18 Nisan 1929 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 6

306 ÜYANIŞ No. 1705—20 MATBUAT HATIRALARI «Jules Verns in romanları — Matbaa tesisi — İlk resimli romanlar — Ahmet Mitat merhumla geri kalan mukavele. «Umran» risalesi iradei seniye ile ve bütün mecmualar ile beraber yokedildiği zaman, ben henüz matbaa açmamıştım. Türk irfanına karşı Abdülhamidin vurduğu bu darbe 1304 yani 1888 de olmuştu. «Umran»ın son nushalarında fenni romanlar muharriri(jules Vernej)in “Seksen günde devriâlem» inin tercümesini yapmış olduğum için araya giren bu neşriyat fasılasını durdur- mamak üzre «Kaspar» ın matbaasında bu roma- nı tekrar kitap halinde bastırmağa başladım. Maarif Nezaretinin teftiş ve muayenesindeki arkadaşlarım (oromanımın tastikine (o himmet eylediler. «Seksen günde devriâlem» resimsiz olarak forma forma neşrolununca çok rağbet gör- dü; derhal yine (Jules Verne)in «Gizli Ada» sına başladım. Bu, Jülvernin en büyük fenni romanı idi; buda çok rağbet buldu; ben o zaman Top- hane müşürlüğünde tercüman idim; bir yandan resmi vazifemi görüyor, bir yandan romanımı tashih ve tabettiriyordum. Ada»nın az zamanda tekmil matbu nushalarının elden çıkması bana cesaret vardi; Jülvern romanlarının tabii Paristeki «Heçel» kütüphanesile muhabereye giriştim. Romanların aslındaki resimlerden getirtmeğe çabaladını ve bu da oldu. O zaman çinko üstüne hâk mevcut olmadığından, Jülvernin roman resimleri sim- şir üzerine hâkk olunmuş idi; Heçel bana şim- şir kaliplardan galvanolar gönderecekti. Derhal Jülvernin «Deniz altında seyahat» ını intihap eyledim; Paristen resimleri geldi. Bu romanı heman tercüme ve musavver “olarak ortaya Çı- kardım. Resimli bir romanın intişarı Babıali yokuşunda çok mühim bir hadise oldu; âdeta kapıştılar ve elimde mevcudu kalmadı. Jülvern bu romanile tahtelbahırcılığı elli sene evvel ta- savvur eylemişti. Ve onun şaheseri sayılabilir. Artık ben türk mütercimlerinin meşhurların- dan olmuştum. Tâbilerden Arakel bana güzel şartlar teklif eyleyerek Jülvernden bir roman daha ısmarladı; « Kaptan Granın çocukları » nı seçtim; resim kalıplarını yine Heçelden getirt- tik; «Kaptan Granın çocukları» dahi çok rağbet gördü ve bende bir ufacık matbaa yapacak sermaye toplamıştım. Benim gibi matbuat he- veslilerinden bir arkadaş buldum; ikimiz «Âlem matbaası»nı satın aldık; Alem matbaasının eski sahibini üçte bir hisse ile aramızda bıraktık. İşte benim matbaacılığım bununla başladı(1306). «Âlem matbaası Ahmet İhsan ve şürekası» Ebu- suut caddesinde tramvay caddesine yakın, iki katlı dükânlardan ikisine yerleşti; bir sene sonra dükânların beşini işgal ettik; matbaa büyümeğe başladı. Jülvernin bütün koleksiyonunu tercüme ve neşreyliyordum... Fakat gönlüm rahat de- gildi; haftalık ve resimli bir gazete çıkarmak istiyordum; ne fayda ki yaşımın küçüklüğü ve iradei seniye istihsali mecburiyeti belimi bükü- yordı. Ahmet Mıtat Efendi merhumun tam bu zamanda çok alâkasını uyandırmıştım. Ahmet Mitatın (Kırk ambar matbaası) Ebüssuut cadde- sinin başında ve bizim yeni küçük matbaa aynı caddenin nihayetindeydi, komşuyduk, bir- birimizi sık görüyorduk. Jül Vernden tercüme eylediğim romanlardan « Kaptan Granın Çocuk- ları » nı çıkarmak üzre iken mahut Sabahçı Mihran aynı romanın tekmil abonesini beş ku- ruşa yapacağını gazetesinde ilân ederek yeni dogan müterecimliğe ve matbaacılığıma darbe indirmek istemişti. | Ahmet Mitat Efendi bu hareketi « Tercümanı Hakikat » ta fena halde ayıpladı, Mihranı kepaze etti ve onu yapmak istediği çirkin rakıplikten vaz geçirmişti. Bu hadise aramızdaki münasebeti daha çok samimi hale getirdi. Benim mutlaka resimli haftalık gazete oçikarmak havesinde oluşum (Mitat Efendiye bizim yeni matbaa ile kendi eski matbaa- sını bir şirket halinde birleştirmek fikrini ilham etti. Fikir canlandı, kuvvetlendi, aramız- da mukavele hazırlandı ve imzalandı. Eğer bu mukavele Ahmet Mitat Efendinin matbaa- sında gizli istifadeler temin edenlerin omenfaa- tine dokunup onların entrikaları ile suya düş- meseydi otuz sekiz senelik « Serveti Fünun » yerine <« Resimli Tercümanı Hakikat » çıkacak- tı. Ve Ahmet İhsan ve Şürekâsı teşkilatı Ah- met Mitat E. merhumnn matbaasını belki şimdiye kadar yaşnıtacaktı. Ahmet Mitat E. merhum ile hazırlayıp imzaladığımız mmukaveleden bazı maddeleri, o zamanın yazış tarzile aşagıye nakleyliyorum, matbuat hatıralarını arasında tuhaf bir vesika olarak kalacağında şuphe etmiyorum. Dünyada nekadar böyle tasavvur ve kararlar vardır ki hep hasis menfaatların arkasından koşanların habis ruhlari yüzünden akim kalırlar. Bu da benim hayatımda geçmiş bir vak'adır;düşününüz kiAhmet Ihsan matbaasının teessüsünden beşay sonra Kırk Ambar matbaası ile birleşiyorduk, daha büyük mikyasta faaliyete geçiyorduk, ve eek Mitat E. ahir ömründe rahat eyliyordu. Ve bu gün bir İsviçreli ve bir Avusturyalı matbaa ile «Limitet» halinde büyükçe bir şirket olan matba- amız daha çok seneler evel şimdiki inkişafını belki : hazırlamış olacaktı. 17 Eylül 1890 da Ahmet Mitat EB. merhum ile yazılıp müsved- desi imza edilmiş olan mukaveledeki mühim maddeler şulardır: , Madde: 1— Ahmet Mitat efendi ile Ahmet İhsan, Mustafa Asım ve Mustafa Nuri efendi beyninde tarihi mukaveleden itibaren beş sene müddetle bir Matbaacılık Şirketi aktolunmuştur. Madde: 2 — Matbaanın sermayesi evvelâ Ahmet Mitat Kfendinin ziri temellükünde bulu- nan Kırk Ambar Matbaasında mevcut makineler, âlât ve edevat ve huruf ile, saniyen Ahmet İh- A,