13 Haziran 1929 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 11

No.1713—28 Hey'etlerin semadaki yıldızlar hakkındaki ölçüsünü hatıra getirenler, düşünebilirler ki niçin sinema yıldızları için de böyle bir ölçu olmasın? Meselâ semadaki yıldızlardan biri için dör- düncü grandör dedir, denilirse bunun şuaa'tı hakkında şöyle böle bir fikir hasıl edebiliriz. Bir sinema yıldızı için, meselâ Fatma karel ikinci grandör de bir yıldızdır denilirse bunun parlaklığı, kazancı, payesi hakkında bir fikir edinebilelim! yani gökteki yıldızların grangör- lükleri var da sinema yıldızlarının niçin yok?. “e Açık ve yıldızlı bir gecede semanın manza- rası pek hoştur. Şairlere ilham, aşıklara teselli verir, gemicilere, çobanlara rehber olur. Hey'etçilerin tahminine göre berrak bir gecede çıplak gözle altı bin kadar yıldız görülebilir. Bunlar da parlaklığı altıncı grandöre kadar olanlardır. Kuvvetli rasat dürbünleriyle on birinci grandör olan yıldızlar müşahede edilebiliyor ki adedi milyonları bulur, Pek kuvvetli teleskoplar ise bu adedi milyar- lara çıkarır. Yıldızları biri birindeu ayırt eden ve grandör denilen ölçu nedir? Eger iki yıldızın, tabii küreiarzdan görülme- leri itibarile, aralarında parlaklıkları cihetiyle 2,5 fark varsa bunlar bir derece grandörlüklere mensup demektir. Meselâ ikinci grandörde olan yıldızlar, ücüncü grandörde olan yıldızlardan iki buçuk kerre daha fazla parlaktır, birinci grandörde olan yıldızlardan da iki buçuk kerre daha a7 parlaktır. Şu halde arzdan görünüşlerine nazaran yıl- dizların parlaklıkları azaldıkca grandörlükleri, dördüncü, beşinci, altıncı... ilh. artıyor. Yıldızın parlaklığı arttıkça, bunun ters ta- rafa adetler, yani nakıs kemiyetlerler ifadesi mümkündür. Böylece yıldızın şaşaası eksildikçe rakam zait olarak artiyor, şaşa'a ziyadeleşdikce rakam nakısa doğru gidiyor. UYANIŞ 441 Yıldızların grandörlüğünü tayin için Sevir burcunun Aldebaran (yahut Debran) yıldızı ölçü olarak alınmış, bunun grandörüne 1 (bir) de- nilmiş. Bu yildiza nisbetle gözle fark olunur olunmaz derecede nice küçük yıldızlar var ki bunlar beşinci ve altıncı grandördedir. La Lyre burcunun Vega yıldızı ise mıkyas olarak alınmış olan Aldebaran dan daha par- laktır. Buna verilmiş olan grandör derecesi (0,2) dir. Dübbü ekber burcunun parlak bir yıldızı olan Arcturus grandörlükte bir (0) dır. Bun- lardan daha parlak bulunan, şarkta semanın en parlak yıldızı olmak üzere görülmüş, ismine Şaarayı Yemaniye denilmiş olan Kelbi Ekber burcunun Sirius yildizının grandör payesi nakıs rakam olarak (— 1,4) ile ifade edilir. Aynı ölçü ile Güneşi ölçen heyetçiler bunun grandörlüğünü (— 27) olarak tayin etmişler. Sinema yildızlarına sema yıldızları gibi bir grandör vermek istesek heyetcilerin zaitli, na- kislı sistemi işimize gelmez. Bazıları, mekteplerde, mektebin tedris müd- deti bitince talabeye verilen diplomalarda dere- ce Şösterilmesinin aleyhindedirler.Birinci, ikinci, Aliyülâlâ etmekle üçüncü.. çıktı gibi sira göstermekle, Âlâ, vasat gibi dereceler tayin hayata ilk adımlarını atarken gençler arasına bir tefrika düşürülmüş, nifak tohomu saçılmış olacağına kaildirler. Bu fikirde bulunanlar sira ve derece tayinini mazarratlı gürürler. İnsan- lar arasında müsavat hissinin vereceği tesinüt muhabbeti tevlit edecegini söylerler. yerine sınıflar cidal ve nefretini Artistler beyninde sanki rekabet azmış gibi sinema yildızlarına başka başka birer grandör verilirse belki biri birine girerler, itirazlar yağdırırlar. Bırakalım, bunlar yine başlı başına birer yıldız olsun! Gökteki yıldızlar hey'etşinasların kendilerine verdikleri payelere itiraz etmeğe tenyzül etmezler Yer yüzündeki yıldızlar böylemi ya!, Hele artistler arasında, biri birini çekememezlik, dai- ma hat devrinde bir hastalık gibi hükmünü icra ederken... Mahmut Sadık