February 29, 1940 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 9

en günlerde Karagöz oyunu hak- kındâ mubtelif yazılar yazıldı, birçok fikirler ileri sürüldü. Ru me&ele üzerinde zaman zaman böyle - lehte ve aleyhte - sözler söylendiği, hatta Karagözü Seven- ler Cemiyeti kurulduğu (19933) görül- müştü, Fakat bunların akibeti hep ayni oldu; Çöl ortasında söylenen sözler gibi-aksisedasız kaldi. Bugün- ktiler ise böyle neticesiz olarak 40- ma ereçeğe benzemiyor. Bugünkü münakaşalar da gös- termiştir ki, Karagözün sleyhinde #öylenen şeyler hep ayni mihver siralında dönmekte ve ayni yer- siz red hükümleri gevelenmektedir. Bunları iki gurupta toplıysbiliriz : 1) Karagöz teknik itibarile geri bir oyundur. 2) Karagöz muhteva itibarile ancak eski bayatın ihti- yaşlarını karşılamıya muvaffak 0- İan bir oyundur. Bu çürük itirazlara kısa da ol- aa bir göz atmak faydasız olmı- yasaktır. Birinci itiraza çöyle bir sevap vermek pekâlâ mümkündür: Keragöz oyunları teknik ve estetik mahiyet bakımından tiyat- ro ve öinemadan büsbütün ayrı olmakia beraber denilebilir ki, bu- günkü medeniyet bütün terakkile- rine rağmen, Karagözün taşıdığı erijinaliteyi kıymetten düşürecek bir dereceye gelmiş değildir. Na- mi ki, matbaacılık sahasında göz kamaştırıcı ilerlemelere rağmen ressamın fırçası ve tuvali, nasıl ki endüstrinin ve seramikciliğin baş döndürücü ilerlemelerine rağmen keykeltraşın çekici tutunabilmiş İ- se, karagöz de Walt Disney'e rağ- men sinemanın yanıuda pek âlâ yaşıyabilir. Bütün bu sanatların yaşamasında insanı şaşırtacak bir sır yoktur, Karagöz'ün yaşamasını icap ettiren artistik ve sosyal ba- zı şartlar, estetik ve teknik im- kânlar bugün de istifade edilebi- lir bir hâlde durmaktadır. Kaldı ki, Karagöz oyunu, - bunu perde, mum ışığı ve sürrealist suretler oyunu olarak da isimlendirebiliriz - sinemadan ve tiyatrodan tamamen ayrı ve kendine has teknik imkân- lara melik bulunmaktadır. Onun warlığındaki bu ölmez hususiyet isbata muhtaç olmıyan birer baki- kat gibi ayakta durmaktadır. «Can- lı Karagöz» tecrübesinin muvaffak elmayışıda Karagöz de sinemadan ye tiyatrodan ayrı bir şey mevcut olduğunu göstermez mi 200 Servetifünun Karayöz Oyunları Hakkında, Yazan : Hüşametiln BOZO Si Karagöz oyunlarının dirilmesinde ne estetik, mahaur yoktur. Bilâkis bu oyun ne sinemada ve ne de tiyal- roda bulunmıyan estetik imkânlar taşımakladır. ne de oüyal bir | Karagöz hakkında başlıca ileri gürülen itirazların ikincisine gele- lim: Bu oyun muhteva itibarile eski bir oyundur diyorlar, Bu hâl, Karagöz için esaslı bir mahzur de- ğildir, çünkü arız! bir hâldir, ber- taraf edilebilir. Karagöz oyunları Osmanlı İmparatorluğu çerçevesi içinde, aşağı yukarı, beş asırlık bir maziye meliktir. Bu uzun müddet iginde Karagöz oyunlari, suretleri kılıktan kılığa girmişirr. Bugün elde mevcut Karagöz suretleri bu beş asrın başlangıcındaki gibi de- ğildir. Kıyafet tarihine bir göz a- tarsak görürüz ki, ozamanlar fes ve sarık yoktu, elbiseler ise bugün- künden değil, hattâ iki asır önce- kinden ap ayrı idi. Bu beş asır İ- çinde Karagöz suretlerinde belli başlı değişmeler olmuş, ve tiplerin karakteri ise büsbütün başkalaş- mıştır. Yalnız sen bir asır içinde bu değişme keyfiyeti birdenbire süratini kaybetmiştir, Öyleki, bir gün gelip biç değişmiye kalkma- mış ve bugünkü, bize slelacayip görünen şekilde kalmıştır. Karagöz oyunlarında lisan, mev- zu ve niikteler zamana uyarak değişmiş, başlangıçta birazda ts- savvufi bir karakter taşıyan Kara- göz muhavereleri, sonraları Türk halk dehâsının engin zarafetini ta- şıyap bir nükte meşheri hâline gelmiştir. Bugün hayâl oyunu yalnız Tür- kiyeye münhasır değildir. Mub- telif şark memleketlerinde ve bu arada Yunanistanda bizdekinden daha canlı olarak devam ediyor. Yunanistandaki hayaloiler, Karagöz oyunlarına lâzım gelen yaşama kudretini aşılamışlardır. Yunanis- tandaki karagöz oyunlarında başlı- ca şahsiyet Karagözdür. Kostümü Yunanlıların kıyafetine benzer. Rolü bizdeki gibi komik ve eğlen- diricidir. Diğer şahıslar, meselâ Â- merikaya gidip zengin olmuş am- ca, Barba Yorgas'ın oğlu Kolitiriş vesaireğir. Onlarda da Arap, Arna- vut, Ermeni, Yahudi ilh kipleri vardır. Yunanistandaki hayal per- * desine tayyare, şömendöfer, vapur gündelik hayata intibak keytiye- tidir. Bizde ise bunun İsrnnımen ak- © si olmuştur. Her nedense küragöz oyunu, birdenbire durmuş, buyatın akışını takip edemez ülimiğinr. Bu- gün artık Tuzsuz Bekir 'Türk de mokresisinin tasfiyeye tâbi (tuttu. gu bir tipten başka bir şey değil- dir. Bugün esrtık aramızda Bebe | Ruhi diye yarı meczup, düjenere, yapışkan bir cüce yoktur. Kara- göz'ün <abla> diye çağırdığı cado- loz, şirret, çirkef karının erine başka bir tip kaim ölınuslur. Bu- günkü insanların zihniyeti, belki de, Arap, Acem, Baz, Anüiolulu, Kayserili gibi kavmi ayrılikların teşhirini de razı değildir, İwkat bu ayrı bir meseledir. Bizce bugün enteresan olani Tuzsuz Bekir, Altı Karış Bühe Rus hi, Susamcı Arap karısı, Nurçınizar de, ilh. değil, bugün üramizda yeğ şıyan tiplerdir. Bunların hayal perdesine göçmesi.