31 Temmuz 1941 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 4

De m am çıkarıldığı yere bir daha avdet et- mez!“ , Kostantinople Türklerden tenizlenmeli gibi sözler sık sık tek- rarlanırdı. İşte bu kadar kötü kanaatlerle dolu bir mubitte buluuuyorduk. İçlerinde ciddi konuşacak kimseyi bulamıyordum. Bunlar için en bü- yük zevk bizlere iğneli sözler söy- lemekti. Lozan palasın daha ilerisinde ve güzel park içinde belediyeye bağlı büyük bir salonda küşai me- rasimi yapıldı. Buradan dahi acı intiba ile çıktım, Poincare'vin ri- yaset eylediği bu açılma töreninde sanki konferans bizim için değilmiş gibi davranılıyordu, Sonra asıl kon» ferans Lozanın alt kışmı olan Ouc hy de şato otelinde kuruldu. Celse- ler başladı. Bir defa üç ay ve uzunca bir inkitadan sonra tekrar üç ay süren çok canlı ve metanetli celseler yapıldı, sulhuu şartları tes- bit edildi. Propagandaların yaptığı kanastler hiiâfina olarak İsmet İnönünün son derece mütavazi fs- kat tarif olunmaz derecede soğuk kanlı ve metin olması ve Avrupa diplomatlarını iyi bilmesi sayesinde her noktadan Türkün letiklâli em- niyet altına alındı. Bu parlak mu- ahede Lozan Üniversite salonunda, bugün 18 yıl evvel imza &ltına alındığı zaman bile aleyhimize yer- leşmiş olan kanaatler sade gazete- ciler ağzında değil, salâhiyetli dip- lomatlar tarafından bile gösterili- yordu. «Şimdi bitirelimde biz çok geçmez yine verdiklerimizin hepsi- ni, hem muharebeye lüzum görme- den Türklerden geri alırızr diyor- lardı 11 İşte Lozan zaferi gazetecilik bakımından budür; Avrupada ku- rulmuş olan Türklük husumeti ilk darbeyi Lozan Üniversite salonun- da yemiştir. Sulhun imza olundu. gu gin orada hazır bulunan bah- tliyar Türklerin arasında idim, o günün çok tatlı ve mesut hatırası ebedi surette dimağımda mahkük- tur. Bu tarihi gün, yıllar geçtikçe kıymetini ve ehemmiyetini artır- maktadır. Hele Avrupayı baştan başa ateşe veren son büyük mu- harebede Lozan muahedesi bizim içim mukaddes bir şaheser olmuş- tur. Şimdi burada sizlere Lozan konferana zamanında yazdığım not 122 — Servetifünun — 2345 De AA? Meri Mp Kİ EĞRi li pa defterinden parçalar slıyorüm ? «24/71/925 de kapitülâsyon deni- len ve Avrupa emperyalistleri ta- rafından bizim boğazımıza takılan gincir Lozan ahltoamesinin imz9- sile parçalandı. Bu melun halks#- nın mübarek memleketime açtığı iktisadi ve adli yaralar çok büyük- tür. Mektebi mülkiyeyi tamamla dığım 1886 dan bu gün imza edilen Lozan ahtnamesi tarihine kadar geçen 37 yılda bn zulüm ve esaret tazyikını ben de nefsimde gördüm ve tattım. Mütareke ve işgal yıllarında düşmanın bizim hakkımızda reva gördüğü zulüm- lerin yarası daha pek tazedir. Türklük için mahut Sevr mus- hedesile daha müthiş tazyık ve esaret mengeneleri hazırlanmış ol- duğunu dahi unutamayız. Bütün bunlar bana Avrupa diplomatlığını pek iyi öğretti. İşte bunun içindir ki 24 temmuzu Türk tarihinin en mühim günü sayacağız. Mektep sınıflarında siyasi tarih dersleri okurken bize Avrupa medeniyetini başka türlü göstermişlerdi. O za- manki safdil hocalarımız medeniyet ile o medeniyeti idare edenlerin zalim emperyalist siyasetini birbi- rinden ayıramamışlardı. Garbın siyaset kumandanları kuvvetten başka bir hak tnnımazlar. Biz Türkler bunu son elli yılda çok iyi öğrendik. Biz de kuvvetimize gü- venerek ve canımızı âlşimize ala- rak hakkımızı müdafaa eyledik. İşte bu gün Vaüd kantonunun merkezi olan Lozan şehri üniver- sitesi salonunda İngiliz, Fransır, İtalyan ve Japon murahhasiarı ve onların yardımcıları muahedeyi imzaladılar. Gözümün önünde bü- yük tarihi levha duruyor. İşte üni- versitenin konferans salonu... Üst katında locgları dinleyicilerie dolu, Kapı ile pencere arasında bir kürsü; kürside İsviçre reisi cumhuru otu- ruyor. Kürsünün önündeki büyük masa üzerine Lozan ahitnamesile merbut vesikalar: dizili, Muhterem İsmet Paşa kendisine bilhassa gön- derilmiş olan altın kalemle imza koyuyor ve imzasile Türk milleti- nin siyasi iktisadi ve içtimai ha- yatını kasıp kavuran Avrupa ze- buhkeşlerine hitam veriyor!! Benim sağ tarafımda Avrupa gazetecileri dolu. Bunların arasındaki bir kaç Fransız gazete muhabiri altı aydır Lozan palasta savurdukları kehs- netlerin sabun köpüğü gibi kof olduğunu yürek acısile anlıyorlardı. Türk istiklâli ve Türk birliği namına canlarını dişlerine takarak müthiş Anadolu muharebesinden gelen Türk heyeti reis ve arkadağ- ları altı aydır Lozanda uğraştılar, siyaset entrikalarına hiç aldırma» dılar. Çizdikleri istiklâl ve birlik plânını adım adım takip ettiler ve muvaffak oldular. Ne mutlu mille- time ki böyle mukaddes bir gayeye erişti; ne mutlu bana ki bu tarihi vak'alara yakından şahit oldum.» # .' İşte 18 yıl evvel yazdığım satır. ları size aynen okudum. Avrupanın son yıllarında yapılıp imzalanan muahedeler doğmadan ölü haline geldiği halde Türkün varlığını ku- ran ve düşmanlarımızın aleyhimize olan bütün ümitlerini boşa çıkaran Lozan muahedesi şimdi eskiden da- ha çok metin ve parlak olarak ya- şamaktadır. Lozan sulhünden do- kuz yıl sonra 1936 da Lozana pek yakın olan Montreux de Lozan sulhünün boğazlar ahkâmını lehi- mize olarak tadil edilen bir mus- hede daha akdolundu. Böylece İs- vişrede Leman gölü ve onun kena- rindaki Lozan ve Montreux şehir- leri bizim için tatlı hatıralar yarat- mıştır. Şimdiki cihan harbinde istiklâ- lini olanca gayretile muhafazaya muvaffak olan İsviçre bu yıl kendi kuruluşunun 650 inci yıl dönümü- nü her vakitten ziyade parlak ola- rak tes'lt eyledi. Çünkü tam 650 yıl evvel dört kanton gölü kenarında Weldstellin denilen ufak bir köyde 1 iç huriyet birliği kurulmuş- tu. Türkiye Cumhuriyetinin ©sa8 temellerini ve kendi istiklâl azmi- mizi ve birlik kuvvetimizi Leman gölü kenarında kuran büyük Milli Şefimiz İsmet İnönüne yüreğimiz: den gelen en derin ve sonsuz min- net ve sevgi hislerini burada tek- rarlar ve onun etrafında bütün milletin tek vücut olarak can ve malını fedaya hazır olduğunu gör- mekten büyük bir saadet duyarım. Ahmed İhsan TOKGÖZ dll