August 18, 1936 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 7

-— SÖON POSTA AYLARCA EVVEL BİLİYORDUM!,, Dahili harbın sebeplerini Ispanyol Cumhuriyetini kurandan dinleyiniz ! Yazan: Alcala Zamora Pıri Suar gazetesi, sabık İspanya Cumhur Reisi Alcala Zamora- tun Pariste bulunmasından isti- fade ederek kendisinden bir ma- kale almıştır. Makalesini aşağıya tercüme ederek koyduğumuz Mös- yü Alcala Zamora, memleketinde sağ ve sol cereyanların daima Ortasında kalmış bir adamdır. Sırasma göre sağcıları da müf- rit solları da ezmiş fakat nihayet halk cephesinin iktidar mevkiine gelmesi üzerine mevkiinden in- dirilmişti. O zaman kendi arzu- siyle memleketinden ayrılan Mös- yü Zamora İskandinav memleket- lerini dolaştığı anda, vatanın ateş ve kana boyandığını duymuştu. Yüksek meziyetleriyle tanınmış Alcala Zamora bu mevzuda söz söyliyebilecek selâhiyettar insan- ların şüphe yok ki en başında gelmektedir. Vatanımın, içinde yuvarlandığı tehli- ı ıel,"helikı'.ırkutuyaı-. Talihin bana, tesis etmek lötfünü verdiği İspanya Çumhuriyetinin geçirdiği safhaları gö- Zümün önüne getirince benim yaptı - Gim ve idare ettiğim ihtilâlin çok de- yumuşak olduğunu anlıyorum. $Şimdi yıkılmasa bile, gayemin uzun Tüddet için sarsıldığını - görüyorum. Bu satırları okuyacak vatandaşlarımın Milit birlik içinde çalışmalarını rahat Ve huzur içinde yaşamalarını dilerim. Fakat ben onlara huzur ve sükünet Tinde sözümü — dinletememişlim. gün intikam hisleriyle birbirlerinin Rirtlaklarına sarıldıkları bir. zamanda Özümü nasıl dinlerler? yol Bununla beraber iki tarafı uzlaştır-| TMak fikri bugün bende her zamandan fazla ve kuvvetlidir. Ben İspanyada iken bile bugünkü Bibi bir facianın meydana gelebilme - V muhtemeldi. Bugünkü ihtilâlin se- ©pleri zannedildiği ve herkesin bildi- kadar basit değildir. Hâdisenin kök- Eni daha derinlerde aramak icap e ler. sın Eğer muharebe, kumandanlarla na- muvaffakıyetinden, talyanın muvaffakıyetinden mülhem oldular ve birbirlerinin karşısına geçti- İki zit fikir biri, Sovyet Rusyanın diğeri de Faşist İktısadi vaziyetler, kaynayan İspan- ruhuna yeni bir mücadele hırsı ver- ve İspanyolları müfrit cereyanlara saptırdı. Filhakika İspanya gibi, sanayii geri olan bir memlekette, toprak, bazı kı « sımlarda münbit olmakla mumiyetle fakir olursa, halk o toprak- ların âdilâne bir taksime tabi tutulma- beraber, u- 1 işter. Gündelikçi az kazanır, ser- maye, tabiat unsurunun yardım etme- mesi yüzünden verimsizlikten şikâyet eder. Hepsinin de hakları vardır. tlar arasında patlamasaydı, ne bü| — Fakat bilhassa İspanyada — iktısadi kadar devamlı, ne de bu kadar acıklı| Yaziyetin başka yerlerden daha fena lürdu, nazırlar arkalarında kuvvetli |olması, sükün ve intizam isteyen bir iş, içtimaf bir kuvvetin mevcudi -|me ini hissetmeselerdi orduya — karşı zler ve gene ordu da eğer arka- şimdiki hükümete muhalif un - Yutlara malik olmasaydı, kiyam et - Mezdi, Dert, çok eskidir. Bu derdi güezl İs- Bünya asırlardanberi koynunda taşı - İ r. İspanyanın zayıf oluşu, di- —N:!vlalen nazaran nisbeten geri , hep bu dahili hastalığın bir ne- Ötücesidir. Bir aralık dahilt harpler ve ihtilâller n. Fakat sonraları bu tedavi edile- ç dik. tehi hastalık gene nüksetti ve maale - ."h boğazlaşmağa — kadar - ilerledi. hi k dövüşme cakisi gibi şimal şe - _:-inde olmıyordu. Memleketin en hı,: Ve en ucra yerlerine kadar soku- .l".'du, Memleketin bütün içtimai sı- 5_ tina nüfuz ediyordu. Hasta bir kh üzerinde sınıf mücadelesi bütün ile baş gösterdi. Bunu bazı fikirler kerı beş İspanyada kaynayan kan bu vermedi ve ufak bir siyas? rine buhranın nuniyetsizlik ile mücadeleci elele verdiler ve bu dahili harp böyle patladı. b Biz sulh içinde bir inkılâp yaptıktan sonra büyük bir hata işledik ve bütün (lir. İspanyol ihtilâlinin çetin ve müca- salâhiyeti tek bir meclisini eline ver - Fakat fırsatı saiye lüzum hissettiyordu. pot, üze « ettiği - mem - İspanya tevlit İntihap kanunu da çok fena idi. Öy- le tertip edilmişti i, Mütevassıt mün- bi ya tamamile sağa veya tamami- le sola sevkediyordu. Bunun açı mi - sallerini son seneler zarfında bir kaç | gayretiyle tamamiyle yolundan — çık « e gördük sene zarfında dahili harbe mâni oldum. Kardeş kavgasını; vatan — için |İmuhakkak patlayacaktı. en Mmuzir bir felâket olarak telâkki e-|kalan tarafı bu barbin ne zaman patla: fuzumu tetkik ettim ve şimdi anla - dım ki bu işe yani rejim şeklini değiş- tirecek kuvvet ve iktidara malik değil- dim . Beş sene zarfında, kuvvetlerini bir- cadele ettim, İktidarı ellerinde tutan - lar, benim bitaraflığıma ve - itidalime kızıyorlardı. Onları memnun edemediğimi bili - yordum. Fakat menfaatleri namıma, siyasi taassupları, memleketin umumi fikir tezatlarını telif etmeğe çalışıyor- |dum. | Her fırka mevcut demokratik ve « jjimi islâh edeceğine, kendi diktatötlü- ğünü hâkim kılmak istiyordu Sol taraf ezici bir ekseriyet kazan - d, ve derhal nüfuzunu aşırı hareket - lerle halka ihsas etmeğe başladı. Evve- lâ beni azlettiler. Kardeş kavgalarına mâni olan son unsur da böylece ortâ- dan kayboldu, benimle beraber demok- ratik, rejim de yıkılıyordu. Bu hare - ketle dahili harbe yol açılıyordu Bu sebeplerden başka — İspanyayı bu vaziyete sürükleyen ikinci derece- de sebepler de vardır. deleci oluşu, mühim — bir kargaşalık sebebidir. Âsilerin ceza görmemeleri ve affı ümuümilerin; cezaların tesirini sıfıra indirmiş'olması nazarı dikkatten üzak tutulmamalıdır. Fırka — mücadeleleri taraftarların mıştır.. Şimdiki hükümet kendisini fır- Halk kendisini mütemadiyen sağ -|kaların tesirine kaptırmış - gidiyordu, dan sola düşüncesizce attı durdu, Ben iktidar mevkiinde bulunduğum | muta olabiliyordu hükümetin kararları ancak merkezde Dahili harp bu vaziyet karşısında İşin meçhul NLM— infialler buhranı körükledi. |derim. O zaman kendi kuvvet ve nü-İyacağı idi. Şimdi o da halledildi. Ver- |denbire arttıranlarla mütemadiyen mü- ," hi Bunların başında fırka ihtirası ge- A hükümet kazanırsa Sayfa —7 İspanya ihtilâli niçin çıktı, nasıl bitecek? KARARARARARARARARARARARARARARİ ı w ÇIKACAĞINI Harbı hükümet mi, âsiler mi kazanacak? siler kazanırsa ne olur, kuvvetleri ne olur ? Palıma şehri bir tayyare kolu tarafından bombardıman ediliyor lapanyada dahili harp başlıyalı bir ayı geçti. Bununla beraber muharebe — insaf- sızca hattâ çılgınca devam ediyor ve iki ta- jraf ta muvaffakiyetten uzak sayılıyor. Dahili harp, askeri bir ihtilâl şeklinde başladı. Ordu, hükümeti zayıf, ve tehlikt- li addetmekte ve bu yüzden — hükümatle İmücadeleye lüzum görmekteydi. İspanyada bu çeşit hâdiseler önceden |de vukubulmuş. fakat ya kısa sürmüş, ya- hut kan dökülmeden ermişti. Mücadelenin bu defa uzamasına sebep, zıd nihayete davaların kök salması, İspanyanın sağ, sol (iki cepheye ayrılmasıdır. Zenginler, muhafazakârlar, iş sahiple- . kraliyetçiler ve faşistler İspanya ordu- su ile beraberdirler. Buna mukabil çiftçi- ler, işçiler umumiyetle Sosyalist, Komünist veya anarşistler bükümetle beraber bulu- nuyorlar. General Franko — ile arkadaşlarının maksadı, âni ve kat'i bir darbei hükümet yapmaktı. Bu yolda — muvaffakiyetsizliğe İuğradılarsa da askerlerini Fastan İspanya- ya geçirdiler, ve bu suretle mücadeleye €n hararetli şekil ve mahiyeti verdiler. Franko ile arkadaşları kaybederlerse, İspanya aristokrat orduya veda edecek ve memleket yeni bir orduya sahip olacak, atle hare- Âsilerin en büyük ümidi, kette idi. Bataet yüzünden İspanyanın ba- zi yerlerinde hâkimiyetleri sarsılmış bulu- nuyor. Gerçi âsiler Sen Sebastiyen, İruna ve Badajoz taraflarında, hattâ Malaga ci- yarında vaziyet kazanıyorlar, fakat buna mukabil Guadarama ile Saragosa'da kay- İbediyorlar. Sonra hükümet Balear adala- birer birer işgal etmektedir. Bu yüz- âsiler ancak Fasta emin, ve asıl İspan- t den |ya da ancak Sevil etrafında hâkim bir va- ziyettedirler. Sağ partilerin iltihakı —ile Galisye ve Bask vilâyetlerinin çiftçileri âsileri kuvvet- lendirmişler ve sayıları — kabartmışlardır Fakat bunların asıl kuvveti sayı çoklu- ğundan fazla disiplin ve teşkilâtlarındadır. Bu bakımdan sollar nisbeten zayıf sa- yılırlar. Şimdiye kadar iki taraf da bir takım dar yapmış bulunuyor, Hükümet deniz eti giler yağma halini aldı. Sosyalist hü- kümet, kârın üç mislini değil, istihsal edilmiş olan mahn — yani * (sermayeli kârlı) maddenin üç mislini almağa koyuldu. İsyanın sonbaharda - patlayacağını söyleyenler vardı, ağustosda da gürül- tü çıkabilir, dediler. Ve nihayet ikinci tahmin daha isabetli çıktı. Halk ve efkârı umumiye kimin mu- zaffer olacağını soruyor?- Ben öyle zannediyorum ki bu türlü kardeş kav- galarında, galibi bulup çıkarmak zor olacaktır. Her iki taraf da mağlüptur, ihtiraslarının. tahrikâtın mağlübudur- lar kuvvetlerinin faikiyetinden istifade edeme- di ve bu yüzden General Franko Fas kuve vetlerini İspanyaya nakletti. Gencral Franko ise Faslıları İspanya- ya nakletmekle hata etti. Çünkü Faslıların İspanyollara karşı kullanılmaları, — korku- İdan fazla nefret ve adavet hislerini kabar- tacak mahiyettedir. Âsilerin galebe çaldıkları tahmin ölue nursa netice ne olabilir? Şüphe yok ki mu« kabil taraftan yüzlerce, belki binlerce ki- gi hesaba çekilecek, sol liderleri seri hü- kümler giyecek; General Franko, Komü- nistleri halkın ihtilâl —ve anarşiye teşvik eden en tehlikeli unsur tanıdığı için belki de bunların hepsi imha edilecek, bundan başka lspanyada demirden bir idare tesis Jolunacak, Katalonya ile Bask'daki muhta- riyet ve hareketleri bastırılacaktır. Âsilerin krallığı iade etmeleri bekler memektedir. Çünkü isyan liderlerinin çoğu cumhuriyetçidirler. Kraliyetçiler —İspanya: da bir akalliyet teşkil etmektedirler. Ve bunlarda kraliçeliği iade etmeyi, münasip veya Hüzumlu görmüyorlar. Fakat genera Frangonun kendisi hararetli bir kraliçe dir. Ve krallığın bayrağını ihya — etmekte |krallığı iande etmenin imkânsız olmadığın 1 göstermiştir. Hükümetin ve solların muvaffakiyeti takdirinde yine intikam siyasetenin taki bi beklenir. Sonra İspanyada bir sol dik, Komü: tatörlüğün teessüsü muhtemeldir. nistlerin bu şer içinde hâkim olup olamı: Çünkü ya esas itibarile komünizme yabancr yacaklarını tahmin etmek güçtür . Sonra İspanyada ademi — merkeziyet usulünün hüküm sürmesi de, Katalonya ile daha başka vilâyetlere muhtariyet ve- rilmesi beklenir. İspanya kavga memleketidir, — kayna: yan kan ve tutuşan ihtiras yordudur. Yurd Jda sulh ve sükün uzun bir müddet devam edemez. Sebebi, memli|kette müfrit ser- ivet ile müfrit zaruret bulunması, ve hal- kin müsamahakârlığı tanımamanıdır. Fakat mücadelede hangi taraf kazanır sa kazansın İspanya uzun bir zaman, ikiye bölünmüş bir memleket olarak yaşayacak, sağ. sol iki cepheye ayrılmanın açtığı yara uzun bir zaman kapanmıyacaktır. . —-. — —a İspanyayı demokrasi rejimi — ittiha- da sevkedebilir. Unutmamak lâzımdır ki benim vatanım çok ağır yaralana - bilir, fakat ölmez. Avrupâ medeniyeti için mücadele etmiş, dünyaya ışık sal- miş, büyük harp esnasında Avrupa birbirine girerken sulh ve müsaleme - tin merkezi olmuş, Lâtin Amerikanın inkişafına hizmet etmiş bir vatan, öl- memeğe müstahak olduğu, kadar iyi yaşamağa da müstahaktır, Bir kere da- ha yaralanacak, lime lime olacak, fa- kat gideceği yol istirap ve — tevekkül yolu olsa da gene varacağı yere vara» caktır. a düneraape eee