1 Mart 1958 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 18

1949 Eylülünde memleketine dö- nen Burgibayı Tunus halkı tezahü- ratla karşıladı. Burgiba tam yedi ay Tunusu karış karış dolaştı. — Halkla konuştu."1950 baharında Yen, Des- turun lideri Paristeydi. Fransızlara durumun nezaketini ve bir anlaşma zemini bulmanın zaruretim anlattı. Taleplerini yedi maddelik bir prog- ramda toplamıştı. Partisini muhtari- yete razı eden Burgiba görüşmelere başlamak için 1951 sonbaharında Fransaya tekrar geldi. Ama başlan- gıçta Burgibanın taleplerine müsait davranan Fransız hükümeti, bu ara- da fikrini değiştirmişti. Acele Tunu- sa dönen İlider derhal partisini genel kongreye davet etti. Toplantının ya- sak edilmesine rağmen. Yeni Destur- cülar gizli olarak bir araya geldi- ler. Ama bu arada Burgiba — -1952 başları tevkif edildi. Önce Tabarka, Remado ve daha sonra da La Ga- lita adalarına sürgün gönderil- di. Bütün Tunuslular ve Liberal fi- kirli Fransızlar Burgibanın — serbest bırakılması için şiddetli bir mücade- leye giriştiler. Mendes-France hükü- meti bu arzuya uyarak — Burgibayı Fransaya getirtti. Loirent'de bir şa- toda ikamete memur etti. Bu arada Fransız hükümeti Tunusa geniş bir muhtariyet verilmesine razı olduğun- dan Burgibanın Tunusa dönmesine müsaade edildi. Burgiba da bu kıs- mi muhtariyet fikrini kabul etti. Burgibanın dönmesinden sonra Tu- nusta muhtelif temayülleri — temsil eden Tahar Ben Amer riyasetinde muvakkat bir hükümet kuruldu ve Pariste müzakerelere başlandı. Ar- tık ok yaydan çıkmıştı. Mendes - France'tan sonra gelen Faure hü- kümeti içiş müzakereleri neticelen- dirmekten başka çare yoktu. — Dış siyaset, savunma ve iktisat sında mühim tahditlere rağmen Tunus artık istiklâline kavuşmuştu. Bu tahditler' uzun müzakerelerden ,1956 baharında hafifletildi. böylece hakikaten müstakil bir devlet halise geldi. 1956 sonba- harında da Birleşmiş Milletlere ka- bul edildi. Burgibizm B urgibanın 1954 te Fransanın uzat- tığı eli tutması, Kahirenin tesiri altındaki diğer Tunuslu liderler tara- fından şiddetle tenkit edildi. Nasırın akıl hocalığı ettiği bu liderler, Fran- sanın kuvvetten başka dil anlamı- yacağı kanaatindeydiler. Burgiba ise bu fikirde değildi. Müzakereler sa- yesinde adım adım Tunusun istiklâ- line kavuşacağına inanıyordu. Batıy- la işbirliği mümkün ve zaruriydi. İş- te bu merhale merhale gayeye giden mutedil görüşe "Burgibizm" ismi verildi. Kahire Burgibayı Fransanın bir masası olarak göstermeye çalıştıy- sa da, Tunus halkı "Baş Mücahit" sı- fatını verdiği Yeni Desturun liderine itimat etti. At üzerinde Tunus sokak- larında göründüğü gün, Tunuslular bir zafer sarhoşluğu — içindeydiler. Ancak Yeni Destur Partisinin Genel AKİS, 1 MART 1958 Sekreteri Salah Ben Yusuf Fransız- Tunus anlaşmasının şiddetle aleyhin- deydi. İki eski dost arasında sert bir mücadele başladı. 1955 Ekiminde Sa- lah Ben Yusuf partiden ihraç edil- di. Buna karşılık olarak Kahirede- ki Kuzey Afrika Kurtuluş Komite- si de Burgibayı Komiteden çıkartı- yor, Yeni Desturun temsilcisi ola» rak sadece Salah Ben Yusufu tanı- yordu. Eski Genel Sekreter Tunus - ta Burgiba aleyhinde geniş bir mü- cadeleye girişti, Şehir şehir dolaşıp nutuklar veriyor, kongreler tertipli- yor, halkı kendi fikrine çekmeye ça- lışıyordu. Yeni Destur için, yeni bir parti bürosu bile teşkil etti. Basın ikiye bölünmüştü. Salah Ben Yusu- fun doğduğu yer olan Cerba'da, Bur- giba aleyhinde grevler yapıldı. kongresi toplandı. Niha- yet parti Kong- DÜNYADA OLUP BİTENLER nisbeti yüzde 80 i aşıyordu. Burgiba, siyasi mücadelelerin üstünde Tunus- luların şefi olarak kalmak istiyordu. Ama her işe sıfırdan başlanacağı bir sırada "Baş Mücahif'in bizzat kolla- Yi sıvayıp işin başına geçmesi lâzım- dı. Bilhassa sendika lideri Ahmed Ben Salahın ısrarı üzerine, Burgiba hükümet başkam olmayı kabul etti. Eski fikirli adamlara bazı tâvizler verilmesine rağmen Burgiba kabine- si, yüksek tahsillerini Fransada yap- mış demokrasi taraftarı gençlerden müteşekkildi, Bilhassa Ahmed Ben Salahın liderliğindeki en — cüretkar, sosyal reformlara taraftar olan Tu- nuslu İşçiler Genel Birliğinin Bur- gibayı tutması, reformların yapılma- sını kolaylaştıracaktı. Hükümet Baş- kanı, Sendikanın altın yaldızlı def- terine şu satırları yazıyordu: "Par- Burgiba ve El Amin Bey İki nesil re hemen hemen oybirliğiyle Burgi- bayı Başkan seçip Salah Ben Yusu- fun kovulmasını tasvib etti. Eski Genel Sekreter partiyi kaybetmış, "Burgıbızm Tunusta muzaffer İstiklâlden sonrası U“runda hapishanelerde, sürgün- lerde 25 yıldır mücadele edilen is- tiklâl nihayet kazanılmıştı. Burgiba- yı şimdi daha sor bir iş bekliyordu. Yeni devletin temellerini atmak lâ- zımdı. 1956 ilkbaharında — Tunusta Kurucu Meclis teşkil etmek için ilk seçimler yapıldı. Yeni Destur Tunus- lu İşçiler Genel Birliği ve bazı müstakiller bir "Milli Cephe" ku- rarak seçimlere gittiler Milli Cephe mutlak bir zafer kazandı. Salah Ben Yusufun taraftarlarını çekimser kal. maya davet etmesine rağmen iştirak karşıkarşıya ti halka dayanmaktadır, daima hal- kın iyiliği için çalışacaktır.. İstismar ve gerilik kuvvetleriyle mücadele et- meye azimlidir. Muvaffakiyeti halkın hayat seviyesini — yükseltmesiyle öl- çülecektir.” İlk reformlar eni hükümetin karşılaştığı ilk mesele, yeni bir idare cihazı kur- maktı. Fransız idaresi devrinden kal. ma kaidler, Kâhyalar ve kalifalar en ufak bir otoriteye ve prestije sahıp değildi. Yeni Destur Partisi- nin gönüllü Üyeleri, yeni teşkilât kuruluncaya kadar gönüllü idareci- lik yaptılar. Nihayet İçişleri Bakam Mehiri yeni teşkilâtı hazırladı. Eski kaidlerin hemen hepsi tasfiye edil- di. 14 vilâyete bölünen Tunusta, re- formlara hazır genç ve dinamik bir idare kuruldu. Şimdiye kadar Fran- 18