9 Ocak 1936 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 15

108 İKTİBASLAR : Gagauz Lehçesinin Yaşan Nabinin «Ulus» da çıkan <Türk Gagauzlar» ma- kale serisinden « Gagauz lehçe- sinin hususiyetleri» başlıklısını bu sayıda aynen basıyoruz, Muharririn «Tarihi deliller» makalesinde, Gagauzların tari. hini yazmış olan papaş ve pro- fesör Mihal Çakırın zikri geçi- yor, hizmeti anlatılıyor. O makalesinin de bu kısmını, bu- raya alıyoruz. Muharrir, bu değerli zat hakkında şöyle diyor ; «Şimdi Kişinavda oturan bir Gagauz keşiş ve profesörü olan Mihal Çakır, İncili ve birçok dini kitapları Rus ve Rumen harflerile Gagauz Türk. çesine çevirmiş, beş sene müd. detle toplamaktan geri kalma. dığı materyellerle, bizim de bu UYANIŞ Gagauzların tarihini yazmış olan papaz ve profesör Mihal Çakır yazılarımızda çok faydalandı- ğimts « Besarabyalı Gagauzların İstoryasıs adlı eserini 1931 tarihinde neşretmiştir. Gagauz- larm Türk olduklarını, Türk Mü. Tüü5—İT0 Hususiyetleri kalmaları gerektiğini yazı ve sözle bülün hayalınca yaymış olan bu Türk profesörünün a- dım burada saygı ile anmayı bir ödev bilirim. Kişinava ka- dar kendisini görmek için gil- üğim profesör, bana Gagauz- ların edebiyatı, âdetleri ve 0- yunlarına dair hazırladığı di- ğer eserlerden bahselti ve Ata- türk hakkında bir eser yazmak en büyük arzusu söyledi. olduğunu 85 yaşına rağmen hâlâ, doğru bildiği, inandığı ve bağ- landığı dâva yolunda çalışmak- lan geri kalmayan bu Türkün kalbinde yanan ateş, yukarda saydığımız delillerin hepsine bedel ve hatid üstün bir ayrı büyük vesika degil midir ?» ihtiyar Gagauz türkçesi, Türk dili araş- tırmalarına büyük bir hız ve önem verilmiş olan şu sıralarda, dikka- timizi bilhassa çekmesi |âzımgelen hususiyetlerle doludur. Bu lehçe, Rumeli türkçesine benzemekle be- raber anadille irtibatı çok zaman önce kesilmiş olduğu için, ona nis betle bugünkü dilimizden biraz daha fazla ayrılmıştır. Buna rağ- men, Gagauz lehçesi, bir İstanbul Türkü için, Anadolunun bâzı ta- raflarında söylenen lehçelere na- zaran çok daha kolaylıkla anlaşılır. Bupuk #ebebi de, Gagauş lehçesin- de değişikliklerin kelimelerin telaf- fuz şekillerinden fazla cümle teşek- küllerinde oluşudur. fingaüzca'ın sentaksı bütün türk Jülişeleri içini- de, garb dillerinin cümle teşekkül- lerine en yakın olan şekiller gös- termektedir. Buna sebeb olarak, Gagauzların, çok uzun zaman ya» bancılar arasında yağamış ve ya- bancı dillerin tesiri altında kal- mış olmaları gösterilebilir. Bugünkü Gagauz lehçesine bir örnek olarak Mihal Çakır'ın, Ru- men harfleriyle basılmış olan «Ga- gauzların İstüryümti» adlı kitabının başından tir parcayı, aynen, aşa- gıya üliyarim: « Nice Besarabyada, yöleda Dobrocada var çok küy, çok er- leşme, nerede yaşıirler sâde Güga-- uzlar. Gagauzlar her yerde tutuir- ler hiristiyan dinini, zere onlar ortodoks olup, eydinli, religiyalıklı, deyanetli insanlardır. Gagauzlar lafedirler pak türçe, yöle nice İs- federlermiş eski zamanlarda cümle insanlar, türk soyundan. Gagauzle rın dili, Iğfı, taa aslı türçedir, tan paktır Osmanlı Türklerin dilinden, zere Osmanlılar çok laf, çok söz almışlar farsizlerden hem arablar- dan. Şindi edek dünya istoryası gös- termiir, ne türlü insanlardır Gaga- uzlar, ne soy senseledir, kimdir Gagauzların senselebaşı «ataları»,