30 Mayıs 1929 Tarihli Hayat Dergisi Sayfa 6

Hayat Fikir hayatımız: e Sayı: 131 Tarihin Iktisadi Teisiri Cemiyeti maddi biı Prensipe istinat ettirerek izah eden telâkkiler “arasında ( siktisatçılık — &conomi- smer en umumi bir şekil olmak üzere gözükmektedir. Bn cihetten ingiliz (Buckle)-den başlayarak (Le Play)-yin coğrafi iktisatçı- lığına ve hatta doğrudan doğruya beşeri coğrafyaya gelinceye kadar, iktisatçılık, üzerinde âz veya çök maddi add- daima, o insanların olunabilecek bir takım unsurların şekillerde araştırmağı ve cemiyet hayatının mütenevvi tesirlerini ancak böyle bir tefekkür tarzile izah olunabileceğini kabul eder. Avrupa fikir cereyanları ara- sında muhtelif isimlerle meşhur olan bu muhtelif nevide maddeci telâkkileri, ile, «tarihin en umumi bir tabir iktisadi © yahut, #iktisatçılık» ismi altında tefsiri», toplamak mümkündür, kanaatin- deyiz. İktisatçılığın, bizde, en siste- matik müdafilerinden biri olmak üzere, «Meslek» mecmuasının müessisi Muhiddin . Beydir. Bu makale mularririnin de iştirâk ettiği küçük bir zümrenin başında, Muhiddin Bey, (Marks)ın tarihi maddeciliğinden oOküvvetle tesir alarak, hatırası kolayca kaybol- mayacağını tahmin ettiğim bir makale o silselesi neşreti. Bu yazılar, Osmanlı-Türk tarihinin- evsafını bundan evvelki makale- lerimizde kaydettiğimiz tefekkür tarzına uygun bir şekilde yeni bir izahını veriyordu. (Marks)-ın diğer iktisadi ile birlikte, bu izalın teşkil ediyordu, Muhiddin Beyin manasile, bir sımi mazariyesi, motifleri makanizmesini “Kapu kulu» nazarında, .. tamı sınıftır; ve her sınıf gibi, kapalı ve kendisine has bir hayat tarzına maliktir. «Kapı kulu»- nun İisanı, edebiyatı, dini, ila. vardır. Büyük Türk kitlesinin makinesinin sahibi olan bu sinıtın tevkında, idare geçirdiği hayat, Osmanlı tarihinin izahlı bir surette anlaşılması için tetkiki merhaledir. bu gözle icap eden ilk “Türk tarihi için iktisadi izah telâkkisinin ilk tatbik mnümunesi bu yazılarda, bizi en çok alakadar eden cihet, bu telâkkinin felsefi olan kıymeti ve şümulüdür. bu fikir- nazari bir mes'ele Vakıa muhiddin Bey, lerine sadece olmaktan daha fazla, içinde yaşa- dığımız hayat şartlarını anlamak ve hatta bunlar üzerinde müessir olmak maksadıyle vasıl olmuştur; Bu cihetten sarih bir ameliye ihtiyacı, kendisini gizlemeksizin, nazariyeye rehberlik yapmıştır. Bu cihetten menşeleri iktisadi- maddi ola fikir maddecilik bir nevi ameli gayeye olan bu ile tarihi varmak şeklinde sarili bir müşa- behet göstermektedirler. Bununla beraber doğrudan doğruya tarihi Muhiddin müdafaa ettiği tez arasında, hare- maddecilik ile beyin ket noktaları itibarile olmasa bile neticeler dolayısiyle büyük farklar O Kadar ki, Bey, izalı mebdeinde tarihi mad- decilikle birleştiği itibarile ( Durkheim)in kuvvetli vardır : muhiddin halde, netice epiritüalist telakkisinin bu sahada vasıl olabileceği karara varmaktan çekinmemiştir. (Durkheim), « Di- vislon du travail social? eserinin ikinci tab'ına ilâve ettiği bir mu- kademede, mesleki zümreler üze- teşkilâtı teklifini ortaya atmıştı. Fransada rine müesses emniyet esaslı bir inikâs vücude getirme- yen bu mukaddeme, başka mem- leketlerde bizzat hayat ve siyaset tecrübeleri Oetrafında, oüzerinde uzun uzun tevekkuf edilen, hatta geniş bir edebiyata malik olan mühimi bir içtimai siyaset düstu- fakat ne rumu ihtiva ediyordu: olursa olsun, her halde tarihi maddeciliğe gıda veren cemiyet şeraitinin tevlit ettiği bir aksül- amel olmak üzere mesleki tem- silciliğin gerek olduğu gibi epiritüalist bir meb- deden, ve gerek Muhiddin Beyin verdiği misacdeki gibi meddeci bir hareket noktasından çıkması- (Durkheim) da mmm |