2 Haziran 1932 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 7

No.1868—183 e .— pa, m A SERVETİFÜNUN 3 kurmak üzere Pariste içtima etmişlerdi. Bunların ihzar etmiş olduğu esaslar Beynelmilel Parlâmentolar Birliğini vücude getirmiş. Bu birlik konferans halinde ilk defa olarak 29:30—1889 haziranda 95 parlâmen- terlen mürekkep olmak üzere ilk içtimaını aktetti. Bu konferansa İngiltere, Fransa, Belçika, Danimarka, İspanya, Amerika, Liberya, Macaristan hükümetleri iştirak etmişti. Konferanş, ilk içtimaında milletler ârasında zuhur eden megsili, hakkaniyet ve adalet prensipleri dahi- linde halletmek; beynelmilel uhuvvet fikirlerini tak- viye etmek gayesi için çalışılacağını takarrür ettir- miştir. 1889 dan 1914 e kadar (8) konferans aktedil- ıniştir. 1899 da Kiristiyanya içtimaında konferansın ımüzakere edeceği maddeleri ruznameye almak ve diğer idari hususlarile meşgnl olmak üzere, bir kon- sey tesisi lüzumu mevzubahs oldu ve kabul edildi. Bu zamana kadar konferans işleri İsviçreli Müsyü Guba tarafından kâtibinmumi sıfatile idare edili- yordu. Badehu ilk konsey riyasetine sabık Belçika Heyeti vekile reisi Müsyü Bernart intihap olundu. Müsyü Bernardın vefatını müteakip 1912 de Beynel- milel parlâmentolar Birliğinin teşekkülünde büyük hizmetleri geçen Lord (Veurdal) intihap olundu. Sulhun inikadını müteakip ilk defa olarak Birlik 1919 da Jenevede içtima etti ve Akvam Cemiyeti tarafından çok har ve samimi bir muhabbetle kar- şılandı. 1889 dan şimdiye kadar Birlik kendi gayesi üzerinde hiçte küçuk görülmiyecek birçok işler yapmıştır. Birliğin yaptığı işler umumi harpten evvel ve sonraya ait olmak üzere ikiye ayrılabilir. Harpten evvel yaptığı işlerin en mühimlerini berveçhiati arzeyliyoru 1894 içtimaında Mirasa altı kişiden ibaret bir komisyonu, milletler arasında husule gelecek ihtilâfları halletmek üzere beynelmilel bir adalet mahkemesi tesisi projesini yücude getirdi ve bu proje ertesi sene Bürüksel içtimaında kabul edildi. Bundan mülhem olarak birinci Lâhi konferansı 1889 da aktedildi. 1904 te Amerikada Senlüi'de içtima eden konferansta ise dahâ mühimr neticeler elde edildi. Birlik devletlerin münasebetlerini tayin eden hukukudüvel kaideleri bir kuvvei teyidiyeye malik olmadıkça hakikatte büyük bir mana ifade etmediği ve milletler arasında çıkan muhearebelerin bündafı tevellüt ettiği malüm olduğundan ferdi ve içtimai hukuk müvacehesinde preistorik devirde yaşayan devletler hukukunu diğer hukuki ahkâma yaklaştır. mak emelinde bulunduğu için en ziyade bütün me- saisini iki noktada temerküz ettirdi. Birincisi: İkinci Lâhi konferansı ahkâmını teyit ve tarsin etmek ve diğeri de Londra bahri konferansı (1908-1909) dan fili neticeler elde etmek ve sonra üçüncü sulh konferansı ile Adalet mahkemesi etrafındaki tetkikatı genişleterek devletler arasındaki münasebatia hukuki esasların hâkim olması çarelerini taharri etmek idi. 1906 Londra 1912 Jeneve konferansında Beynel- milel tahdidi teslihat meselesi mevzubahs oldu. O sırada bir adım daha ileri gidilerek teslihatın tah- didinin ne guretle ifa edilmesi icap edeceği mesele- lerile meşgul olmak üzere bir komisyon teşekkül etti, Fakat komisyon milletlerin bugün bile sami- miyetle, cesaretle yanaşamadıkları bu çetin mesele karşısında maalesef vazifesini ifa edemedi. Konferansın umumi harpten evvelki düşündükle- rinin ne kadar muhik ve ne kadar isabetli olduğunu umumi harp neticeleri pek feci bir surette bir kerre daha ispat etti. Bunun için 1919 da Jöneve ve 1921 de İstokholm, 1922 de Viyana konferanslarında, devletlerin berri ve bahri ve im Pi tahdidi ehemmiyetle müzakerelerin mevzuunu teşkil eden en mühim maddelerdir. Viyana konferansında tahdidi teslihat için gayet vâsi ve şüranllü bir plân ihzarı arzuları izhar edildi. Ve konferansın ekseriyeti mecburi hizmeti askeriyenin ilgası temenniyatında bulundu ve keza pek vâşi hudutların gayriaskeri mıntaka haline ifrağı hakkında bir kararname Va- şington konferansında kabul edildi. 1924 de (Bern) de içtima eden enterparlâmenter gruplar kendi mem- leketlerinde hususi silâh imal ve naklinin gayet sıkı ve en ehemmiyetli bir kontrola tâbi olması için hükümetler nezdinde teşebbüsatta bulunulmasına ka- rar verdi. Konferans Akvam Cemiyetinin mevzuunun ehem- miyetle mütenasip olacağı derecede bu seneye kadar ehemmiyet a a teslihat işlerine çok fazla ehemmiyet atfet Birliğin ekim tetkik ettiği bu meseleler için, Cemiyeti Akvamdaki müzakerattan mülhem olarak denilebilir ki: bu meseleyi samimiyetle tet- kike dünya efkârı umumiyesi benüz hazırlanma- mıştır. Fakat ruhlarda kuvvetli bir iz bırakmıştır. Kim ne derse desin buiz günden güne sirayet dai- resini genişletmektedir. Bugünkü Cemiyeti Akyam müessesesi ve Lâhi Beynelmilel Sulh Daimi Mahke- mesi hiç şüphe yok ki birliğimizin en hayırlı fikir mahsullerinden biridir, Bu meseleler muhtelif nok- talardan zeif görünmekle beraber ati için her halde ümitbahş olduğu muhakkaktır. Parlâmentolar Birliğinin ehemmiyetle meşgul olduğu meselelerden biri de iktisadi meselelerdir. İktisadi mesail ehemmiyetle ilk defa Viyana konfe- ransında mevzubahs oldu. İptidai maddelerin her memleket gümrüklerinde duçar olduğu müşkülât uzun uzadıya münakaşa edildi. Ve gümrük reşimle- rinin tadili teklif edildi. 1923 te Kopenhag konferansında ithalât ve ihta- catı suni bir surette men ve tahdit eden maniaların tekrar gözden geçirilmesi lüzum ve zaruretine dair bir teklif dermeyan edildi. Gerek Viyana ve gerek bu konferansta vaki olan teklifler konferansın heyeti umumiyesince kabul ir EN e devlet- lerin himaye ge im arıldığı v han iktizadi- yatının ancak bu sistem “ile düzeltilebileceği kanaat leri hükümferma in bu teklifin konferans heyeti umumiyesince şayanı kabul olamıyacağı tabii idi. Bundan başka devletler arasındaki borçları ihtilâfından mütevellit müşkülât ile bu teklifler arasında, sıkı bir münasebet mevcut idi. Bunun için konferans uoktai nazarından vaz g€- erek uzun münakaşalardan sonra gerek harp borç- larının ve gerek müttefikler beyninde mevcut olan borçları tetkik ederek mügbet bir formül bulunması temenniyatında bulunuldu. (Bern) konferansından sonra iktisadi meselelere fazla temas edildi. 1927 — Devamı 15 inci sayfada —