17 Ocak 1938 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 9

YA TAN UYE e Fransadaki Buhran i i d , Kabineyi Sosyalist Şefi “Nasıl dogdu? - Nası yaşadı” - Nası pası? | B.Blum Teşkil Ediyor. No. 14 — IKINCI KISIM — Yazan : Ziya Şakir BAŞMAKALEDEN MABAAT Borsanın Ankaraya Nakli (Bası V ineide) sırf devlete ve milli paraya ve sanayi müesseselerine ait esham ve tahvil- Paris, 16 (Radyo) — Chautemps| mensup hükümete müzaheret ede kabinesinde Maliye Nazırı olan B.| ceğini bildirmiştir. Istanbuldan Firar Eden Bonnet, üzerine almış olduğu kabine teşkili vazifesini başarmıya muvaf- fak olamamış ve bu işten vazgeçti-| sosyal'st grupuna verdiği İzahatta, ğini Cümhurreisine bildirmiştir. Bu-| genişletilmiş bir halk cephesi kabine nun Üzerine Cümhurreisi B, Lebrun, | si radikal sosyalist şeflerinden B. Chau- temps ile sabık vekillerden B. Albert | maa çağrılacak olan milli konseyin Halk cephesinin vaziyeti Paris, 16 (A.A) — B. Leon Blum teşkilini kabul ettiğin! bildirmiştir. B, Leon Blum, Pazârtesi günü içti- lere günü gününe kıymet biçmiye alt kalıyordu. Bu rolde iki gayenin sıkı bir suret- te korunması lâzım geliyordu: Dev- letin mali itibarı, Türk tasarruf sa- hiplerinin hak ve menfaati... Sarrau'yu çağırmış, bunlarla yaptığı | toplantısına kadar gruptan tam it. | Borsaya giren kıymetlerin normal akat.. Ferit Paşa taraftarla- Tı derhal bu zevatı ihata et- Mişler.. Fırkanın, mazideki hatala- Thin tekerrür etmiyeceğine; prog- Fam ve nizamnamede mühim deği- $iklikler yapılarak, fırkaya gayet Salim ve dürüst bir cereyan verile- “eğine.. bilhassa (zatı şâhânenin ar Zuları hilâfına, hareket edilmiyece- Bine). ancak böylece, memleketi tehdit eden korkunç hâdiselerin ö- Düne geçilebileceğine ikna eyle Mişlerdi, Bu içtima ve ziyafet neticesinin, Matlâba muvafık bir şekil alması, & Ferit Paşayı çok memnun *tmişti, Kendisini riyaset makamı- ha lâyik gören (hüzzarı kiram) a İeşekkürler ettikten sonra; bazı hu #usi sebeplerden dolayı, kendisinin d $imdilik riyaset mevkiine geçmek- te mazur olduğunu söylemişti. — Bu mühim vazifeyi, Zeki Pa- $a Hazretleri de pek mükemmel İfa buyururlar, demişti, Fakat Zeki Paşa, bu teklifi der- reddetmişti. unun üzerine, epeyce uzun #üiren bir müzakereden son- Ta, riyasete, (Nuri Paşa); ikinel re- liğe, sabık Tokat mebusu (Musta- Sabri Efendi) umumi kâtipliğe am Sabah) gazetesi sahip ve uharriri (Ali Kemal Bey) inti- Bap edilmişti, Riyasete intihap edilen Nuri Pa- 18 (Abdülhamit) in meşhur başma- cisi (Hacı Ali Paşa) nın vefatı Metne, o vazifeye tayin edilerek AĞI müriet Yahdır sarayında bu induktan sonra, Kastamonuya ye gitmişti. Bu Paşa, orada sa- ve münzevi bir hayat geçirdik- En sonra, diğer menfalar gibi İs- İanbula avdet etmişti. Bütün sür- in, fırkalara girerek kendile- Fine parlak ve şerefli mevkiler yap va çalıştıkları zamanlarda bile Zat böyle işlerden içtinap gös- Yat i. Onun için fırkacılık ha- tina yabancı idi. inci reis Mustafa Sabri Efen- a gelince... Ehemmiyetli derece- ye ilmi kıymete, keskin bir zekâ- 8. Beniş bir idrak ve ihata kudreti $* ialik olan bu zat, mebusluğu- m ik gününden itibaren fırka kazana girmişti. Ve - evvelce de münasebetlerle arzettiğimiz dai © Girip çıktığı fırkalarda temayüz ederek kendisini Pstermişti. Nihayet, (Hürriyet ve hin İirkası) nın istinat ettiği mü- kuvvetlerden biri vaziyetini tlap eylemişt... Hattâ; fırkanın Be enanlarında, Miralay Sadık teka amıya başladığı mean, hilâlden kurtaracak dr Kudret göstermişti. #tanbuldan firar eden (İtilâf Sılar), Pariste, Mısırda, Ati- Da Selânikte fırka namına bir- My, giriştikleri zaman, 'n Sabri Efendi Romanyaya Şikileniş, orada tam bir inziva hâ- Ye Yaşıyarak gerek Sadık Beyin Pin Berek Gümülcüneli İsmail Be- Dig evo İşlerine iştirak etme- ala Onun bu vaziyetini bilen- bak ç Mdsin! takdir etmişler; artık di, Aİ bir ihtiras vasıtası olan va ve İtilâf fırkası) ile olan Metini büsbütün kestiğine hük- erdi, ç yakat Müstata Sabri Efendinin. “ran *€ Ve İtilâf fırkasını canlan- Baar Arasında görülmesi. ve bâ küyg FİYaseti kabul etmesi, bu hü kendizi. tekzip etmişti. Ve o zaman ri hakkında ; Vaziya mek ki; fırkanın mazideki Ma inden, ders almamış., Haris Ve gr Srkayı basamak yapmak. Yor. bir külâh kapmak isti- » demişlerdi. a er ne şekilde olursa olsun; Mustafa Sabri Efendinin, Hürriyet ve İtilâf fırkası riyasetini kabul etmesi, mühim bir hâdise i- di... Anlaşılıyordu ki, fırkacılık ha- yatının tamamile yabancısı olan Nuri Paşa, riyaset makamında. bir (göstermelik) olarak kalacak.. Asıl oyunu Mustafa Sabri Efendi oynı- yacaktı. Fırka umumi kâtipiğinin Ali Ke. mal Bey tarafndan kabul edilmesi, hiç kimseye hayret vermemişti. Meşrutiyetin ilânından sonra, kal- binde sönmez bir hırs ateşi ile or- taya atılan.. ilim ve İrfanıns rağ- men daima aykırı işler arasında bocalıyan bu zatın, şimdi de - Padi- şah Vahdettin tarafından gizli bir parmkla idare etmek istediği bu fırkada; böyle bir vazife deruhde etmesi, pek tabii addedilmişti Fırka erkânı böylece teşekkül ettikten sonra; (kânunusaninin 20 inci günü), reis Nuri Paşa tarafın- dan; Yıldız sarayında Padişah Vah dettinin başmabeyineisine bir mek- tup gönderilmiş. (Hürriyet ve İti- 1âf firkası| nın yeniden teşkil edil- diği (resmen) bildirilerek. fırka namına saraya gelecek olan heye- tin, padişah tarafından huzura ka- bulüne delâlet etmesi rica edilmiş- ti, aşmabeyinci. bu mektubu padişaha arzetmişti. Vah- dettin, bu gibi rica ve istirhamları dalma günlerce sonra kabul etme- yi âdet edinmiş olduğu halde, Nu- gi Paşanın mektubunu görür gör- mez; — Evet.. Evet... Yarın buyursun- lar. Cevap yazınız, demişti. Mesele; buraya kadar pek tabii görülebilir. Fakat asıl dikkate şa- yan olan cihet, Padişah Vahdetti- nin bu telâşlı cevabından sonra ge- çen sahne idi. Başmabeynici Lütfi Bey, Padişa- hin bu garip hareketi karşısında hayrette kalarak; vazifesini ifa et- mek istemiş; çe iz!,, Müsaade buyru- lursa, birşey arzedeceğim. Demiş ve Vahdettinin müsaadesi üzerine söze başlıyarak aralarında şu muhavere geçmişti; — Mebusan Meclisi, feshedil- miştir. (Hürriyet ve İtilâf fırkası) nın bugünkü vaziyeti ise, ancak bir (Cemiyet mahiyetindedir. Üç beş kişi bir yere gelip, hükümete müracaat ederek bir cemiyet teş- kil edebilirler. Fakat bu cemiye- tin mensupları, hükümdarların hu rurlarına kabullerini istiyemezler. Eğer böyle bir cemiyetin erkânı, huzura kabul olunursa, (emsali teşkil eder. Yarın, bu gibi birçok istirhamlar karşısında kalınır. Hü? kümdarlık mevkii, böyle arzuları kabule müsait değildir. — Fakat, Hürriyet” ve İtilâf “fırkası, esasen siyasi bir fırka ha- linde mevcut idi. — Efendimiz!,. Böyle olsa bile, yine bu zevatın huzurunuza ka- Bulü caiz olamaz. — Niçin?. — Siyasi fırkalar erkânımın, hü- kümdarlık makamile münasebetle- ri usule mugayirdir. aşmabeyincilerin esaslı va- zfielerinden biri de, hü- kümdarların mevkilerini koru- mak.. Bu hususta mevzu olan ni- zam ve âdetleri dalma gözönünde tutarak, icabında hükümdarları ikazda bulunmak olduğu halde; padişah Vahdettin. başmabeyinci Lütfi Beyin bu sözlerini, işlerine bir müdahale şeklinde telâkki et- mişti. Adeta, infial tavru göste- rerek : — Evet, amma. görüyorsunuz ya, ne devirde yaşıyoruz? Tahtlar, taçlar devriliyor. Her tarafta mil . İtilâfçılar Ne Yapıyorlardı letlerin hâkimiyetleri ilân edili. yör.... Böyle bir zamanda, Siyasi fırka namına gelen bir heyeti ka- bulden istinkâf ederek başıma bir iş çıkaramam, demişti. Pi emdeyinei Lütfi Bey; Vah dettinin ve onun taraftarla. rının maksat ve temayülâtinı çok yakından takip ettiği için daha faz la ileri gidememiş: — Efendimiz!.. Bendeniz vazi- femi ifa ettim. Usulen yapılması lâzumgeler elheti arzeyledim. Na- sıl ferman buyrulursa, öyle olsun, diye, sözü kısa kesmek istemişti. Fakat Vahdettin, derhal müsteh zi bir tavır alarak; mânalı bir te- bessümle : — Gerçek. Şimdi hatırladım. Si zin, vaktile, ve İtilâf fırkasile bir maceranız olmuştu. Diyepek, Lütfi Beyin âkılâne ha TekotinfÖnun garazkârlığına attet. miş, kıymetten düşürmek hevesine kapılmıştı. Lütfi Bey; bir anda bu kadar kü- çülen padişaha, ne cevap verece- ğini şaşırmıştı: — Efendimiz!.. Kulunuzun, Tür riyet ve İtilâf fırkasile en küçük bir maceram yoktur. Yalnız, Da- mat Ferit Paşa Hazretlerile ara . mızda küçük bir hâdise geçmiştir. Arkası var) İskara mı, Kızartma mı? Et ucuzlıyacakmış, diye gazete. ler yazıyor. Demek ki, bir gün ge- lecek, et artık lüks eşya cinsinden sayılmıyacak ve onu şimdi yaptı- Eımız gibi yalnız zerzevat arasın- da yahut puf böreğinin içinde süx gibi değil, gerçekten et lokması şek- linde de yemek mümkün olacak... O günün çabuk gelmesini temenni ederek, et lokmasını hangi şekilde yemek daha iyi olacağını şimdiden düşünmek te iştah açacak bir şey- dir. Yemek tarihi mütehassısları kı- zartma etin epeyce miihim bir sa- Bat eseri olmasına bakarak onun €n sonra icat edilmiş olmasında müttefik bulunuyorlarsa da et 15- karasile et haşlamasından hangisi- nin daha önce icat edilmiş olduğu hakkında ayni fikirde bulunmaz « lar. Bence bu meseleyi münakaşa etmekte hiçbir fayda yoktur, çüm- kü insanların ilk defa yediği et şek li şüphesiz çiy ettir, bugün de eti hiçbir türlü pişirtmeden yemek mümkün olsa en faydalısı da o ola- caktır. Fakat insan oğlu, ateşi icat et - tikten sonra, artık çiy eti yiyemez, hem de kolay hazmedemez oldu- ğundan, eti lezzetle yiyebilmek i- sin pişmiş et şekillerinden birini seçmek zaruridir. Bununla beraber çiy ee yakım bir şey demek olan kanlıca kül- bastı da hem iştah açar, hem ko- lay hazmedilir. Iskaradan yeni in- dirilmiş, kanlı ve âdeta canlı gibi külbastının kokusu, görünüşü bile hazım cihazını işletmiye başlar, Mi- de hemen usaresini ifraz eder, si- nirler heyecana gelir. kalp te bun- dan kuvvet bulur. Midenin hare « kete gelmesi barsaklar üzerine bile tesir eder, pankreas ta işini görmi- ye hazırlanır, Etin en ziyade kuv- vet verecek şekli de böyle ıskara- da az kızarmış halidir, Ondan sonra bizim şiş kebabile döner kebap gelir. Bunlar kanlıca müşavereden sonra yeni kabineyi teş! mat istemiş ve gurup kendisine bu iti kil vazifesini, sosyalistlerin lideri sa- | madı vermiştir. B. Leon Blum parti şeflerile görü. miştir. B. Blum bu vazifeyi kabul e-| şecek ve siyasi dostlarına hükümet derek derhal istişareleririe başlamış- | programı hakkında izahat verecek- tir, Sosyalistlerin protestosu Pars, 16 (A.A) — Parlâmentonun sosyalist grupu bir tebliğ neşrederek, Eski Maliye Nazırı, kendi partisi | dün akşam komünist şeflerden Tho- olan Radikal Sötyalist grupunun top | rez tarafından söylenen nutku pro- lantısında gayet az bir ekseriyet al-| testo etmiştir. Komiinist Humanite gazetesi tara edeceği bir kabineye sosyalistler iş-İ fmdan neşredilen bu nutukta, sosya- tirak etmek istememişlerdir. Çünkü | Est nazırların istifa ederek buhrana sosyalistler, frangın kontrolüne ta- | sebebiyet vermiş oldukları kaydedil- raftardır. B. Bonnet ise kontrole mu» | mektedir Sosyalist nazırlar, mürfecilerin hü cumlarına mukavemet edecekleri yer Paris, 16 (A.A.) — B. Leon Blum | de İkinci defa olarak vazifelerini ter- Cümhurreisinin yanından çıkar çık. | ketmişlerdir. Tebliğde komünist mebuslarm giz- Blum, önee mebusan meclisi reisi B. | li rey verileceği esnada bundan imti- Herriot ile, sonra da Dahiliye Nazırı | na edeceklerini beyan etmek suretiy- B. Darmoy ve Devlet Nazırı B. Paul | le 43 Sonkânun gecesi cereyan eden vahim hâd'selere sebebiyet vermiş ol dukları zikred'lmektedir. “Tebliğde ko münistler tarafından yapılan tefsirlerin hakikate karşı bir meydan okuma mahiyetinde olduğu ve bu hareketin tecviz edilem'yeceği- ilâve edilmektedir. İş konfederasyonu Paris, 16 (A.A.) — Umum! iş kon esaslı unsuru ile sıki teması muhafa- | federasyonu neşrettiği bir tebliğ e za etmek istediğini ve halk cephesine buhrana sebebiyet verdiği iddiasile sağ cenah matbuatı tarafından yapı- İlan hücumları reddetmekte ve iş ile sermaye arasında süküneti temin için almacak tedbirleri görüşmek üzere Chautempa'nin riyasetinde “yapıla - cak istişarelere . Fransız umumi konfederasyonunun iştirak bik Başvekil B .Leon Blum'a ver- tur. B. Bonnet'nin kabine teşkilinde muvaffak © olamamasının U sebepleri şöyle hulâsa edilebilir: mıştır. Sonra, B. Bonnet'nin teşkil haliftir. Bunun üzerine kabine teşkili işini B. Blum üzerine almıştır. maz İstişirelerine başlamıştır. B. Faur ile görüsmüstür. Cumhuriyetçi Sosiyalistler Paris, 16 (A.A.) — Sosyalist Cüm- huriyet Birliği grupu. B. Paul Bon- cour'un başkanlığında toplanmıştır. Grup kabul ettiği bir karar suretile, sosyalist partisile radikal sosyalist partisi arasındaki ihtilâfdan mütees- sir olduğunu, halk cephesinin bu iki yenilen etlerden sayılamasalar da kuvvet vermek ve hazmedi derler, Bunun kebaptan daha yu- muşak olduğuna şüphe yoksa da daha kolay hazmedildiği bilinmez. Et ıkarası ancak küçük parça- linde kızartmak zaruri olur. Onun için de etin üzerine biraz yağ sür. mek ârlettir. Yağ etin güzel kızar- masını ve Suyunun dışarıya akma- sını temin öderse de bundan dola- yı, etin hazmi biraz güçleşir. Hele sa, sofrada yerken yağ taraflarım ayırmak mümkün olsa bile, asıl et tarafının da hazmi, ıskraya nisbet. le, daha güçtür. Tavada yahut baş- ka türlü bir kap içerisinde pek az yağla kızartılınca etin hazmedil - mek kabiliyeti bayağı kızartmadan pek farklı olamaz. Fakat bolca yağ eritilerek, et onun içinde kızartılır. $a, etin kendi yağına tavadan içti- Zi yağ da katılacağından bu türlü kızartma €n güç hazmedilen et sek» li olur. Yahnilerin de kolay veya güç hazmedilmeleri ete ilâve edilen yağa ve sebzelere bağlıdır. B, Ki gelince, et par. | Nankin mmtakasma icra etmiş oldu gası soğuk su içerisine konularak | ğu seyahatin gayesi, maballi memur Yavaş yavaş kaynatılınca et içinde- | ları imparatorluk konferansının mu karreratmı tatbike hazırlamak ol- büyük kısmını suya bırakır. Et su. | duğu söylenmektedir. ki azotlu mayilerle madenlerden yu kuvvetli olur. Fakat etin - bes- lemek kudreti değilse de, çünkü et sade beslemek için, kuvvet almak için yenilir - lezzeti kaçar. Kolay hazmedilmesi de şüphelidir. Bir de eti kaynar su içerisine koyarak ve İle sonra yavaş ateşte haşlamak var. dır, bu trazda et hem azotlu mad. pek azını suya bırakır, etsuyu ha- | 27 fif ve tatsız olur, fakat etin lez disine son bir fırsat vermiştir. Bu- zeti kendinde kalır, hem de haz - runis berâber Japonyanm hakiki <ekilmez. maksatlarını anlamak istemeyen Çin minde güçlük Tebliğde Fransız sermayesini ih - raç edenlerin işçiler arasında bulu - namıyacağı ve silâh kaçakçılarına yataklık edenlerin, patlayıcı madde- ilmek. İ ler imal edenlerin, binaları tahrip & Buna mukabil bunlardan bazrları umumi iş konfederasyonunun daima takbih etmiş olacağı sendika taklidi teşekküllerin mülessis azaları ve me- lara mahsustur. Büyük parça olun- | sul zimamdarları arasında bulun - ea onu fırında, yahut çevirme şek- | maktadır. ———c—— Japonlar Ço Sıkışmış (Başı 1 incide) «t parçasının kendisi de yağlı olur. (azminde olduğunu tekrar ötmiştir. Changhai, 26 (A.A) — 50 Jspon tayyaresi, Hunan'ın payitahtı olan Changsha üzerine bir sefer İcra et- sulh tekliflerine cevap vermesi için mareşal Çang-Kay-Şek'e verilmiş o lan mühletin bitmiş olduğu söylen mektedir. Mareşal tarafından bu tek liflere cevap verilmemesinin İlân: harbi intaç etmesi muhtemel âdde- tesirlerle artması ve eksilmesi zaruri bir şeydir. Bu elâstikiyet faydalıdır ve lâzımdır. Fakat artma ve eksilme husule getiren sebepler, suni bir su- rette yaratılırsa o zaman devletin i- tibarı hileli kumar oynamaktan baş- ka bir şey yapmıyan bir takım spe- külâtörlerin tesiri altına düşer ve ta- sarruf sahipleri de esham ve tahvilâ- ta para yatırmaktan korkarlar. A eessüfle söylemek Lâizımdır ki, İstanbul borsasının etrafında böyle bir spekülâtör sınıfı vardı ki, daha ziyade borsanın dışında ve borsa sastleri haricinde iş görürler ve kendi menfaatlerine göre hava oyunları oy- nıyarak bir tahvili hiç sebepsiz yük- seltir ve meselâ fsiz zamanı gelmesi bakımından yükselmesini bâkliyen bir tahvili, bir manevra ile düşürür. ler. Bünu yapmak için kullandıkları tabii silâh, hakikate uygun olmiyan rivayetlerle ortalığı bulandırmaktır. TTasarrufunu borsa kıymetlerine ya- tırmak istiyen hakiki tasarruf sahibi, bu suni kumar manevraları yüzün- den her vakit zarar ihtimallerine ma- ruzdur. Milli tasarrufların milli te- şebbüslere akması için mutlaka bu ihtimallerin önüne geçmek lâzımdı. İşte borsanın Ankaraya naklindeki mâna, milli borsa için tamamile yeni bir muhit yaratmak ve eski muhitin- icabı olan fena itiyat ve cereyanlar- dan milli itibarı ve Türk tasarruf sa- hibini kurtarmaktır, Hükümetimizin yeniyi kurarken, tamir ve tadilden ibaret yarım tedbirleri kâfi görmedi- ğine, hakiki vaziyetin icaplarını dü- İ gnerek tamamila yani çartlar yaratı mıya taraftar olduğuna bu son karar da çok güzel ve çok yerinde bir mi- saldir. Ahmet Emin YALMAN Bir Kültür Yuva- mıl 55 Yaşında (Başı 1 incide) bugün yedi yüze yükselmiştir. Mek- tebin bu muvaffakıyeti, Atatürkün - memleketin ekonomisine verdiği bü- yük ehemmiyete borçluyuz. Mekte- bin istikbal ve atisi, mazisinden ve hattâ halinden çok daha parlaktır. Profesör Şükrü Babandan sonra mektebin muullimlerin Mekki Hik- met, çok güzel bir hitabe irat etmiş ve kendisinin ibtiyarlamakta oldu - gunu, buna mukabil mektebin hergün biraz daha gençleşmekte bulundu- Şunu söyliyerek çok alkışlanmıştır. Bundan sonra Mezunlar cemiyeti başkanı Osman Nuri ve talebeden Ekrem heyecanlı birer söylev ver « mişlerdir. Törenden sonra misafirler zengin bir büfede ağırlanmışlardır. Yüksek Ticaret ve İktisat mektebi mezunla- rı bu toplantıyı müteakıp mektebin 55 inei yılını kutlamak maksadile Pe- rapalas salonlarında çok eğlenceli ge çen bir çay vermişlerdir. Toplantıdan sonra büyüklere ta - zim telgrafları çekilmiştir. dilmemektedir. sete dair Japon hükümeti tarafın - dan neşredilen beyannamede ezelim “Japon hükümöti Nankinin zap - Hariciye nezareti istihbarat şefi hükümeti, halkım feci vaziyetini ve Hawaf'ın geçenlerde Şanghay ve Uzak Şarkta sulhün idamesin: naza- Japonya ne diyor? Tokyo, 16 (A.A.) — Havas: Çin hakkında takip edilecek siya söyle denilmektedir: #1 itibare almıyarak muhalefette mu Jannidane bir ısrar göstermiştir. Bi - nâenaleyh Japon hükümeti, bundan sonra bu hükümetle münasebette bu lunmamağa ve Japonya ile ahenkli bir teşriki mesai tesis edecek olan yeni bir Çin rejiminin vücude gelme sine intizar etmeğe karar vermiştir. Böyle bir rejimle Japonya Çin — Japon münasebetlerini tanzim etmek ve yepyeni bir Çin vücude getirmek için bütün küvvetile Bundan evvel zikredilen hususların tmdan sonra bile sabır göstermiş ve Japon siyasetini iştirmiyeceğini delerinden, hem de müdenlerindeni | bu suretle mili Çin hükümetinin tar e bei : 1 çalışacaktır. kaydetmek lüzumsuzdur, Japon si - hareketini değiştirmesi için ken - yaseti eskisi gibi Çinin tamamile ve