğe nazaran on gün zarfm- da İzmir limanına idhal edilen eşyanm tutarı 384,964 liradır. Bulgar Başvekili gelecek ay Ankaraya geliyor. SOFYA 18 A.A (Balkan muhabiri mahsusumuz bildiriyor) — Başvekil M. Mouchanoff parlamento hariciye komisyonunun dünkü içtimamda bazı meb'uslar tarafından Ankarayı ziyaret e dip etmeyeceğine dair sorulan suale İsmet Paşanın davetine bey nelmilel bir nezaket rasimesi olarak icabet edeceği cevabını ver- reisi M. Smilof bu ziyaretin yal- nız beynelmilel bir nezaket lâzimesi olarak değil, fakat her iki memleketin Balkanlarda sulhü muhafaza hususundaki noktai na zar iştiraklerini izhar için bir vesile ve fırsat şeklinde telâkki edil Waro gazetesine göre Başvekil söylemiştir. Müzakerenin ni karan memleketler de vardır. Bu sonunculara* göre, ihracat dahi muayyen mikdarlara vâ- sıl olmalıdır. Eğer ihracat mu- ayyen mikdarlara vâsıl olmaz- sa hangi memleketlere az ihraç oluyorsa, o memleketlere karşı mukabil tedbirler almak ve on- ların idhalâtını otomatik su rette azaltmak yoluna gidilebi Tir. Türkiyenin, kısmen bu yol dan gittiği, son gümrük tahdi di kararnamesinin tetkiki anlaşılmaktadır. Dördün. maddede, ticaret blânçomuzun açık olduğu memleketlerle ya- pılacak veya yapılmış olup müd deti bittiği için yeniden aktedi lecek ticaret mukavelelerinde, açığı kapatmak için, bir (kom pansasyon) hissesi ilâve edil mesi düşünülmüştür. Yani ih-