30 Haziran 1936 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 4

m — 4 Büyük DİR ERİ Şa yala Türk i sr...» Başlarken No. 4 Yedi asırlık Osmanlı İmparatorluğu yavaş yavaş göçüp gidiyordu Mustafa Kemal Paşa, her şeyden evvel; takip edilecek olan siyasi mes leki tayin etmisti. Osmanlılar dev» rinde güdülen siyasi yolların hiç bi- ri, Türk milletini hakiki feyiz ve saa det sahasma eriştirmemişti. Hemen hepsi de şuursuzca o düşünüşlerden ve fayda vermiyecek hayalperesta- ne ideallerden mürekkepti.... Mutla- kıyet devri, . Padişahların arzu ve keyfine göre değişen bir fırıldak si- yasetinden ibaretti. Meşrutiyot dev- rinde ise; 1 — Osmanlılık siyaseti 2 — 'Türk ittihadı siyaseti 3 İslâm ittihadı siyaseti Gibi, ciddi esaslara istinat etmiyen mefküreler takip edilmişti. Halbuki, bugün cihan siyasetinde gerefli bir yer almaya hazırlanan Türk milleti için.. O milletin (kavi, mes'ut ve müstakir (yaşayabilmesi için; devletin tamamen milli bir siya set takip etmesi ) elzemdi. Mustafa Kemal Paşa; bu milli si- yaseti, şöylece | çereçevelendirmişti 1 Hududur milliyemiz o dabilinde, nkılâbı Yazan : Ziya Şakir mek.. Ve Türk milletini, kendi yara- tılışındaki cevhere lâyik hür ve fey- bir idareye nail etmekti Mustafa Kemal Paşa, bu meselede de fştanet ve dehâsmı göstermiş; - kıp kızıl cahillerle, yarım münev - ver zümreyi kışkırtmadan - o bi li hedefe vasıl olabilmek için; Büyük| İ Millet Meclisinin teşekkülünü şu su- retle izah eylemişti — Büyük Millet Meclisi; (hilâfet ve saltanatm, vatan ve milletin istih lâsı ve istiklâlini temin edecek teda- biri te&mmül ve tatbik etmek üzere) teşekkül etmiştir. | * İ Meclis; faaliyet sahasma girer gir- mez, endişe edilen temayüller baş göstermişti. Yukarıda arzettiğimiz. temenniler tebellür etmiş; yarım mü nevverlerden oldukça mühim bir rümre; (makamı hilâfet ve saltanat İla irtibat; ve hükümeti merkeziye (1) İle ItIAf aramak) için bir cere- yan busule getirmişlerdi. Bu cereyan, mühimdi. Ve buna İ kapılanların maksatları Istanbulda X İlmen noktaları, virgülleri, ve altları | ber şeyden evvel kendi kuvvetimize | koskoca bir hükümet dururken, şim- müsteniden muhafazai mevcudiyet | di Ankarada yeni bir hükümet kur - ederek, millet ve memleketin hakiki | manm lüzumsuzluğunu o göstermek #hadet ve umranma çalışmak. Alel- | Meclise, böyle bir şekil vermenin ö- itlâk tülü emellerpeşinde milleti Iş- gal ve izrar etmemek. Medeni cihan dan, medeni ve insan muameleye v mütekahil dostluğa intizar etmek | Işte, Mustafa Kemal Paşanın açık bir vuzuh ile tatbik kabiliyeti gördü. ğü siyasi meslek, bu şekildeki (milli siyaset) ti. Mustafa Kemal Pasanın meclise karsı ilk ve mühim tekliflerinden bi- ri de, hükümet teşkili meselesi idi Fakat, mesele cidden mühim bim olduğundan ziyade, nazikti. Ortada, büyük bir hakikat görü - Tüyordu... Yedi asırlık Osmanlı impa- ratorluğu, göçüp. gidiyordu. Türk milleti, göçen bu saltanatın tarümar olan enkazı altında ezilip gidemezdi, Esasen Türkler, tarih yaratan ve hü kümetler kuran kâd” ve kabiliyetli bir milleti. Yıkılan her saltansttan sonra, ondan daha kavi ve daha kud retli birer hükümet teşkil etmişler - di... Işte bu defa da, hâdisetm sikle- ti altında kalan ve ihanet yüzünden bütün şirazesi dağılan impsratorlu- ğun yerine; kavi, zinde, tsassup ve muhafazakârlıktan Âzade, asrın ica- batma uygun, medeniyete hürmet e- den ve kendi medeni duygularına hür met ettiren yepyeni bir varlık tesis etmek elzemdi. Fakat, o tarihte Büyük Millet Mec Jisini teşkil eden zevatın kâffesi, bu fikri hazmedecek kabiliyette değiller di... Saltanatın; saltanatın timsali © lan (taassup ve muhafazakârlık) m tesirleri,-bamı dimağlardan henüz si- linmemişti. Bunlar daha hâlâ, (ate- bel ülyayı saltanat - ve - makami muallâyi hilâfet) e karşı derin bir hulüs ve rabıta beslemekte. Ve hü- Kümetin idaresini sadece ve sadece bu iki tantanalı san'ati tevarüs et - miş olan adamdan beklemektelerdi. Yine bu mebuslardan baztları da Istanbulda cereyan eden hâdisatı, sa dece İngilizlere, Rumlara, Ermenile- re; ve bunlarla elele veren hoca Zey relâbidinlere, Rıza Tevfiklere, Meh - met Alilere, Gümülöineli' Tsmaillöre, ve sairelere atfetmekte.. Padişah Vahdettini, (kafesteki kuş — misali) mazur görmektelerdi. Buna binaen, padişah Vahdettinin nasil bir (er ve mefsedet kaynağı) olduğunu bütün vuzuh ve sarahatile bilenler ve takdir edenler; -meclişin en münevver zümresini teşkil eden- mahdut bir akalliyetten ibareti Milletin heyeti umumiyesinin vaziye ti de ayni şekil ve mahiyette idi. Muhtelif düşünceler dolayısile zi- binlerde kökleşen bu telâkkileri bir anda değiştirmek, mümkin değildi. Hattâ: böyle bir seyden bahsetmek bile derhal aksi tesir husule getirir; maksadı altüst edebilirdi... Nitekim, daha meclis salonuna ilk adımlarını atan millet vekillerinden bazıları a- rasında: — Inşallahü taalâ.. makâmı hil - fet ve saltanatla bir İtilâf buluruz da.. gu İkilik belliyesini def'ür ef eyleriz. Diyenlerin adedi, bir hayli yükse- vermişti. Halbuki; Mustafa Kemal Paşanm (Büyük Millet Meclisi)ni toplamak « tan yegine maksat ve gayesi: asır - Jardanberi Türk milletinin refah ve sandetins engel olan o köhne salta - pat idare ve istibdadma nihayet ver- nüne geçmekti, Müstafa Kemal Paşa, bu cereyanı karşılamak için; şu şekilde bir mü - talea beyan etmişti: — Istanbulun bugünkü şeraitine Pnazaran.. vaziyetimiz; halife ve pa- İdişah ile, ne aleni vene de husus! İ ve mahrem temasa müsait değildi: Böyle bir temas ile ne anlamak isti- yoruz? Milletin. istiklâl ve tamami- yeti mülkiyenin temini uğurunda ça-| lışmakta - olduğunu haber vermek -i- | in ise; buna hacet yok. Çünkü; pa- dişah ve halife olan zatm da, bün - dan başka bir gey düşünmesine, ve arzu etmesine imkân var mı?. Bu - Bun aksini, ağından. işitsem bile i - nanmam, Mutlaka bunun, -İâbar ve tazyik altında söylenildiğini kabul e- derim... Aleyhimizde çıkarılmış olan | fetvalar, sanradir Hükümeti merkezi yenin evamir ve tebligatı tefsirlere mühtaçtır... Biz, bazı zaif kalpli ve zaif muhakemeli insanların salk ol. mak istedikleri teenniye lüzum gör- müyoruz. Zaruri olarak; hisleri ve telâkkile ri bu suretle nazarı dikkate aldıktan sonra da, asıl maksadını ihtiva ede- | cek şekilde bir takrir vermişti Mustafa Kema! Paşan verdiği bu | takririn ana hatları, şunlardan ibaret ti: 1 — Hükümet teşkili, zaruridir. 2 — (Muvakkat) kaydile bir hükü met reisi tanımak... Veya bir (padi- şah kaymakamı) ihdas etmek. Ka- bili teeviz değildir . 3 — Mecliste mütekâsif Ciradei milliye) yi, bilfili mukadderatı va-- tana vâziilyed tanımak, tümdel esa- siyedir... (Türkiye Büyük Millet Mec lisi) nin fevkinde, hiçbir kuvvet mev cut değildir. 4 — (Türkiye Büyük Millet Mec - Ust); teşri ve ierai salâhiyetleri ca- midir... Meclisten tefrik ve tevkil e- dilecek bir heyet, umuru hükümeti rüyet eder... (Meclis reisi), bu heye tin de reisidir. (Hatıra: — Padişah ve halife, ceb rü ikrahtan âzade olduğu zaman, meclisin tanzim edeceği. esasatı ka nuniye dairesinde vaziyetini ahzeder) (Mustafa Kemal Paşa). nm bu takriri, mecliste bazı itirazlara rağ- men, kisa bir münakaşadan sonra, kabul edilmişti. Ve bu takririn ka - bul edildiği dakikadan İtibaren de, (Hâkimiyeti Milliye) esasma miste- alt olan ilk defa olarak (Türk halk hükümeti) teşekkül etmişti... Bazı - ları, bu teşekkülün ismine hiçbir mâ na verememişler: — Türkiye Büyük Millet Meelisi.. Bü.'ne demek?.. Demişlerdi... (Türkiye Büyük Mil- let Meclisi) demek; -istinat ettiği ©- sasların mahiyetine nazaran « adı ile, | sanı ile; (Cümhüriyet) demekti. Mustafa Kemal Paşanm.. Tâaan, 327 senesinde, henüz binbaşı iken, Mahmut Şevket Paşanın erkânihar- KUŞBAKIŞI Kitaptan adam Tanıdığım insanlar arasmda, çok okumuş, az yazmış, çok yazmış hiç gün size okuyup yazanlardan değil | de okuduğu kadar konuşanlardan bahsedeceğim. Ben birçok seyleri birçok şeylere benzetmek illetine müptelâ olduğum için tanıdığım insanları da bir şeyle- re benzetmeden rahat edemem. Bazı insanları bozuk paralara, bazılarını pırasaya, kimisini boş bir kibrit ku- tusuna benzettiğim gihi bu okuduk - larını konuşanları da yolda dolaşan bir kitap halinde görürüm. Tesadüfün rüzgürile sayfaları açı- | kırmızı kalemle çizilmiş satırları ile onlar bana doğru birer kitap gibi iler | ler, ve ben ayaküstü onların sayfala rını karıştırır ve birçok şeyler öğre- nirim, Kitaptan adamlar, yine kitaptan | parmaklarmı altları çizilmiş satırlar | dan birisinin üzerine kor, Ve size © satırı anlatır. Kitaptan adamın gök - leri kitapta okuduğu gökler kadar geniş veya dardır. Kitaptan adamın kitap sayfaları kadar sz veya çok ü- züntüleri, veya neşeleri vardır. Kitaptan adam size kendisinden başka her şeyden bahseder. Onun itaplaşmayan bir tarafını bulmak için manevralar yaparsınız, fakat sa Zınız, kitap, solunuz kitap, tavan, döseme kitaptır. Kitaptan adamm kendisi ayva çe- kirdekleri kular mütevazidir. Ayva çekirdekleri gibi sırtma kitapların et li tarafını geçirmiş kendisi bu kalın ve özlü kılıfın ortasına büzülmüştür. Biz kitaptan adamim bilgilerini ay - vanın etli kısmını istrdığımız gibi 1s rır. Ve çekirdekleşen kendisini de ay va çekirdekleri gibi haberimiz olma- dan atarız, Bedri RA HMI FIRUZAĞA CAMİİNDE MEVLUD Mülga, Sadaret evrak milmeyyiz- lerinden merhum Bay Kâmil Rasihin eşi ve göz mütehassısı Doktor Bay Ziyanın hemşiresi ve Ziraat Banke- sı Başkontrolörü Bay Selâhaddin Şakarcan ile eşi tin Şa- karcan ruhu için 5 Temmuz Pazar günü Divan Yolunda Firuzağa ca- miinde mevlüt (okutturulacaktır. Merhumenin hısım, akraba ve dikleri davet olunur. Akşehir belediyesinin yeni kararları Akşehir, (Tan) — Uzun bir ça- lışma sonunda yeniden hazırlanan Zabıtai Belediye Talimatnamesi; be- lediyece tamamen tatbik edilmekte- dir. Sıhhi şartları haiz olmıyan ba- zi kahvehaneler | kapatılmıştır. Es naf dükkânların sokağa bakan kı- #imlarıni camlı çerçevelerle yeniden yaptırmıştır. Alım satım işleri geçen senekin - den çok farklı vaziyettedir. Zama- ler üzerine bilyük faydası olmuştur. Su ile temin edilen elektrik faal bir gece hayati uyandırmıştır. Tren kazası yaralıları Sıvas, (Tan) — Sıvas yolu Üze - rihdeki tren kazasında yaralananla- rın sıhhi vaziyetleri iyileşmektedir. Hayvan otlatırken” Zile, (Tan) — Çokça Abdal kö- yünden Hasan oğlu Dursun, Mus - tafa oğlu Dursun ve Sadrk hayvan otlatmak meselesinden kavga ede rek biribirlerini yaralamışlardır” kârcanm annesi Bayan — Hatice-Sa- | nında yağan yağmurların mahsul «| MEMLEKETTE Balıkesir zeytinciliği için yeni ve mühim tedbirler Balikesir, (Tan) — Ziraat Vekâleti, ilimiz zeytinciliğinin inkişafı hu- susunda yeni ve mihim tedbirler almaktadır. Tik olersk, zeytin bakımı işlerinin fenni esaslara uygun olarak yapılması bakımmdan bazı tedbir ler alınmış, zeytin budayıcılar imtihana tâbi tutulmak suretile keriğileri- birer vesika verilmiştir. Fenni budama kursları için bu yıl da hazır- hklara başlandığı gibi, fenni bakımin faydalarını göstermek Uzereği ta- Be köy örnek fidanlığı tesis edilmiştir. Bu zeytinlikler için ayrıca birer budama ve aşı takımı da temin edilmiştir. Seyyar zeytin bakım memur- ları, müstahsille daimi temasta bulunarak kendilerine fenni malümat vermektedirler. Sivasta işlenen feci cinayet Sıvas, (Tan) — Kılavuz mahallesinde bir kadının ölümü ile neticele- ben feci bir cinayet işlenmiştir. Kasap Salih isminde birisi, Kılavuz ma- hallesinde oturan dul bir kadma birçok defalar tecavlize kalkışmıştır. Kadı, Salihin mütemadi iz'açlarından kurtulmak ümidile mahkemeye başvurmuştur. Bunu haber âlan İsmail, kadınm evine gelmiş ve mah- kemeys. verdiği. İstidayı geri alması söylertiştir. Kadın, buna imkân ölmadığını anlatmea, İsmali uyduk. sia mayı çekerek kadını muhtelif yerlerinden yaralamış, hemen ölümüne sebebiyet vermiştir. Katil, yakalanarak hakkında tahkikata başlanmıs- tır. İ koltuğunun altında bulu / Silifkede müthişsıcaklar başladı halk yaylalara dökülüyor Silifkeye umu mi bir bakış Silifke, (Tan) — Şiddetli stcakla- rın başlaması üzerine halk yaylâla- ra yayılmağa başlamıştır. Sıcaklık derecesi 30 u bulmuştur. En ziyade rağbet gösterilen yaylâlar, Gökbe - len, Kavak ve Balandız yaylâları- dır. İlçebaylık, bir tamim yaparak yaylâya gitmek maksadile memur - ların mesai saatlerinde işlerinden ayrılmamalarmı bildirmiştir. IAN ABONE VE ILAN ŞARTLARI Sigortah Normal Türkiye için — Dışarıiçin Lira K. Lira K. 4 ayhk 180 .s0 İlân için İlâncılık Şirketlerine mü racaat edilmelidir. Küçük ilânlar doğrudan doğruy» biye reisi sıfatile Arnavutluğa gitti. | Zi zaman, orada arkadaşlarma söy- lediği söz; nihayet tahakkuk etmiş- ti. Mustafa Kemal Paşa orada, Ar- navutluk dağlarında; hükümetin bu mmtakada tatbik ettiği siyaseti ten- kit ederken: (Arkası var) İ (1) Yani Babınli hükümeti aremizce almabilir. Küçük ilânlarm $ eztırlığı bir Kadıköy SUREYYA Sinemasının | BAHÇESİ Yarın akşam açiliyor a A Me Güzel San'atlar Akademisi Di- me rektörlüğünden: Güzel San'atlar Akademisinin Mimari, Resim, Hey- ! kel, Fresk, Seramik, Afiş, Mobilya, Şark tezyini san'at şubelerinin büyük yıllık sergisi 4 Temmuz Cumar- tesi akşamına kadar her gün saat 10dan 18ekadara- | çıktır. Rehberler isteyenlere eserler hakkında lâzımgelen malümatı verecektir. Duhuliye serbestir. (3440) M. M. V. Hava Müsteşarlığından : Eskişehir Tayyare meydanında yer altından içme suyu çıkarılacaktır. Bu işlerle meşgul firmalar hiç bir taahhüdü tazammun etmemek şartile incelemeler yapa- MEMLEKET MANZARALARINDAN: Akşehir TAN, Dolu birçok yerlerde tahribat yaptı Söğüt, (Tan) — Bu sene fazla yağmurlardan dolayı ilçemiz bölge- si buğdaylarında pas hastalığı gö- rülmüş, fakat mahsule pek fazla zararı olmamıtşır. Biçme ve har - man işlerine devam edilmektedir. Uç dört gün evvel Gemici, Demir- Ibükü köylerine ün mahsulü kâmi- len mahvetmiştir. Yağan dolunun büyüklüğü yumurtadan iridir. İki saat devam etmiştir. Bazı mıntaka- larda, dolu taneleri iki üç gün yers den kalkmamıştır. Doludan, üç ka- dının kafası yarılmıştır. Meyva ve sebze pahalı Silifke, (Tan) — Dolu, Silifke - nin sebze ve meyva bahçelerini #0. Mümen MmEnveriği iy sebe | ve meyva Mersinden gelmektedir. Fi - yatlar, diğer yıllara nisebtle çok pahalıdır. Bandırma bayındırlık faaliyeti artıyor Balikesir, (Tan) — Bandırma Ii gesinin bayındırlık faaliyeti gittikce inkişaf etmektedir. Yanan evlerin arsalarına yeni inşaat yapılmakta « dır. Belediye, geniş ve muntazam yöllar açtırmaktadır. Erdek - Ban- dırma yolundaki tamiratın tamam- lanması ilçeler arasındaki seyrüsefe- ri kolaylaştırmıştır. İzmitin kurtuluşu İzmit, 29 (Tan) — İzmit, kurtuluş bayramını, -coşkun © bir tezahüratla kutlulamıştır. Cümhuriyet alanmda yapılan toplantıda belediye reisi Kemal, Nuri Özdoğun ve Cevdet Bay kal birer nutuk. söylemişler, geçit resmini müteakıp şehitlikte yurt i- çin can verenlerin aziz hâtıraları â- nılmıştır. Hafikte bu yıl inşa edilecek mektepler Sıvas, (Tan) — Bu yl Hafikte yeni okullar yapılmasına başlaxthiş- tır. Karabük, Yeniköy, .Wmeniş, Karabalçık, Horhon, Çedlli, Uğne- vit, Mamuğa, Halâpiy Tavşanlı köy ve nahiyelerinde k'er köy okulu nm ilçesin, güzel kammanların- dan olan Ipeavdaki Yarım okul bi- nüsi tamamjâmak üzeredir Ders #enesi bagri kadar ayrıca'bir de ilecek ve yatılı bir Pei cinci r S8, (Tan) — Uray karşism. de yalan pârk “inşaatı bil Le itmiştir. Bugiterde açıl z Yivas, (Tan) — Sıvasta kaplıca geimi başlamıştır. Devlet Demir çarmın sicak kaplıcaya tertip et. Ji tenezelih trenleri İşlemeğe baş- mıştır. rak lüzumu olan proje ve teklif fiyatlarının M.M.V. * Söğüt, (Tan) — Buy ilçenin Hava Müsteşarlığı İnşaat Şubesine en geç Temmuz 93) Sakarya bölgesine iyi evsafta akala sonuna kadar vermeleri. (49) (3613) pamuğu dikilmiştir.