March 27, 1932 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 5

İş Bankasının “Umumi Heyeti Bugün Toplanıyor (Üst tarafı 1 inci sayfada) mevcudumuz (9 milyon altı yüz 9 bin dokuz yüz iki liradır. Yüzde on tömettu 1991 senesi için hissedarlarımıza yüzde on temettü tevziini teklif edi yoruz. (Buna nazaran tamamı te diye edilmiş on liralık beher hisseye yüz kuruş, beher müessis hissesine de on beş lira verilecektir. e Tevzia- ta 10 hazirandan itibaren bütün şu- belerimizde (o başlanacaktır. Geçen sene gene bankamızın pilân-. çosu (münasebetiyle (o görüşürken dünyada üm süren iktisadi buh - ran üzerinde tevakkuf etmiştim. Bu #ene buhran tahrip edici seyrine devam ederek nalt sahada ve nakit piyasalarmda şiddetli (sarsıntılar vücude gelirmiştir. (İngiliz Jirası altın esasından Oâni bir surette ay - rilarak © kiymetinden yüzde otuzu « nu kaybetmiştir. e Beynelmilel mü - nasebetlerde (o kuvvetli mevkij olan ye mikyas addedilen diğer be memleketlerin (dövizlerini de ay nı akibete sürüklemiştir. İktısadi in- hitata imzam eden bu sademeye dayanamıyan ( haricteki bazı banka. Jar pilânçolarmı zararla kapamışlar. Ve bir kısmı da manlesef yıkılmış - Yardır. Bu buhran senesinde ve saydığım (hadisatın çerçevesi İcin- de bankamızm elde ettiği müspet ne| ticeyi omukayeseli bir tahlile tâbi tutarak izah etmek faydalı olur ka-| naatindeyim, Bir hakika Buhranm doğu tahammül edemiyen Amerika bankaları gibi (milli ban «| kalarımızın mutazarrır oolmayışla- ri obazılarımca gayrı tabii görülebi- Jir. Halbuki Ohakikat hiç de böyle de ğildir. e Memleketimizin hususiyetle. Tİ, > bankamızın fanliyet mevzuları - pi Avrupa ve Amerika bankalarının bulundukları omuhitlerin şartları ve faaliyet mevzularıyle © karşılaş -) tırılmca Oo mesele tamamen favazzuh etmiş olur. (Dünya buhranının, İlk başladığı ve bu giln de birinei dere - cede merkezi sıkletini teşkil etti » ği saha hali işbaa gelmiş olan sanayi sahasıdır. Müşkülâta maruz kaldık. larını gördüğümüz mali mü e - lerin felâketinde (o başlıca Aâmiller den biri de buhranı tazyikı altın. da ezilen (o sanayi gruplarının aksi yonları (o üzerinde yapmış oldukla - rı geniş muamelelerdir. Ak: fiatlarınm âni ve büyük sukutinr kabil bankaların cüzdanlar İfze-in de de aynı nispette ziyan *eh.' yet vermiştir. Vaziyetleri müşkülle . şen sanayi müesseselerini korumak ıztırarmda * kaldıkları için O ayrıca muhtelif (şekillerde banka kredi . leri de yapmışlardır. Bu sıkıntılı vaziyet böylece (devam ederken iti. mat faktürünün de zerali tamiri mümkün olmıyan neticeler vermiş» tir. bl duğu müşkülâta| bazı Avrupa ve Milli bankalarımız Bu saydığım âvamile, İngiliz li- rası başta olmak üzere (o diğer bazı dövizlerin osukutundan (o raütevellit kambiyo zararlırım da ilâve eder - sek felâketleri intaç eden © sebepleri tamamen tesbit etmiş oluruz. Der - hal söyliyeyim ki; memleketimizde - ki mill bankalar ve bu meyanda müessesemiz (bu kabil tesirattan u- zak kalmışlardır. Avrupa ve Amerikadaki hali iş »« ban gelmiş sanayie mukabil memle- ketimizde sanayi o hareketleri mem si leketin ta yacınd göre yeni te - Tessüm etmektedir. e Ve bu sanay'in muvaffakıyetini (temin edecek kur -| vetli ve milteaddit (himaye unsurlar! rı mevcuttur. Bu müsait şerait Iş bankası sayesinde bir olmak sıfatıyle teessils tarihinden beri yaptığı sınai faa - liyet o müessesemiz İçin zaaf değil, bilâkis kuvvet membsı olmuştur. Mâve bir kâr Fenni esaslar dahilinde idare edilen #anayj teşekküllerinin buzün © memleketimizde o muvaffa- kıyetle netice vermemesi imkânsızdır. Netekim bu sene, (istirâklerimizden hüsnü normal banka muamelâtından (elde ettiğimiz okârlara ilâveten ayrıca (600) küsur bin lira safi bir temet - tü elde ettik, Şurasmı da ilâve etmek islerim ki, bankamız 1931 senesinde yukarda bahsettiğim Avrupa ve Ame rika bankaları gibi oOkambiyo zara - rma uğramamıştır. £ Memleketimiz ticaretinin doğurduğu döviz muame -| lâftına azami bir nispette iştirâk et miye çalıştık, (o Hariçle muhabirleri. mizle aramızda mevcut (o samimi ve karşılıklı teşriki mesainin temin etti- ği sühuletlere istinat ederek © ithn - Tâtçı, ihracatçı müşterilerimize en muvafık şeraitle bu çığırda hizmeti etmiye gayret ettik. Diyebiliriz ki döviz tehlikesini ve bilhassa (İngiliz! lirasının sukutunu (o vukuundan ev - vel gördük, Mili paramız Bidayetten beri milli paraya o - lan sarsılmaz itimadımız, faaliyeti - mizin her sahasmda (düsturu hare « ketimiz olmuştur. Milli para hüküme timizin (tediye muvazenemizi göz Ö| nünde bulundurarak © almış olduğu tedbirlerle kımyetini o 1931 senesinde| de aynı sebep aynı salâbetle muha-| faza etmiştir. & Bu tedbirler meya -| nında bilhassa kontenjaniman u-İ sulü her ne kadar (o iktisadt buhra - nn tabil bir neticesi (oolarak da - ralmış olan iş hacmini (biraz daha küçültmüşse de (o paramızın kiyme - tinin muhafazasında (büyük yardı - mı olmuştur. İş hacminin küçülmesine o muka »! bil (Obu usulün piyasalarımızda ha - len mühim faydaları görülmektedir. Mevruü bankamız o yani kredi cep - hesinden tetkik ettiğimiz zaman ma 101 olmuş bir kısım ticaret o branşla- bu sayede (o canlandığmı gö- rürüz. oSpekülâsyon maksadıyle ya pılan ove bilâhare satılamıyarak el de kalan stokların (sebebiyet verdi. ği teşevvii ve sarsmtılar zail ol miya yüz tulmuştur. v6 dolayısıyle ifhalât enretine yapılan kredi! muamelâtı daha emin bir şekil ikti-| sap etmişiir. rının Kontenjantman usulü MiM sanayj harekâtı üzerindeki! kuvvetli tesiriyse çok barizdir. Kon tenjanlman (usulünün ihracat mah- sullerimizin £ satışına menfi tesirler! ri olabileceğini o düşünenler vardır. Bunun (o hakkında riyaz! bir hüküm) verebilmek için — öi üzdeki ihra - cat mevsimini beklemek lâzımder. Görüşüme nazaran bütün dünyada herkes o kendisinden başkasının koy duğu kontenjantman © usulünden şi kâyet etmekte (fakat gene her der- let kendi millt muvazenesini ve var: Uğmı korumak için aynı usule teha- lükle müracaat etmektedir. Bankaer o görüşüyle piyasa ve mahsulât vazıyetimizden (kısaca bahsedelim, Fiyatlarda temevvile Fiatların Oo umumiyetle sukuluna rağmen üzüm, incir, fındık, zey tinyağı, kuru bakla gibi bazı mah! sullerimizin — flatlarındaki | temev -' rüç binnispe az olmuş ve ihracatı da tahif o bir şekilde cereyan etmiştir. Satış fiatları (o meliyetini koruyup korumadığı — noktasında tevakkuf edilmeksizin pamuk, yapağı, gipil mahsullerimizin o suhuletle satış ve ihraçları mümkün olmuştur. o Mem .. lekette stok denilecek ehemmiyetli miktar o kalmamıştır. o Umumiyetle mahsulâfımızın o miktarlarını O kat olarak bilmek mümkün olamıyor, Ma amafih o umumi bir #örüşle den'le - bilir ki, gecen seneye nazaran bü «« neki mahsulâtımızın miktarmda mü- balâğalı ne bir fazlalık ve ne de hir eksiklik vardır. atlar sukut eden satışlarında müşkülât O görülen mah sullerimiz o meyanmda bilhassa ti - lay, ve afyonu © zikretmek mümkündür. Tütün ticarelimiz Tütün ticaretimi; tahsisen iki senedenberi ( zedelenmiş bulunmak-i tadır. 1931 senesinde (tehlike ziraf sahnda da kendini göslermiştir. Bu vaziyet karsısında tütün Üzerine em niyetle kredi muamelesi yapmak ce - kendimizde bulamıyoruz. ihracat mahsulâtımızın en mühimlerinden obiridir. Her sene memleketimize (o takriben 40 milyon lira servet getirmekteydi. Ticaret ve Ziraati rasyonel esas- lar dahilinde (organize etmek zaru- reti vardır. o Tütün müstahsili olan Balkanlı komşularımızla o anlaşmak | müşterek menfaatimiz £ icabatından| dir. Şayanı memnuniyettir ki, bu va dide çalışılmaktadır. 1930 senesi » nin 280 bin liralık ihracatma muka - bil bu sene üç buçuk milyon liralık| arpa ihracatı Yâpılmıştır. Buğday meselesi Buğday meselesine (o gelince; son iki sene zarfında hariçlen buğday) celbine mahal kalmadan ihtiyacımızı temin (ettikten maada bir miktar, da ihracat yapılabilmiştir. £ Buğday üzerine kredi o muamelesi olmamış denecek kadar azdır. Tahminler hi lâfına 1930 senesinden 1991 senesine fazla stok devrolunmamıştır. Elde ki umum mevcut nedir? Yeni zer'iya- tın hakikate yakım (tahminleri ne haldedir? Kredi noktasından ve ya| ondan daha mühim olan milli ve w- mumi noktai nazardan esaslı bir karara varabilmek için evvelemir de aradığımız (o dönelerin elde bu - lunması lâzımdır. Tiftik Oihracatımız odurgundur. Fiatlar çok düşmüştür. o Mevcut stok oyekünu da kabarmıştır. Bu mahsulümüz için, dahilde kısmen) olsun İstihlâk (imkânları tahassül| etmedikçe (DU gün için salâh ümit etmek müsküldür, Emila Üzerine avans 1931 zarfında bankamız emtiâ (üzerine avans hesapları an - cak bir iş mevsimi için açılır ve he sap aynı mevsim içinde kapanır. Hal buki buesasa riayet edilemeyin- ce İniz, komisyon, sigorta, mağaza ücreti gibi masraflar mütemadiyen maliyet (latı üzerine binmekte ve her) İki taraf için de altından kalkılamı. yacak bir vazıyet ihdas etmektedir. Buhranın tevlit etiği maddi ıste rapların omaneviyat üzerinde de tes sirleri görülmektedir. e Hüsnü niyet sahibi borçluya karşı kanunların bahşettiği o himaye ve sahabete gü - saretini Tütün senesi yenerek yapılan gayrı tabii konkorda to talepleri, iflâslar, otabil zaman lara nazaran fazlalaşmaktadır. OBu-| na mukabil, tek bir banka ile çalışmış! olan, iş hacminin icap ettirdiği mr -' kul krediyle iktifa eden tedbirli ta- cirler arasında © iflâf edenler sarsı lanlar yoktur (diyebilirim. Bu da bize (gösterir ki, buhran zamanın - da olsun, tabit ticaret zamanmda ol. sun teknik esaslardan ayrılmamak mecburiyeti vardır. Teknik esası bil! gi, ticari ahlâk (o kaideleriyle tarif «| debiliriz, Türkiyede ticaret minel kadim ahlâka İstinat etmiştir. Bu te- miz an'aneyi bilgiyle kuvvetlendire - rek idame etmeliyiz. Iş limitet şirketi 1931 senesi zarfında (İş Limited namı altinda (bir kirket teşkil etti. fimiz hatırlardadır. Şirketin hariet ticaretimiz üzerinde oemniyetbubş »lması ahcılara (karşı itimat da tel kin etmesi esas gayemiz olduğunu o aman anlatmıştık. dadır ki, şirket” bazı kimseler tara- fmdan muayyen maksatlarla tah rik edilen itiraz ve hücümlara uğra| mışt. OBu gün “İş Limitet, temiz gayesinin birinci (o merhalesine vâsıl olmuştur. Beynelmilel © piyasalarda markası aranmaktadır. Harici şubeler Harici şubeler; (o millt mahsulle - rimizin satış merkezlerinde, Türk han kacılığını ohariçte (fik defa temsil etmek şerefi bankamıza ait olacaktır. Tik defa olarak İskenderiye ve Ham burzda yerleşiyoruz. o Hedef ve ga »i yemizin münhasıran (ticari ve ikti - sadi o olduğuma şüphe yoktur. Bu - ralarda buhran devam ettiği müd - detçe (İstikbale hazırlanacağız. Ga- yet mütevazı (oteşkilât ve asgari mns| rafla © enlısacağır. İ Memleketimizde o tasarruf fikri ve hareketini ilk defa kuvvetle orta- Gene hatırlar -| mm 5 — VAKTT 27 MART 1932 — Türkiye haricindeki ermeniler Birbirlerile neler konuşuyorlar ? Taşnaklar mutedillere hücum e Pariste çıkan ermenice Haraç ga- zetesinden: Geçen senedenberi ve bilhassa bul son aylar zarfında garip bir vazıye- tin şahidi oluyoruz. (Ramgavar) gazeteleriyle (H. > mak) hep bir ağırdan Türkiyeye kar-| şı itidalkârane hareket tavsiyesinde bulunmakta ve cenkcuyane beyana - tı ve ifadeleri, intiksmeuyane tehdit- leri, tenkit ve takbih etmektedirler.| Velhasıl o Türklerle mücadeleye mu-| arız bulunuyorlar, (Hayastani Goçnak) gazetesinin! şu makalesi, bütün bu fikir ve ifa- delerin bir hulâsası mesabesinde oldu ğ#u-için buraya naklen dercediyorur. “Maalesef bizden bazıları, şahsf işlerinde (olduğu nispette, milli me- sailde itidal görtermiyorlar. Bu hal! milli ve hayati menfaatlerimizi, telâs fisi gayrı kabil bir şekilde ihlâl edir! yer. Kırk, elli senelik acr ve felâketli! tecrübelere rağmen bu hatalı hare - ketleri tekrarda ne mana var anla - mryoruz? En mağrur ve cür'etkâr bir cengi ver bile (kendisinden daha kavi ve daha faik bir rakiple karşılaştığı 2a- man, onun önünde baş eğmeri bildiği halde, bazı muharrirlerimizin Türk - ler aleyhinde nahoş ve tahrikâmiz meşriyatta bulunmalarının sebebi pe dir? Ya. Taşnak cemiyetinin suikast hususundaki Oo kudretinden iftiharla bahseden erbabı kaleme; Suriyede bir Ermeni yurdu tesisi gibi vaziyeti ler takınan komita ajanlarına ve bu vazıyetleri de tahrif ve mübalâğayla, ecnebilerin de süphelerini arttıran müfritlere, (hele. kürt isyanmı al. kışlıyan müdiranı umura.ne deme » 1.?, Evet, filhakika hatiplerimizin, mu harrirlerimizin ekseriya haddi aştık- larını biz de görüyor ve itiraf ediyo- ruz. oBahis Türklere ve Türki İ intikal edince (hayallerine gayrı ka bili zapt ve tahdit bir vüs'at ve ger- mi veriyorlar. Buna sebep; rstırabm derinliği, fel lâketaver © kararsızlığın © lemadisi, düşman saflarını günden güne kuv vetlenmesi (o gibi avamilin yazan ve söyliyenleri o mezbuhane bir sövlet ve mücadeleye o sevketmiş olmasıdır. Diğer taraftan, bazı arkadaşları - mız da, kalbimizden ve zihnimizden geçen her şeyi kâğıda nakletmezsek, ihtilâleilik ruhunun söneceğini veh - mediyorlar. Ve artık (Hür bir diyarda yaşıyo- ruz. Halâ mı susalım?..) diyorlar. Esasen ihtilâl amal ve mesaisini sektedar etmekten başka işe yaramı! yan bu varıyete, başkaları gibi bir; de nazarı dikkati (o celbetmiştik. Ta d Yih efkârı umumiyenin — ihzarı sure tiyle (o muvaffakıyete erişmiş hiç bir ihtilâl ve suikast teşebbüsü Kaydatya| miştir. | Hele son on sene zarfında yal - niz boş boğazlıkla kalmamış, hatta düşünce ve projelerimizi bile şifahen; ya atan bankamız olduğu malüm - dur, | Bu çığırdaki İyi neticeler mesaimizin dalıa| verdiğini memnuniyet ! le ifade ederim. Hususi mevduâtımız küçük cari hesaplarımız baran bir rakam halindedir. ve bilhassa daima ka « Yukar- da da rikrettik. o Mevdut hesapları! mızın o umumi yekânu “39306,277,' liradır. Küçük tasarruf sandığı ke saplarımız (o geçen sene nihayetinde 3,000,000 liralık bir bakiye arzeder - ken sene nihayetinde 5,122,000 liraya erişmiştir. İ Hüsusi o müessesat ve halk he - saplarımızm, buhranın — tesiratına rağmen, mütemadiyen O artması hal kımızın tasarruf (o fikrine atfeyledi- ği ehemmiyeti (ve bankamıza kar » şı olan samimi itimat ve rabıtasmı diyorlar ve tahriren irah etmişizdir.€ i Halbuki düşmanımız bu güne ka- dar 1915 Terörünün ne sureli icrasi- na ve ne de semeresine dair tek bir kelime o sarfetmedi ve yahut bu hu- sustaki sözleri, çok derin manalarına rağmen ne düne ait icraatı ne de ya- TIMA ait tasavvuratı hakkında hiç bir imayı ihtiva etmiyor. Doğrusu bu vadide (Leblebici) ler den ders almıya çok ihtiyacımız var- dır. ».. Şimdi tekrar sadede rücu edelim: Ramgavar organlarıyle, (Hayasta ni Goçnak) gazetesinin nasihatlerine bakınca bunların büsbütün menfi ve mütezat bir istikamette hareket et - tiklerini görüyoruz. Bu gazeteler bir taraftan itidal ve durendişlik (ve ağır başlılık tavs siye ederlerken diğer taraftan da, bü yük hayalden, Ermeni davasından ve mukaddes (o emellerden bahsediyor - lar. . Fakat bu davanın, bu emellerin ta hakkuku değil, hatta ortaya konul - ması ve takip edilmesi yolunda bile her hangi bir harekette bulunmıya taraftar değiller. Su halde bunlar hiç bir şey yapmamak, siyasetini ta- kip ediyorlar. Eğer bu hiripler taleplerimizi ile- ri sürerek Türkü tahrik etmeklen- se ona muslihane hulülle ikna ey - lemektense, bu gayenin muayyen ne ticesine doğru niçin harekete geçmi « yorlar? Bizim mücadeleyle elde etmek istediğimiz o muvaffakıyeti, (kendi leri niçin muslihane ve tatlılıkla te min için Türkle anlaşmak teşebhü - sünde bulunmuyorlar?.. Hakkı o ihkak için mücadele veya muslihane siyasetten başka yol var mı?.. Biz birinci yolu tercih ettik, Ve milli davamızı kazanmak için yalnız bu yolun o çıkar olduğuna iman ede rek günün icabatına ve kendi ikti - darımıza (ogöre çalışm çabalıyoruz. Biz mucire yaratmak iddiasmda da değilir. oAnesk idealine sadık ve talünden emin olan bir millet, vata- nın istihlâsı fikriyle tenmiye edildi - ği takdirde kuvvetlerini (o teksif edip vurana vurmayı öğretir ve ergeç mak sadma erişir. (Havastani Çoçnak) gazetesi kavi ve faik rakipler karşısında serfüru et mekle maksadın istihsal olunacağı- na kanise, bize akıl ve nasihat vere « ceğine Türklerle anlaşmıya niçin tevessül etmiyor?.. Bahusus (H. Çoçnak) İstanbul Türk matbuatmea (O durendiş ve İti- dalkâr neşriyatıyle şöhret de kazan- dı. Siyaset âleminde sözle vakit ge « girmenin (kıymeti yoktur. Bizi va « kitli vakitsiz tenkit edeceğinize, bi - zim cenk ve cidalle başaramadığımız ve başaramıyacağımızı (söylediğiniz işi, siz meydana çıkıp sulh ve itidal çanını çalarak başarımız. gösterir. Bir tenakusun sebebi Umumi mevduat yekünumuz da geçen seneye nazaran görünen 3 mil- yon 600,000 liralık Ootenakussa; mün hasırın (oresmi mevduat hesapların. daki tenerrülle (bu sene nihayetin. den evvel faaliyete geçmiş elan cüm huriyet Merker bankasına devreyle » diğimiz mebaliğden mütevellittir. Büyük piyasa merkerlerinde mev cut kredi iptiralinden geçen sene bah setmiştim. Bankamızın riskini da » ğrtmak ve vatanşümul bir hale ge» etmiştim. m 15 yerin. 4s yeniden açtığımız 15 şubeyle u « mum şubelerimizin adedi (kırk üçü bulmuş olüyer, Ru suretle 1931 senesinde muzme- lâtımızı ve dolayısıyle o risklerimizi (Lütfen sayfayı çeviriniz)