17 Eylül 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 2

. ' PENCEREMDEN Varşova Yazan: M. Turhan TAN V Warszavva bu- ki gün tarihinin en kara günleri. — mi yaşıyor. Şimdi bu yedi sekiz yüz yıllık şehirde söz topun ve-bombanın — olup orada oturanlar nneak vicdan- larile hasbihal ediyorlar, esir olma- mak için ölmek kararile çırpınıp du. rüyorlar. Fakat Varşova bu kara günleri ilk defa olarak görmüyor. 283 yıl evvel ayni ıstırabı yaşamış, ayni matemli © heyecanı duymuş ve düşman istilâ- sındaki zehirden müessir acıyı tat- “mştı. Vistül kyısında mimari bir bu. ket gibi gülümseyip duran Varşova. yı 283 yıl önce türümar eden İsveç Kralı Charles Gustave'dır. Bu zat, kendi krallığını tasdik etmiyen Le. histan Kralı Jan Kazimire karşı harp açarak de Varşovayı zaptetmiş ve bir yıl sonra da bütün Lehistan ele geçirmişti. Bir “hiç, yüzünden — çıkan bu harpten Varşova son derece ziyan görmüştür. Tesadtiflerin yardımile milliyetine avdet edebilen Varşovanın bu saade- © ti yarım asır bile sürmedi, 1703 yı lında yine bir hücuma uğradı. Bu s6- fer de Kral İkinci Auguste bir istilâ siyaseti gütmek hevesine kapılmıştı, Rusya Çarı Birinci Petro ve Dani- marka Kralı Dördüncü Fredrik ile ittifak ederek İsveçe karşı taarruza hazırlanmıştı. Halbuki düşman ola. © rak seçtiği İsveç Kralı yaman bir — gençtir meşhur Demirbaş Charles i- di. Bu sekeple Lehistan hesabına u- mulan kazançlar hayalden: ibaret kaldı, Lehistan ordusu Kissovv'da müthiş bir inhizama uğradı, Varşova — İsveçliler tarafından bir kere dalın zapt ve yağma olundu. Demirbaş €harles bu zaferinden azami derete- de istifadeyi ihmal etmiyerek Kral Auguste'i (o Lehistandan kaçırmış, Saksonyaya kadar kovalıyarak ora- da kendisinden “Polonya tahtı üze. rindeki her hakkından feragat etti. ğine dair” bir senet aldıktan sonra| Varşovaya Stanislas Lezinski adın- da birini kral adile oturtmuştu. 1794 de Lehistan üçüneü defa ola- rak taksim olunurken Varşova bir — ağır darbe daha yedi, hürriyetile ve milliyetile beraber zenginliğinden birçok şeyleri de kaybetti. Bu sefer Polonyanın bedbaht payitahtını ate- şe tutan, evlerini yakan ve halkın da ocağını yıkan Rus Generali meşhur — Sonvarof'tur. Bu istilâ, bütün Polon. yanın taksimile de müteradif olduğu için öldürücü bir darbe halinde te- celli etmişti ve Prusyalılara verilen Varşova belini kaldıramıyacak dere- <ede ezilmişti. Büyük Napolyon, kolu kanadı kı - rilmaş olan bu şehirden yeni bir pa- yitaht vücude getirmek istedi, 1806 da Prusyalıları Varşovadan sürüp çı. © kardı, Varşova Grandukalığını kur. du. Lâkin Vaterlodan sonra çizilen © yeni Avrupa haritasında Varşova Rus sınırları içine soktlmuştu, yine esir vaziyetine konulmuştu. 1831 de ve 1863 de Polonyalılarm yaptıkları isyanlar ve çıkardıkları ihtilâller Çarlık orduları tarafından insafsızca bastırılırken Varşova yine arabezara döndü, yıllarca siyasi bir hareket ve bir hamle gösteremedi. Cihan Harbinde merkezi hükümetle. zin ve Çarlık Rusyasının mağlâp ol - ması üzerine ölü Lehistan büyük bir © krallık olarak dirilirken Varşova da © yeniden hayata kavuşuyordu. Ne y zik ki bu saadet de ancak yirmi beş yıl sürdü ve Varşova bir kere daha ölüme namzet kaldı, - Tarihin bu tekerrürlerinden yal. niz rikkat duymamalı, ibret de alma- Mıdır. © © ————— İzmirli Suçlu İyi Oldu © İzmirde komşusu Mehmedin vücu. dünü kama ile kalbur gibi delik de- şik ederek öldüren Hasan Ali Gül, muhakeme esnasında delilik ârazı © gğsterdiği için tıbbı adli müessesesi- © ne gönderilmişti. Müessese bunun şu» urunun muhtel olduğu hakkında ra- por verdiği için Bakırköy akıl has. tahanesine kaldırılmıştı. Hasan Ali Gülün hastalığı geçtiği için dün bir jandarmanın refakatinde İzmir müd. “dolumumiliğine gönderilmiştir. j Müzeler Açılıyor Ihtikâra Karşı VahdettininKitapları Bütün Vilâyetlerde okuyuculara ve ziyaretçilere açıla. caktır. Askeri müze kapanmamıştır. Ayasofya müzesinin içinde kabili nakil eşya yoktur. Buna rağmen bu- rası içeride bulünan kütüphanedeki | kitaplar için ihtiyati tedbirler alın- mak için kapanmiştır. Ayasofya Müzesei tanzim ediliyor Maarif Vekâleti Ayasofyanın Os. manlı“ve Bizans eserleri müzesi ha- line konulmasına karar vermiş, bazı müze direktörleri de bu karara iti. raz etmişletdi. Maarif "Vekâleti bü itirazları vatit görmemiş ve müze. nin. hazırlanmasını bildirmiştir. Son ihtiyeti tedbirler dolayısile bu ke Tarın bir müddet tehir edildiği an- Jaşılmıştır. Yalnız Ayasofyanın av. lusunda bulunan eski eserlerin tan- zimine başlanmıştır. Müzo direktö Jüğü bahçenin toprak tesviyesini yap miş ve eserlerin yeriştirileceği mev. kileri yer seviyesinden biraz yukarı- ya kaldırılmıştır. Buradaki eserlerin tanzimi bittik. ten sonra asarı atika müzesindeki bir kısım eserlerin de buraya' nakline başlanacaktır. <— Yinteirrüriee Mtrşee —— » salılmıyor ı Son Osmanlı hükümderı Vahdet. tine sit kitaplar satılmak üzere Def. terdarlığa gönderilmiş ve bu haber, gazetelerde çıkmıştı. Bu kitapların müzayedesinde bulunmak üzere Av. rupadan bazı müracaatlar vâki ol - #nuştur. Fakat Defterdarlık bu ki- tapları satmamıya ve müzeler idare- sine devretmiye karar vermiştir. E. sasen bu kitapların bir kısmının Vah- dettinin saray adamlarından dördü. ne sit olduğu anlaşılmıştır. Kitaplar evvelce bir heyetin tetkikinden ge- .. Müzeye Verilecek Avrupada harp başladığı için İstanbul müzelerinde ve kütüphanelerinde bülu- nan kıymetli eserler hakkında ihtiyati tedbirler alınması kararlaştırılmış, Türk ve İslâm eserleri, Topkapı Sarayı, Ayasofya ve Âsarı Atika Müzeleri ve kütüphane- ler kapatılmıştı, Maarif Vekâleti, ders senesi başlamak üzere iken kütüphane ve müzelerin kapalı tutulmasını muvafık bulmamıştır. Yakifde müzeler ve kütüphaneler | bahçe sarayından Defterdarlığı gön- derilmiştir. Şimdi kitaplar Mili Emlâk müdürlüğü mahzeninde mü hafaza edilmektedir. İstanbul maa- rif müdürlüğü gazetelerde çıkan ha. ber üzerin bir memürunu Defter - darlığa göndererek satılacağı Yazı- lan bu kitapları tetkik'ettirmek iste- miştir. Fakat kitaplar mohzende bu- lunduğu ve üstüne başka şeyler yi- gıldığı için tetkik edilememiştir. Defterdarlık kitapları değil, Dolma bâhçe'sarayı kütüphanesinden çıkan eski kâğıtları satacaktır. Fakat bu kâğıtların da bir mütehassıs heyet tarafından tetkik edilmeden satılma sı doğru bulunmamaktadır. Çünki bunların içerisinde ha) Vahdettinin karakterini tebarüz ettirebilecek hi. yanet vesikaları bulunması muhte - zel görülmektedir. Kıymetli evrak çürümekten kurtarılıyor Başvekâlete bağlı İstanbul arşivin- de bulunan 90 milyon tarihi vesika. bın tanzimlne beş senedenberi devam edilmektedir. Bu vesikalar eskiden kabul edilen bir şekle göre tasnif e- dilişordu. İki sene evvel Macaristan. KE delinir Kaka Kez riyetine bir rapor vermiş ve İki sene- denberi tasnifler de bu rapora göre yapılmıya başlamıştı. M. Fekete bu sene yine İstanbula gelmiş, arşiv hazinelerini gezmiş ve: — Vesikalar rütubetten çürümek- tedir. Derhal ve bir sene zarfında bunlari rütubetten kurlaramazsanmz bütün tarihi vesikalarınıza veda et. mek lâzımdır; demiştir. Şimdi bütün memurlar tasnifi bi. Takmışlar, evrakı gelişi güzel hava- landırarak üstüste yığmıya başlamış- lardır. Bu işin de uzun müddet de- be getirtilen doçent Fekete, bu eser. çerek sandıklara konmuş ve Dolma- Kaptanlar Ayrılmıyorlarmış Denizyollarmda kaptanlar işlerinden ayrılmak istiyorlar baş- lığı altında yedi gün evvel yazdığımız yazı, Devlet Denizyolları İşletme Umum Müdürü İbrahim Bu mektupta bizim yazımız dört fıkra halinde tekrar edildikten son- Ta izahat verilmekte ve ezcümle ay- nen şöy “ a) 3858 sayılı yeni barem kanu- nunun hükümlerinden Devlet Detiz- yollarında müstehdem, kaptan ve makinistler tamamile istifade etmek- te ve mezkür kanun hükümleri di. ğer devlet memurları gibi bunlar hakkında da aynen ve seyyanen tat- bik edilmektedir. Bu suretle mus- mele esasen mezkür kanunun muk- teziyatından bulunduğundan hilâfı- na imkân yoktur. bi Yüksek Deniz Ticareti mekte. binde tahsilini bitirmiş ve Devlet Denizyollarında stajlarina başlamış olan mülâzım kaptan ve makinistle- rin sylığı (38) Ilra değildir. Bunlara şimdiye kadar (50 - 60) lira aylık üc- Tet verilmekte idi. 1 Temmuz 939 ta. rihinden itibaren de ücretleri (65) li- raya çıkarılmıştır. Bununla beraber vam edeceği anlaşılmaktadır. Deniz Yoilarında İşlerinden Baybora tarafından tetkik edil- miştir. İbrahim Baybora gazetemize bir mektup göndermiştir. imkânını vereceğini düşünerek mü- Fucaat etmiş kimse yoktur. e) Yeni barem kanununun hüküm. lerine göre kaptan ve makinistlerin de tahsil dereceleri esns olmak ve çalıştıkları müddetler de nazarı dik- kate alınmak suretile yeni barem va- siyetleri tayin te tesbit edilmekte ve bu suretle kanunun ü yerine getirilmiş bulunmakfsır. Münaka- İât Vekâletine kaptan ve makinistle. rin birçoğunun müracaat ettikleri de doğru değildir. d) Mektepten çıktıktan sonra staj müddetini bitiren ve üçüncü kaptan veya makinist ehliyet şahadetname- sini alanların aylık ücretleri (75-80) liradır. Bu vaziyet dolayısile bunla- rın birçoğunun başka vilâyetlerde iş almakta olmaları da doğru değildir. Meslekte kendileri için inkişaf kabi. liyeti görmiyen veya yorucu deniz hizmetine karşı bünyevi tâkat göste- remiyen birkaç kişinin meslekten ay- evvelce meslekten ayrılmış ve bu de- fa barem kanununun mesleğe avdet rılarak başka sahalarda tahsil dere- celerine göre memuriyet alması her müracaati resmen tes) Tedbir Alındı Ihtikârla mücadele etmek-üzere Ticaret Odasmca seçilen komite ilk toplantı. sını ihzari mahiyette yapmıştır. Komite, pazaresi gününden itibaren fiiliyata ge- gecektir, Komitenin araştırmaları sırasında 30 Ağustos akşamına kadar olan fi- yattan daha yüksek fiyatla toptan ithalât mallarını satanların hüviyetleri tesbit edilerek İhtikârla Mücadele Komisyonuna bildirilecektir. i o Vekillerin . o Tetkikleri Iktisat Vekili Hüsnü 'Çakır, dün | Sümerbank İstanbul şubesinde sınat mülesseğelerin . kredi. talepleri işile meşgul olmuştur. Fabrika), mele vergilerinin son taksi nihayet bulmuştur. Fabrikatörler va- zİyeti hazıra dolayısile bu taksitlerin tecilini istemişlerdir. İktisat Vekili, bu mesele ilede meşgul olmuştur. Fakat henüz bu mevzun dair bir ka. r ittihaz edilmemiştir. İktisat Ve. kili bugün Ankaraya dönecektir. Adliye Vekilinin tetkikleri Adliye Vekili Fethi Okyar, dün de adliyede yeni teşkil edilen inahkeme- ler ve İerâ daireleri işleri ile meşgul olmuş, müddelumumi Hikmet Onatı messi odasina çağırarak mahkeme işleri hakkında direktifler vermiştir. Ziraat Vekili Ziraat Veki vi işleri, için şehrimize ' geldiğinden ziraat müesseselerine gitmemiştir. Muhlis Erkmen de büğün Ankâraya dönecektir. Sıhhat Vekili şehrimizde, Ve Çal uae veri Doktor Hulüs! Alataş dün sabahki ekspresle şehrimize gelmiştir. Vekil, hususi işleri için geldiğini ve bir £ kaldıktan sonra Ankaraya dön söylemiştir. ği Evvelki Gece Dört Defa Zelzele Oldu Evvelki gece saat 1,16.56 da şeh. rimizde şiddetli bir zelzele hissedil- miştir. Zelzelenin merkez üstünün i Kandilli raşathanesinden 137 kilomet | re mesafede olduğu tahmin edilmek. tedir, Bundan başka ayni gece saat 2,14 te, 3,43 te ve 4.21 de üç hafif zelzele daha kaydedilmiştir. Ayni zelzele Kütahyada da hissedilmiştir. Kütakya muhabirimiz şu malümatı vermektedir: Kütahya, 16 (Tan Muhabirinden) — perşembe günü gecesi saat 1,20de şiddetli bir zelzele olmuş, halk heye- candan sokaklara fırlamıştır. Sabaha kadar daha üç zelzele ol- rnuş ise de kasar yoktur. Bursa, 16 (TAN) — Cuma akşamı saat 1,5 ta burada epeyce uzun sü- ren şiddetli bir zelzele olmuştur. İnegöl, 16 (A.A) — Bu sabah biri yarım geçe birib takiben çok şiddetli üç zelzele olmuştur. Hasar yoktur. Uşak, 16 (A.A.) — Bu sabah saat ri bafif iki hareketi arz olmuştur. Zaylat yoktur. Ankara, 16 (A.A) — Bu sabah şeh. rimizde 1,40, 1,50, 3,50 de olmak üze. re üç zelzele hissedilmiştir. Aldığımız malümata göre, Şile, Akhisar, Çanakkale, Bilecik, Balıke- sir ve Eskişehirde bu sabah sant 1.10 ile 1.20 arasında bazı yerde hafif ve bazı yerde de şiddetli olmak üzere meslek için varit ahvaldendir. Bu suretle mesleğinden ayrılmış birkaç kaptan veya makinisti mülâzımlık tan ve makinistlerin birçoğu şeklin- de ifade etmek hakikati tahriften i- barettir. Yüksek Deniz Ticareti mektebine geçen sene (159)/talebe müracaat et- tiği, halde bu sene (274) talebenin Muhlis Erkeinn aile. | biri yirmi geçe birisi şiddetli diğe-! müddetini bitirerek terfi etmiş kap-| —— Bu gibilerin sattıkları mallar velleri, ticaret odası belediye bunlardan "mal * alirak (başkalarına satmak suretile ibtikâir yaptıkları tahakkuk edenlerin cezalandırılması ve Ticaret odasınca da sicillerine İ şaret edilmesi kararlaşmıştır. İzmirde alınan tedbirler İzmir, 16 (A.A.) — İhtikârla mü. cadele komisyonu dün belediyede toplanmıştır. Kömisyonun. teşekkü. Jünden sonra muhtelif tüccar ve es- nafın fazla fiyatla satış yaptıkları hakkında vâki şikâyetler, bu esnafım ticari defterleri ve mağazaları kon. trol edilmek suretile tetkik edilmiş. tir, Petkikat neticesinde bazı esnaf ve tüccarın filhakika sebepsiz suret- te bir miktar fiyatı yükselttikleri gö- rülerek bunların tecziyesi cihetine gidilmiştir, Emniyet, belediye ve ti. caret müdüriyeti memurlârı şehir i- çinde dolaşarak fiyatları murakabe. ye devam etmektedir. İki gün içinde yüzden fazla top- tancı ve perakende satiş yapan muh telif mağaza ve ticarethaneler kon- trol edilmiştir. Bu kontrol tüçcar ve esnafımızın umumiyet itibarile çok SAYAR ARRRNİNEİ, ekiliş, dürüst Bugün komisyon toplantisında ba. 1 yurttaşların ecza ve alelümum müs tahzaratı tıbbiye (o yüzünde fiyat i | zammı yapıldığı ve bir kisim ecza ve ilâçların gizlendiği hakkındaki $i- | kâyetleri de görüşülmüş ve bu hu. susta derhal tetkikata girişilmiştir. Halkın sağlığı üzerinde ihtikâr ya pacak olanlar en ağır cezslara çarp” tırılacaklardır. Kastamonudaki mücadele Kastamonu, 16 (A.A) — Dün ti- caret odasında vilâyet mektupçusu. nun reisliğinde alâkalı daire müdür- Piyasa reisleri ve tüccarlardan bazılarının iştirakile bir toplantı yapılarak iktikâra mâni olmak için alınacak tedbirler görü. İ şülmüştür. t : / Yeni Mahkemeler İçin Bina Hazırlanıyor Emniyet müdürlüğünün evvelce işgal ettiği eski şürayı devlet dairesi tamir edilmektedir. Buraya yeni teş- kil edilen mahkemeler nakledilecek- tir. Eğer bu bina mahkemeleri istia. ba kâfi gelmezse bu binaya merkez. deki lera daireleri nakledilecek ve icra dairelerinin boşaltacağı merkez- deki salonlara da yeni mahkemeler naklolunacaklardır. Yanlış İsim Vermiş Seyyar satıcılardan | İsmal! polis tarafından dinlenirken ismini yanlış olarak Mehmet diye vermiştir. Polis, İsmafli yakalıyarak yalan beyandan suçlu olarak müddelumu- miliğe göndermiştir. Sultanahmet sulh birinci ceza hâkimi duruşması. nı yaptı. İsmail kendisini müdafaa ederken: —'Bay rels; bir çök defalar"Bele- zası yazacaklar sandım. Korkumdan Mehmet diye ad'verdim, diyordu Hâkim suçu sabit gördüğü için kendisine iki gün hapis cezası verdi. Şüpheli ö Evvelki gece saat yirmi Hide Halâskâr Gazi caddesinde Fat- ma isminde yaşlı bir kadın sokakta ölü olârak bulunmuştur. Müddelu. mumilik tahkikata başlamış ve tabibi adil Enver Karan ölümü şüpheli bulduğu için cesedin morga kaldırı masina lüzum göstermiştir. Morgur vereceği rapor yâzlyeti âydınlata. caktır. Vaziyeti Kepek Ihracı İçin Müracaat Edildi İtalyadan getirilmiş olan mallarm bir kısmı dün gümrüklerden çıkarılmıştır. Merkez Bankasına parası yatırılarak klering hesabı kapatılmamış olan malların ancak pazartesi çkarılmasına başla- nacaktır. Gelen mallar arasında başta demir bulunmaktadır. Karadenizden dün alivre olarak sa- tılarâk teslim edilmiş olan iç findik. lardan sekiz bin çuval getirilmiştir. Bu fındıkların ihraç muamelesine başlanmıştır. Son kararname ile ke- pek ihracı yasak edildiğinden kapek fiyatları 180kuruştan 90 kuruşa düş- müştür. Almanya, Holanda, İtalya ve İngiltere sütlü ineklerin en mü- him gıdası olan kepeğin ihraç edi - tarafından yapılan müracaat üzerine alâkadar makamlar tarafından keyfiyet Tica- ret Vekâletine , bildirilmiştir. Bazı mahsullerin satış taahhütlerini yeri. ne getirmek maksadile Anadoludan fındık, yapak, tiftik, fasulye, deri ge. İ tirilmektedir. Tuzlu kuru koyun de- mesi için değirmeneiler rilerinin kilosu 30 kuruşa düşmüştür. Dış siyasi vaziyetin buhranlaşması üzerine dün piyasada yeniden bir hareketsizlik başgöstermiş ve satışlar durmuştur. Maamafih zahire ve hu- bit edilmiştir.” İ bubat fiyatları normaldir. Yeni prinç mahsulünün on güne kadar piyasaya getirileceği haberi üzerine fiyatlar düşmiye meyyaldir. : a a TAKVİM ve HAVA 17 Eylâl 1939 PAZAR Gün: 30 Yezr 188 Rumt 1358 9 uncu ay Arabi: 1886 Şaban: 3 Güneş 547 — Oğe İkindi: 1538 — Akşam: Yatm: 19,51 — İmsâk: Hava Va Yegitköy Meteoroloji istesyonnndan a- lunan malâmata göre, hava yurdun Trakya bölgesi ile Marmara havzasında ve Kara- denir kıyılarında bulutlu, diğer yerlerde açık geçmiş, rüzgârlar umumiyetle Garbi istikametten orta kuvvette esmiştir. Dün Istanbulda hava az bulutla geç miş, rilzgir Cenubu “Garbiden saniyede 2 — 4 metre hızla esmiştir. Saat 14 te ha- va tasyiki 10159 milibar idi net en yüksek 25,7 ve en düşük 162 santiyent ola. rak kaydedilmiştir.