12 Şubat 1954 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 18

İKTİSADİ VE MALİ SAHADA dir. 1954 senesinin eylül ve ekim aylarında bu maddelerden ihracına müsaade edilenlerin kıymeti 585896 dolara baliğ olmaktadır 1954 sene- sinin ilk doku: memleketlerle birlikte - yapılan ih- racat ilk dokuz ay zarfında 1732000 dolar değerinde olup bunun 850000 dolarlığı haziran ayları arasında ih- raç edilmiştir. Bu ihracata mukabil Birleşik Devletlerinin s ya ve blokundan ithal ett ığı malların değeri 30595000 do- lardır. 10983000 dolarlığı haziran - eylül ayları arasında ithal edilmiş- tir, İthal edilen başlıca maddeler: Polonya menşeli gıda maddeleri, ham Rus derileri ile doğu Almanya menşeli fotoğraf makinalarıdır. 1951 senesinde meriyete girmiş olan Battle act'le Amerika Birleşik devletleri Rusyaya stratejık mad- delerin ihracını menetm Ayrıca stratejik maddelerin nelerden iba- ret olduğu da bir listede tadat edil- mişti. Bu listede stratejik olarak gösterilen maddeler 298 e baliğ olu- yordu. Siyasi münasebetlerin Doğu- Batı arasında gün geçtikçe gergin- leştiği bir devrede iktisadi ve ti- cari münasebetlerin de çok fâzla tahdit edilmiş olması pek hoş neti- celer tevlid etmiyordu; kaldı ki A- merika Birleşik — Devletlerinde de 1953 - 1954 senelerinde iktisadi ha- yat biraz tıkanıklık arzetmeğe baş- İste bu sebep ve saiklerle 1954 senesi ağustos ayında Doğu - Batı ticareti yeniden gözden geçi- rildi. Evvelce stratejik maddeler a- rasında gösterilenlerden seksen ka- darı bu listeden çıkarıldı. Bunu üzerine Doğu - Batı Ticareti eylul ayından itibaren biraz gelişme im- kânları gösterdi. Çünkü stratejik maddeler üzerindeki tadilat 6 ağustos gunu yapılmış idi. Fakat buna rağmen Doğu - Batı ticare- tinin yukardaki rakamlardan da gö- rüleceği üzere hiç de büyük hacim ve meblâğlara ulaşamadığı görülür. Çunku batılı devletler erika Bırleşık devletlerı polıtık alanda olduğu gibi iktisadi ve ticari Sahada da Rusya ve blo- kuna fazla guvenememektedır İk- tisadi ve ticari münasebetlerin ne dereceye kadar politik meselelere bağlı olduğunu göstermesi bakımın- dan Doğu - Batı ticaretinin işgal et- tiği küçük mevki hakikaten bizlere müşahhas bir misal teşkil etmek- Beynelmilel Teşkilât Tediye birliğinin lağvı mı? İ ktısadı İşbirliği Teşkilatının on vekiller toplantısında, Bey nelmılel tediye Birliğinin, 30 Hazi- ran 1955 tarihinden itibaren bir se- ne müddetle temdidi takarrur et- mişti. Aynı toplantıda, Birliğin idare 18 Fatin Rüştü Zorlu Tediye birliğimizdeki delegemiz komitesinin değıştırılmesı karar al- tına alınmış, bir vrupa Fonu" nun ihdası için luzumlu tetkıkatın ifasiyle mevcut tediye birliği siste- minden Avrupa Fonu sistemine ge- çirilmesini mümkün kılacak tedbir- ler hakkında 16 nisan 1955 e kadar teklifler yapılması derpiş edilmişti. örüşmeler ve alınan ka- rarlar hakkında tam tafsilat her ne kadar temin edilememekte ise de, mesele, umumi hatları itibariyle paraların birbirleriyle kabili tahvil bir hale getirilmesinden ve tali ola- rak da, bu zaviyeden frenleyici bir unsur olarak telakki edilen Tediye Birliğinin ılgası imkânlarının tes- bitinden ibaretti İhdası tasavvur- edilen "Avrupa Fonu" na gelınce bu müessesenin esas gayesi olarak, önümüzdeki in- tikal devresinde her hangi geçici bir müşkilâta maruz kalan memle- ketlere muvakkat bir yardımı teinin ederek konvertıbılıteye geçişi ko- laylaştırmak olacakt Hal böyle olduğuna göre, Tedi- ye Birliğinin, bu günkü esaslar dai- resinde faaliyetine devam etmek ü- zere temdidinin caiz olup olmadığı münakaşayı mucib bir husustur; zira ilerde Avrupa Fonu sistemine geçilme gayesi takib edildiğine göre mevcut mekanizmanın bazı aksamı ve meselâ, Birliğin halen başlıca hususiyetini teşkil eden kredi tahsi- sinin otomatikliği üzerinde tadilât yapmak zarureti vardır. Birlik statülerinin mali yardı- ma müteallik hükümlerinin — meri- yette bırakılması, âza memleketle- rin çoğunun malı kalkınmaları ba- kımından eristikleri seviye muva- cehesinde mantıksız ve oldukça anakroniktir. Bu hususa layık ol- duğu ehemmiyeti atfetmek her hal- de faydadan halı olmayan bir ted- bir olsa gere Bin aenaleyh 1950 senesınden beri devam ede gelen otomatik m dahale usulünün artık cari olamı- yacağı cihetle, mutasavver Avrupa Fohu teşkilâtının bilhassa bu ba- kımdan Tediye birliğinden farklı ol- ması İâzımdır İhdası takarrur etmiş bulunan Avrupa Fonunun inisyal sermaye- sinin teşkiline gelince, bu sermaye- nin, Tediye Birliğinin tasfiyesinden sonra artacak meblağile ayrıca or- takların vaz edecekleri miktarlar- dan husule geleceği anlaşılmakta- dır. unu da zikredelim ki, Beynel— milel Para Fonunun hikm vücu- u olan kısa vadeli kredılerden ih- tiyaç sahibi âza memleketleri isti- fade ettirmek vazifesi müstakbel Avrupa Fonuna geçtiği takdirde, Milletler arası Para fonunun lüzum- suzluğu kendiliğinden ortaya çıka- caktır Bu ara akla bir de şöyle bir sual geliyor: acaba hakikaten yeni bir Fonun ihdası lüzumlu bir tedbir midir ve ilerde yapılması icab ede- cek müdahelelerin, bu hususta in- kar olunmayacak bir tecrübeye sa- hip Beynelmilel Tediye Bankasının marifetiyle icrası daha isabetli ol- mı B ütün bunlar bıze, Türkiye'ye ne getirecektir. Ötedenberi bilinen bir hakikattir ki, tediye birliği ile aramızda -hiç bir uzlaşma yoktur. Bu anlaşmaya dahil olmadığımız, 0- lamadığımız manasına alınmamalı- ır. Tediye birliğinin bir üyesidir. Fakat garıp bir üyesidir. Fakat ga- rip bir üye... Çünkü Türkiye daima borçludur. AKİS, 12 ŞUBAT 1955