10 Aralık 1955 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 14

İKTİSADİ VE MALİ SAHADA terk etmeğe başlamıştı. Brıtanyanın ihtiyatları ise bu tehlikeyi mukabil hiç bir tedbir almadan geçıştırecek kudrette değildi. Dünya Bankası ve Milletler arası Para Fonunun İstanbul konferansın- da, diğer mılletlerın Maliye Bakanla- ri ve Merkez Bankaları umum mü- dürleri Butlerı bir hayli sıkıştırmış— lar ve kendisinden sterlinin kıym ten düşürülmesinin hiç bir şekılde mevzuu bahis olmadıgı hususunda al- dıkları teminata rağmen bir türlü tatmin olmamışlardı. Mazide Staf- ford Cripps'in ayni şekilde bir beya- natının hemen ertesi günü sterlin kıymeti düşürülmüştü. Daha uzun hafızaları olanlar, bilhassa — Hollan- dalılar, 1931 de Ingilizlerin adeta ak- sine yemin ettikten sonra altın stan- dardını terk etmeleriyle girdikleri zararı bir türlü unutamamışlardı. Bu defa Butler'in İstanbul konferansın- da sterlinin temellerinin sağlamlaştı- rılacağı hususunda verdiği vaade rağmen endişelenmeye — devam edi- yorlardı. Zira son zamanlarda, dışa- rıda, ihracat pazarlarında Ingıltere kuçumsenemeyecek bir rekabet ile karşılaşıyor, dahilde ise yevmiye fa- turaları mütemadiyen istihsalden da- ha sür'atle kabarıyordu. Bazı sana- yide, bilhassa maden ocaklarında, maliyet pek artmış olmakla beraber istihsal de düşmüştü. Nihayet Bri- tanya, komur ithal etmek mecburi- yetinde bile kalmıştı. Acaba Mr. But- ler vaziyete hakim miydi? Hakim ise sadece söz vermesi kâfi değildi. Ni- yetlerini fiilen de ispat etmesi gere- kirdi. İşte İngiliz Maliye Nazırım ha- rekete sevk eden sebepler bunlardı. İçerde başlayan endişeler akat alınacak tedbirlerin bütçe tedbiri olacağı duyulur duyulmaz bu defa içeride endişe baş göstermiş- Hükümet partisi de muhalefette sterlının kıymetini tehlikeye düşüren dahili enflasyonun' ilerlemesine kar- şı tedbirler alınması lâzım geldiği hususunda hemfikirdiler; fakat mu- hafazakârlar, reiskont haddinin yük- seltilmesiyle kısılan hususi kredi a- kışının resmi —müesseselere de teş- milinin, bir de devlet masariflerinin azaltılmasının bu işe kâfi — geleceği fikrindeydiler. Bilhassa mahalli ida- relere ve belediyelere yapılan, devlet istikrazları şeraitinin — değiştirilmesi Butler Tutulmayan vaad ve devlet masarifini kısmak için me- sela mesken ve zirai destekleme ö- deneklerinden vaz geçilmesi için bir almak selâhiyetini haiz olduğu ted- birlerdendi. Bütçe mevzuunun orta- ya atılmış olması vergi hadlerinde bir değişikliğin mutasavver — olduğu endişesini uyandırıyordu. Muhafazakâr parti iktidarı alıp Butler Maliye Bakanlığına getirildi- ği zaman yaptığı ılk butçe gerekçe konuşmasında, ütçeyi Britanya camiasının yeni ve daha hür bir ikti- sadi sisteme doğru tekâmülüne âmil olacak bir vasıta olarak kabul etti- ğini, para politikası ile halledilebile- cek ve halledilmesi lazım gelen ikti- sadi aksaklıkların düzeltilmesine â- let etmiyeceğini" bildirmişti. O za- man Butler muhafazakâr partinin pek gönlüne göre olan — bu düsturu benimsemiş olmakla — beraber şimdi klâsik platformunu terk mi ediyordu ? Acaba Sir Stafford Cripps gibi yük- sek yergi rejimi ile mi camiayı enf- lasyona karşı dizginlemiye edecekti? Bütçe tedbirlerinin ne ola- cağı hususunda kat'i bir şey bilinme- mekle beraber muhafazakâr basın muhtelif tedbirler ileri sürerek kork- tukları kararların alınmasını önle- meğe gayret edıyordu Daha bundan altı ay evvel 1955-56 senesi bütçesini tanzim ederken Butler her sterlinlik kazançta altı peni, nispetinde — gelir vergisini indirmişti. Muhafazakârla- ra göre gelir vergisini tekrar altı pe- ni kadar yüks tmek memleketi ihti- yaçtan daha k etle kasabilirdi. Hem de Butlerin hur iktisadi sistemi benımseyen ileri goruşlu bir maliye bakam olarak yaptığı şöhreti sarsı- labilirdi. Her halde muhafazakârlar ve sermaye sahipleri bütçenin müza- kere gününe kadar bir hayli uyku- suz geceler geçirmiş olacaklar. Yeni sebepler 2 7 Ekim günü Bütler bütçe kanu- nunu tadil eden teklifin müzake- resine "Memlekette hakiki bir kriz olmamasına rağmen Ingılız iktisadi- yatını ve sterlini bir ip cambazının sıkıntılı durumundan kurtarmak üze- re tedbir aldığım" söyliyerek girdi. İngiliz Maliye Nazırının güz bütçe devresi için aldığı tedbirler hulasa- ten şu noktalardan ibarettir. I — Devlet sarfiyatını kısan ted- birler. — Milli sanayinin yatırım prog- ramları daraltılıyor, B — Mesken destekleme ödeneği lâğvediliyor. II — Kredi akışı kısışını devlet sektörüne teşmil eden tedbir Bilhassa mahalli idarelere ve Beledıyelere istikraz yapan W. (Public Works Loan Board) dun kredi şeraiti sıkılıyı — Amme sarfıyatım azaltma- ğa matuf tedbirler. A — P. T. T. ücretleri arttırdı- yor. B — Mübayaa vergisi arttırılı- yor ve şimdiye kadar bu vergiye ta- bi olmıyan bir çok maddelere teşmil ediliyor. İktidarın yeni bütçe tedbirlerinin hakiki ruhunu muhalefet önderi Att- lee derhal şu sözlerle tavzih etmiş- tir: ŞAKİR ZÜMRE SOBALARI SANAYİ CAD. No. 46 Ankara bayii: KOLOĞLU Telefon: 16760 AKİS, 19 ARALIK, 1955