22 Haziran 1931 Tarihli Yarın Gazetesi Sayfa 5

Çiftçi, İşçi, esnaf, memur ve işsiz sınıflarını toplayan Yeni fırka programını- kâmilen neşrediyoruz. © Aldığımız binlerce müracaat üzerine bugün gazetemizi 8 sayfa çıkararak aziz karilerimizin arzularını yerine getiriyoruz Lâyik Cümhuriyetçi İşçi ve Çiftçi fırkası heyeti idaresi müsaadei resmiyesini alınca faaliyete geçecektir. Yeni fırka ilk defa memlekette tamamen halk içinden doğan fırkadır Program Mukaddeme Lâyik Cümhüriyetçi Çiftçi ve İşçi Fırkası, bir memleketi idare eden ilmin hayattan alımabildiğini ve içtimai hayatın seyrile bu ilmin de değiştiğini kabul eder. Bunun için, miles- sislerinin bu günkü çiftçi ve işçi hak ve menfaatlerine müste- niden yaptıkları bu programda fırka kongresi tarafından tetkik edilerek, hayatın — icaplarına göre bir şekil alır. Program maddelerinin ise, cemiyette yaşayan - realitelerden ibaret olarak kalması şarttır. Birinci kısım Esasi hukuk 1 — Bir cemiyet, kafa ve kol işçilerinden ibarettir. Bu tasnif, o cemiyeti teşkil eden insanların devlet — teşkilâlna kargı kabul ettikleri vecibelerden tevellüt eder. Bunun içindir ki, cemiyetin. ELİT — #emhim teşkil eden harsi, askeri, mali, smnal, ticari ve mülki kumanda hey'etlerinin mümessilleri olan münevver zümre ile memur- ların hepside kafa işçileri addolunur. Çiftçi, işçi, küçük esnaf ve san'atkârlarda kol â ibarettir. 2 — Türk cemiyeti, bugün- kü hudutları içinde bir Türk milleti vahdeti teşkil” eder, Türk lisanından başka Hisan kabul etmez, Türk milliyetin- den başka bir milliyet tanımaz. 3 — Türkiye, lâyik bir cümhuriyettir. Dünya işleri, din işlerinden ayrılmıştır. Dün- ya işleri, asrın devlet usulüne müsteniden Türk milletinin bi gisinden çıkarılan kanunlarla idare olunur. Din işleri, fertlerin akılla. rına terkedilmiştir. 4 — Türkiye devleti, tek Meclis ile —idare olunur. Büyük millet meclisi, kendi azalarından kabinesini teşkil eder. — Reisicümbur, — milletin ârayı — umumiyesile — intihap olunuz. Riyaset devri, üç se- nedir. Reisicümhur, Türklüğe hiyanetten gayri idarl ve siya- *i muamelâttan gayrime suldür. Hukuku amme, ' her kes için bu muafiyet haricindedir. 5 — Her Türk, erkek - dişi, tabil hukuka maliktir. Tabit haklar, Franca inkılâbı kebi- rinin ( Hukukar. beşer ) beyan- namesinde ilân edilerek bu- günkü insaniyetin ifadesi olan haklardır, ki: A) Söz hürriyeti, B) Neşir hürriyeti, €) Siyasi ve harıt içtima ve teşekkül hürriyetleri, Ç) Vicdan hürriyeti, D) Fikir hürriyeti, E) Seyrüsefer hürriyeti, Türkiyenin fikri bünyeni, (bürriyet) ile n a bul- duğu için, her Türk hür doğar, hür 3'ür. 6 Türkiye devletinde, ge- rek Büyük Millet Meclisi, gerek diğer meselelere ait her nevi intihaplar bir dereceli olur ve ' Gncü madde ahkâmında Cerilen her yirmi yaşına | gelmiş Türk reyini hafi olarak istimal eder. 7 — Her intihap ve refe- randumda intihap sandıkları, maballi en büyük hâkimin idaresinde teşekkül eden bir Noter heyeti tarafından temhir ve idare olunur. İatihabat san- dıkları başında gece, gündüz her Fırkadan birer mümes- sil bulunur. İntihap günleri, polis, jandarma faaliyetten ıskat olunur. Asayiş, her fırka müntehiplerinin ayai nisbette teşkil ettikleri muvakkat in- zıbat kolları tarafından idare olunur. Şehrin en yaşlı ada: mınin kumandasında ve ma- halli Müddeiumumilerin ida- resinde olan bu kuvvetler, Ceza kanununun ahkâmile ameletmek salâhiyetini haizdir, 8 — Türkiye ' cümhuriyeti Temyiz retsinin, Başmüddei- umumisinin ve Ziraat bankası ve içtimal sigorta — teşkilâtı müdirlerinin tayin ve azilleri de (Referandum) ile yapılır. 9 — Reisicümhur, peşinen intihap iradesini imzalamak ve kabine ile hemfikir kalmak şartile tecdidi intihabat için meclisi feshetmek salüâhiyetini haizdir. Bu gibi müstesma ahvalde, yeni intihabat gün- lerine münhasir kalmak şartile Dahiliye vekili istifa eder, vekâ- lete, muhalif fırkaların liderleri getirilir, müştereken, yalnız yeni intahabatı idare ederler, Retsicümhur, Üüç senelik riyaseti müddetinde yalnız bir defa bu hakkı istimal eder. 10 — Teşkilâtı esasiyenin 38 inci maddesinin şu suretle tadili icap eder: Reisicümhur - sıfatile cüm- huriyetin kanunlarına ve Hâki- miyeti milliye -saslarına riayet, bunları müdafaa, Türk mtlle- tinin saadetine sadıkane ve bütün kuvvetle sarfı mesai, Türk devletime teveccüh ede- cek her tehlikeyi kemali şid- detle men, Türkiyenin şan ve şerefini vikaye ve ilâya ve derühte — ettiğim — vazilenin icabatına hasrı - nefsetmeğe ve devlet reisi bulunduğum müddetçe diğer fırkalara kar- gı tamamen biteraf vaziyet- te kalacağuna ve ilâh... Teşkilâtı — esasiye 102 inci maddesindeki teşkilâtı esasiyenin tadiline dair - olan fıkra - “Roisicümburun — tasvi- bine iktiran şartile... — şekline YHrağı Millet meclisinden te- Taenai olunur. . . İkinci kısım Dahili siyase: 1—Türkiye, 12 iktısadi mın- takaya taksim edilir. Her iktı- sadi mımtaka, Türkiyenin zira- at ve sanayiinden bir cinsinin fazlalığına göre ayrılır. Mülkt teşkilât, bu on ikt mıntakada yapılır. 2 — Her mıntaka, reyiamla intihap olunmuş mahalli bir relsin idareşinde bulunur. Hü- kümet, bu reise mütehassıs bir muavin tayin eder. Bu kuman- da heyeti mahalli kooperatif ve sindikaların murahhasların. dan mürekkep bir meclis ile mıntakanın dabili işlerini ida. re eder. Bu meclis, muavinin riya- seti altında içtima eder ve karar verir. Mıntaka - reisi, kararları tastik eder. Daima veto hakkını halzdir. Ancak, meclisin ikinci defa olarak ekse. riyetle verilen kararlarını tas- tik etmeğe mecburdur. Her reis intihabatı, üç senede bir tecdit olunur. 3 — Bumutakalar, miü- savi nispetler dahilinde kan- tonlara taksim edilir. İsviçre kanton teşkilâtı ile idare olu- "”Ba süretle, / beşünkü vili- yet, kaymakamlık ve nahiye teşkilâtı mülgadır. 4 —Hükümet merkezi, Teş- küâü esasiyeye muhalif ol- madıkça, mıntakaların — idari salâhiyetlerini tahdit etmek, müdahalede bulunmak - salâ. hiyetini haiz değildir. Yalnız, Ad'i kanunların hükünret mer» kezine verdiği salâhiyet müs tesnadır. Üçüncü kısım Adli siyaset 1 — Türkiyenin Adli siya- seti, kuvvete müstenit — olan hukuk felsefesinden çıkarılan kanunlardır. Çünki, Türkler. dekt hukuk fikride kwevvete müstenittir. Bunun için, menfa- ate müstenit İsviçre hukuk usu- lü ile hürriyete müstenit Fran- sız- İtalyan hukuk - usüllerin. den istihraç olunmuş kanun- ların terki Tâzumdır. Yeni ka nunlar, kuvvet usülünden çı- karılmış olan Alman kanun. larından alınır. 2 — Cezal ve hukuki hak. ların sür'atle temini için tek hâkimli mahkeme esası kabul ği Ve — güşenkü adait ee yasetinin ruhu olan Jüri usulü kabul olunur. 4 — Hâmsz icra usulü mülgadır. Ne şahsl ve ne de devleta ait borç için bapla yaktur. Fakat, borçlunun a mış olduğu parayı ödemesi için borç zamasındaki ticari ve şahsi sâyine müstenit karşılık göstermesi — şart — konulur, bu ciheti ispat edemeyen borç. ? a da hilekâr mevkine girerek hukuku amme cihetinden tec. ziye olunur. 5 — Hâkimler, kanunu ce- ” zadaki mecburiyetler müstesna olmak şartile, azilden masun- dur. Ayni derecedeki memu- riyetler için nakil, tebdil olu- namazlar. 6 — On iki mıntakanın on iki çümhuriyet müddei. umumhi, mıntakalar halkının arayı umumiyesile intihap olu. nur. Diğer hâkimler, Adliye vekâletinin usulü dairesindeki emrile tayin edilir. 7 — Türkiyede her hâki- me bir ikametgâh verilir. Ve- saiti nakliyeden ücret alhınmaz. 8—Siyasi cürümlerden do- Erbi> layı idam cezası yoktur. Bilfiil cinayet işleyenler müstesnadır. 9—Mevkuflar, mahkümlar hiç bir ahvalde aleni ve yaya olarak sevk ve naklolunmaz. Datma kapalı araba ve otomo- billerle götürülür. 10 —Mevkuflar, mükemme- len, mahkümlar da sıbhi şekil: lerde iaşe olunurlar. Dördüncü kısım Memurlar siyaseti 1— Devlet memuriyeti, azami 30, asgari yirmi beş senedir. Yirmi yaşından küçük olanlar memur olamaz. Harsl ve askeri ihtisaslar müstesaa olmak üzere, elli beş yaşını ge- çiren herx.emur tekaüde tevk- " olunur. 2 — Memur maaşı, bir şahun geçinmesini değil, ailenin refabını temia edecek bir usule tübidir. Evli olan memur, karısının iaşesi için münasip bir zam aldığı gibi on sekiz yaşına kadar da her çocuğu için iaşe zamını alır. 3 — Her memur, devlet hayat sigortâsına kayıt olunur. rek vefat, gerek amelden sakıt olacak şekilde sakatlık ve gerek tekaüldiye müdde- tinâin mürurunda sigorta müd- deti bitmiş addolunuz. Tazmi- ©at olarak son memuriyetin- deki maaşi her ay kendisine ve ya zevcesile tahsilde olup yirmi yaşını tecavüz elmemiş çocuklarına verilir. 4 — Memurların terfli meselesi ise, idarede ihtisxa ve işte sür'at — göstermek esaslarına müstenit bir kanum- la yapılır. Mıntaka — meclisleri, bu terfileri inha salâbiyetini ha- izdir. Ancak, mıataka reisi bu terfi listesini tasdikten sonra, merkezi hükümet tara» fından kabul ve ilân edilir. Merkezi hükümet, bu - terfi listesini reddedemez. Milli irade ile tayin edi. H memuriyetler : 1) Kabine riyaseti tara- fından gönderilen: A) Hariciye memurları B) Mıntaka muavinleri C) Hâkimler keri 2) Miıntakalar - tarafından öndertlen: £ A) Mıntaka- reisleri B) Reyiâm ile müstehap z büyük memurla: C) Tekaütlükleri emredi- lenler 6 — Memurlar, kendi sin dikalarile — teşekkülleşirler. Beşinci kısım Malt siyaset 1 — Türkiye halkı, doğru- dan doğruya vergi vermez. Çünkü, doğrudan doğruya ver- giler, istihsal laymeti ile mü- masebeti olmayan, parayı para alarak — devrettiren bir nevi iptidat vergi zihniyeti usulleri. A Rilivasıta vergiler aük gadır. 2 — Devlet Bbütçesi, bil- vasıta — vergilerden — toplanan para ile temin edilir. Bilvasıta vergiler şunlardan ibarettir: A — İstihsal ve istihlâk kooperatiflerinin muamelele- rinden yüzde on nispetindeki miktar, Kumusyoncu, dellâl, tüccar, sermayedar, ve sermayenin aldığı paranın yekünu demek- ti r. B — Lüks eşyaya azami gümrük tarifesi tatbik olunur. Fakat, ithali menedilmez. C) Menafli umumiyeye ait olup — millileştirilen — nakliye, tenvirat, su ve buna mümasil müesseselerden bütçe hissesi olarak '/,3 amortisman harici fiat zammı yapılır. Ç) Bir aileye münhasır emlâk ve araziden fazlasına malik — olanların emlâk ve arazilerinin */, 2Onunu icar bedeli, bütçe hissesi olarak bükümete intikal eder. D) Yerli, ecnebi anonim şirketler tarafından idare olu- nan sanayi, maadin müesse- selerinden "/, 1 den “/, 25 e kadar olan kısım bütçe hissesi olarak alınır. Bu nisbet, hu susi bir talimatname ile tesbit olunur. E) Hükümet, Türkiyenin işlenmemiş bütün tabii servet- lerinin işletilmelerinde bilâ ser. maye hasılâtı safiyenin "/, 10 u nisbetinde daimi bissedardir. F) Hükümet, gümrüklerde Bakkı rüchan sistemini kabul ederek havayici zaruriyeden madüt — olmayıp — şehirlerde istihlâk olunan kooperatifler haricindeki ithalât eşyasının kiymeti. hakikiyesinden bey- nelmilel muahedeler kayıtları nisbetinde ithalât resmi alır. Bu cihet, bir talimatname ile tayin olunur. 3 — Türkiyenin — ithalâtı, ihracatının , 90 mından faz- la olmamak mecburiyeti mev- zudur. 4— Türk parası, /,35-25 altın mispeti üzerinden tesbit olunur. 5 — Düyunuumumiye, büt- çeden ödenemez. Türkiyenin beynelmilel ticarete dahil af- yon istihsal ve imal nmisbeti üzertadeki beynelmile! rüsumu karşılık - gösterilerek bir hal çaresi bulunur. Bu usul, İran devlet afyonu rüsum ve furuh- ta çeklindedir. Sanayi şekli de Bu esase Müstenittir. Ancak, borçlar miktarımın tekrar müzakeresi ve tediye- si kabil bir mıktar üzerinden taksitlerin tayini yarttır. Alyon ve müstehzaralı ih- racatı, müşterekü'menfaa şekil- de idare olunarak taksitlere teminat gösterilir. 6 — Devlet kasası, Ziraat Bankasıdır. Tahsilât ve tedi- yat banka marifetile yapılır. 7 — Büyük sanayı, büyük akar ve büyük sermaye ye alt resimler Hükümet hasası şek- line #rca olunur. Altıncı kısım İktısadi siyaset 1 — Türkiye hudutları da- bilinde bulunan insan — sâyi zirat mabsulât, maden, orman, su, sanat, meyvalı ağaçlar, de- niz ve kara hayvan ve nebatatı gibi her madde, asrın son me- totlarına müsteniden işletilir. 2 — Töürk olup 19 yaşını tecavüz etmiş olan hiç bir fert işsiz kalamaz. İş sa- hibi olmak hukuku tabliye- dendir. Bunun için, herkesin iktısadi — teşkilâttaki mevkti dahilinde müterakki bir şe- kilde taayyüş, telebbüs, sti- rahat ve ihtiyarlığı zamanında- da ayni haklardan istifade etmesi esastır. Ailesi olmayan küçükler de, devlet — teşkilâtı vasıtasile, cemiyetin müşterek sâyinden ayni nisbetle islifade ederler. 3 — Normal çalışma müd. deti haftada kırk sekiz saattir. Bu kırk sekiz saatlik iş, bü- tün işçiyi işletecek bir va- ziyette değilse, herkesin bu işten müstefit olması etası üzerine mesai saatları işçiler arasında taksim olunur. Madenlerde — çalışanlarla yirmi yaşına gelmemiş çocuk- Tarın çalışma müddetleri otuz saattır. Mmüstenittir. Gece çalışma müddeti yev- miye beş saattir. Gündüz süyine munzam olarak gece çalışması da devam ettiği takdirde üç saatten fazla çalışılamaz. 4 — Türk unsura İstinat Mhedın aJ 1 — Elitler Bunlar, birinci kısının birin- €i maddesindeki şahsiyetler. dir ki, tecrübe, ihtisas, ilim, servet kuvveti ile ferdi ilcala- mın en son safhasını teşkil ederler. Oalar, şahsi teşebbür- lerinin hakimiyeti içinde ya- şarlar. Her Türk, bu sıfatları ihraz etmek salâhiyetini haiz olup ferdi kh-ıqul.ı"_h mensup o'duğu ttan sınıfa girmek hak ve salâhi. yetine maliktir. Bunların iktısadi hak ve menfaatleri, şahsi teşebbüsle. rinin cemiyetteki faidelerile tesnadır. 2 — Çiftçiler Bu sınıf, Türkiyede toprak. meyvalı ağaç ve hayvan mah. sullerinin sahipleridir. Bizzat, bu işlerle uğraşırlar. Bunun — içindir ki, - Türki- temin bir muayyen taksitlerle almak. hakkını - hsizdirler. Bütün Türkiye çiftçileri, * refahlarını temin eylemek için, muhtelif şubelere münkasim bir zirai birliği dahilinde bulunurlar. Bu birlik, mahsulâtı va- mtasız cihan pazarlarına sa. tar. İstihlâk ihtiyacatı da çift. çilerin istihlâk kooperatifleri tarafından temin olunur. 3 — İşçiler Hidematı umumiye müce- seselerinde, fabrikalarda, yollar- da, madenlerde, deniz ve kara - (Devamı Gincı - sayfada ) a v