26 Ağustos 1935 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 11

A 2.5. 035 TAN iZMiRLİLER! SiZiN iCi N... Epeski Tip içinden Yepyeni Bü-! tün Feyzi Ve Işığı ile Fışkırdı Üniversite Gençleri İzmirdeki Örnek Köylerde endilerine Hayret Veren Bir İlerilik Gördüler n stanbul Universitesi | genç- #rinden bir grup İzmir köyle - rinde bir kültür paktadır. Bu grupu İzmirin e: i ilbayı General Kâzım Di gezintisi yap- ücük kücük kafilelere ayırmış Ve her kafileyi bir başka İzmir £ Öyüne yerleştirmiştir. o Biz de, Yirmi gün evvel çıkan bir İzmir #ahifesinde Universite gençleri- Pin bu seyahatlerinde yapacak- <7: müşahedelerin ehemmiyeti Üzerinde durmuştuk. Dün, İz - mirde bulunan İstanbul Univer- *ielilerinden birinin gazetemize Sünderdiği bir mektubu okuyun- “a ortaya attığımız esaslarda ya- #ılmamış olduğumuzu anladık “kat neye saklıyalım? Bizi he- Yecanlandıran ve (sevindiren aslı noktayı bir o Universite Üricinin görüşlerinden ziyade “niversiteli ger lere İzmirde gö- Tülecek şeyler hazırlanmış olma- #nda bulduk. Mektuptan aldı - Miz notlara dayanarak yazdı- İrmiz şu yazı çok dikkatle okun- Mağa değer.) iç irşıyaka İzmirin Kadıköyü- © Ve İzmirin bu güzel “Kadı- Öte ünden tam yirmi dakika i e bir köy vardır ki, İzmir- *t dört senedenberi orada gö- tür eri gözlerinden şüpheye dü- gitcek derecede parlak bir mu- mein oluşuna ve merhale âh thale daha göz alıcı bir kılı diy ürünmesine şahit olmakta- iz, ar. Bu köyün adına Dede- aki derlerdi. Mezarlıklarından Si iligi göze vuran Dedebaşı İı; Yılma kadar tam bir Osman- iy Mparatorluğu köyü idi. Ege- Men büyük Jimanındaki en Salı insanlarla dolu olan en hu < mahallelere yirmi dakika a, nda bulunduğu halde Orta “eman atma Yazman ilen susuz cehennem ovasi- itişik, Kasım Badrik köyün- ia ia beter bir babayanilik eydi, İki iç inek, birkaç cılız da: | İm” Ve mutlaka, hıristiyanlı - Yi etodoks mezhebine en bü- taassuplarla bağlı olan dülger ve kalfalarından tarafından yapıldığı için minaresinin teneke alemi Maki yıldızı. bir yıldızdan Yen Ziyade bir salibe benzi- ki (1) çarpık bir mescit, çat- hi, Srtlaklı bir mezin, açlıktan kı lyamıyan bir köpek ve frş- Maç, ınları arasında köşekap - Oynıyan bir iki çocukla yuvalarından yumurta teni İyan bir iki genç... Soluk KE birkaç gelinlik taze. v, by Bahia tı Sok te eski ki * İste yenisi: Yayıye temiz. yollar. Demirden lmış bir hal, güzel bir köy ay, osu, betondan dökülmüş ki, 81 dükkânları, cici bir bina 0,, Zerindeki tabelâdan Fırka Say olduğu anlaşılıyor. Köy $, 4 odası, köy spor alanı, bi, Postası, mezbaha... Güzel “ivan ki, içine giren köy ih: l, vr vazeden ağızlara kıt tale €rince bir halk mektebinin la, Şelerine pek benzetilebilir - Ya Yak, arlar yıkılmaktan, ve- ik an otları içinde kaybol- BR, kurtarılmışlardır, hek Dedebaşı köyünde beş Mya * kisa bir çalışma bütün hi ç"ilikleri kurabilmiştir. Ya- Mind » F. nın köycülük progra İitbi, © bütün esaslar hayata Köyün €dilmiş bulunuyor. Bu ie $ yıl önceki halini bi- m imdi bu köye gittikleri - m. mücadele senelerinde Anado- İM ai her köyündeki mescit ve Hedik, lerindeki yıldızların salibe ben- zi Ni ayretle görmüştüm. Bunun heryere öğrendim ki köylüler Ya ya Mescitlerini hep rum kal Nel vi ye tklarından onlar da biline- A, eke e hnçla, alemlere koydukla- “ ızları bep salibe benzetmiş- Murmayardır, zaman parmaklarını ısırmakta- i dırlar. Eski İlbay Kâzım Dirik bu neticeden öyle memnun oi- | . PA .. Köyün tavuk istasyonu. muştur ki, hiç düşünmeden bu köye lâyık olduğu adı takmış - tır: Nümuneköy. Nümuneköy mü? Hayır! Bu köye ideal köy demek daha doğru olur, Üretilecek cins ta- vuklarla dolu istasyonu ve mü- kemmel damızlık boğalarile ve iyi işliyen bir köy himaye kuru- mu ile hemen ilmi köycülüğün bütün vasıflarını taşıyan bu kö- yün gelir ve bütçe taraflarma da bir göz atmca cidden ideal bir köy olduğu derhal anlaşılır. Dedebaşı nümune köyünün 1935 yrlı bütçesi tam 8.034 Türk lirasıdır. 929 yılında bu köyün 950 liralık bir bütçesi vardı ve bu 950 lira da hayali bir 950 1. ira idi, 1930 uncu yılda, bu büt- (Üstte) Örnek köylü Bay Hüseyin'in yeni yaptırdığı bakkal dükkânı; (ortada) köyün damızlığı; (altta) köyün deve da- mızlıkları, İ facianm devam edip gitmesine | İ kadar yakın oluşundan köylü - çenin birdenbire 2.500 liraya yükseldiği ve 2.500 liranım top- imarı için sarfedi- ldü. Bir yıl sonra 3.000 liraya çıkan bütçe 1932 de İ ilk defa olarak resmi köy bütçe- leri kabul edildiği zaman 3.358 liralık bir varidat faslına ulaş- İmiş oldu ve 1933 ün 3.360 lirası 1934 te birdenbire 6.084 liraya fırlayıverdi. Bu hakıkaten bir mucize idi, Nasıl olmuştu? İzmir bunu öğrenmekte ge- cikmedi. Yüksek tahsil görmüş bir Türk genci, Doktor Sıtkı Şükrü Pamirtan bir gün Bay - raklıdaki evinden kalkmış, bas- tonuna dayana dayana kırlarda dolaşmağa çıkmış ve tesadüf | onu, evvelden hiç kararlaştır « | madığı halde Dedebaşı tarafına | ulaştırmış. Sabahın temiz hava- | sile içinin en temiz heyecanları kabaran genç köyü görünce İz- mirin burnu dibinde böyle bir isyan etmiş ve ilk işi, köyün muhtarına: “Köyün şehire bu lerin nasıl Olup ta istifade et- meği düşünememiş olduklarına hayret ettiğini söylemek ol - müş.” Zeki muhtar evvelâ “bir vurguncu serseri ile mi karşı- laştım?” diye şöyle bir düşün- müş, fakat Sıtkı Şükrü birkaç dakika içinde kafasında çizdiği plânı kendisine anlatıverince işe aklı yatmış. Sıtkı Şükrü Pari- sin Alfor Yüksek Baytar Mek- tebini ve Paris Yüksek İçtimai- yat İlimleri Mektebini (birer doktora tezi vermek suretile, yani adamakı'lı yetiştiğini is - pat ederek) bitirmiş olduğu için | bir iş göremedikleri gül İ ilk günlerdeki acemilikleri yüzün- İ den bir sürü de düşman kazanır - köy iktisadının candamarmı bulmakta büyük bir isabet gös- On yıldır İzmirin idare manive- lâsını elinde tutan General Kâ- zem Dirik, bugün, Izmirdeki ilbay- lık bürosunu Bursadan gelen ha- lefine bilfül terketmiş ve Izmir. den de ayrılmış bulunuyor. General Kâzem Dirik'in on uzun yıllık bir çalışma çerçevesi içinden seyrettiğimiz — portresini hiç şüphe etmiyoruz ki, Izmirliler de, bizim gibi sempatik bulmak - tadırlar, Kâzım Dirik bir askerdi. izmirin başına geçirildiği gün me- hanizması şimdiye kadar idaresi- ne verilmiş olan süel kurumların İ mekanizmalarında büsbütün ay- işe başlamış bulunuyordu. ilk günler bir acemilik dev. hatalarından kurtulamadı- rt bir Tabü Uzun zaman yüksek idare me- murluklarında ve valiliklerde bıt- lunmuş bir zat bir gün bana de — Valilik, sanıldığı kadar ko - lay iş değildir. En pişkin ve tecrübeli vali yeni gönderildiği lâyet mıntakasında matlaka az çok bir acemilik devresi geçirir. iyi valinin faydasını halk ancak onun gelişini ayda duymağa başlar. Fakat ne yazık ki valiler bizim zamanımız» da damataşı gibi kaldırılıp kondu- ruldukları için gittikleri yerlerde i üstelik lardı. Közım Dirik, hiç şüphe yoh, Iz- miri böyle terkeden bir ilbay de ğildir. Bilâkis General arkasında bu gidişin, bu ayrılışım acısını İ duymakta olan büyük bir sevenler ve beğenenler yığını bırakmakta. dir. i eski bir asker olan Kâ- İ sım Dirik için evvelâ sivil idareci. | liği öğreten ve sonra onun bu va- dide çok büyük bir kıymet oluşu» na şahil'olan bir mıntaha olmuş tur, centilmen, dağ başında dolaşmış İ olanlara gözdağı veren tecrübeli ve iradeli adam, ilbaylık maka- N termiş ve derhal paçaları srva- mış, köye bir mezbaha yaparak ilmi nezareti altında hayvan Doktor Sıtkı Şükrü Pamirtan. kestirmeğe başlamıştır. Bu sı- rada İzmir mezbahasının ağır vergileri yüzünden etin okkası İzmirde 110 - 130 kuruşa satıl maktadır. Mezbaha işe başla- yınca köylüye ve hulka 60 - 70 kuruşa körpe ve birinci smıf et sunulmuştur, Tabii bu yarı ya- rıya ucuzluk İzmirlileri Dede- başi köyüne koşturmuştur. Alı- ct fazlalaşınca mezbaha büyü- tülmüş ve bir de pazar kurul- muştur. Bunu bir hal takip et- miş ve ziyaretçiler çoğalınca bakkal dükkânları ve kasaplar da çoğalmıştır. Yaz günlerinde “Yamanlar,da kamp kuranlar bu ucuzluktan istifade etmeği tabii ihmal etmemişler ve niha yetDedebaşına pazar günleri git mek hem bir moda olmuş, hem de İzmirde oturan'ar için ev ik- tisadınm mühim bir şartı hali- ne gelmiştir. Şimdi Karşıyaka- nın ve İzmirin en kibar âilele- rinden, en şık kadınlarından tu- tunuz da en fakir ailelerin er- kek ve kadınlarına, genclerine | kadar herkes bu köyün pazarı- na koşmakta ve şehirli ile köy- “Kâzim Dirik Ayrılırken takip eden altıncı | Salonlardakilere kibar bir | a mında realist ve çok çalışkan, müspet görüşlü yüksek memur ve evinde, ancak mütekait general. lerin tökmabillikliri Ve mcak on" lara uyan bir misafirperver. İşte cümhuriyetin on yl izmir valiliğini yapan general, vali ve İlbay Kâzum Dirik. Ondan ayrıla. İzmirin düşünce- sini “İzmir şarbayının, verilen ay- rılık şöleninde söylediği şu sözler iyi canlandırıyorlar: .— Onun en büyük hususiyet- lerinden biri de daima neş'eli ol- ması ve hepimizi en yorgun dai kalarımızda neş'elendir- mesiydi, Izmir ona birçok kıymet- lerini borçludur. Kâzım Dirikl'in şefine inanışın ise verdiği cevaptaki şu sözler ne açık gösteriyor: “— Benim bütün işim Büyük Onderin heyecan kaynaklarından aldığım hızı satmaktan ibaret ol - muştur. Bizim gibi devrimin beşi. r | ğinde sallanmış insanlar kendileri- ne kıymet vermek aptallığından çok uzaklardadırlar, Büyük kay- nak orasıdır, biz musluklarıyız, tıpkı Şaşal suyu gibi. Güzel... Fakat büyük kaynak - tan İzmirin, tesadüfün kendi gönderdiği musluğun iyiliği yü- zünden kana kana istifade etmiş olduğunu da nasıl inkâr edebili- ! riz? Tesadüfün mü? Hayır... Cümhuriyet Türkiyesin. de tesadüfün oynadığı rol pek az- dır. Ve tecrübeli Kâzım Dirik'i bugün nasıl idare mekanizması - nın şuuru Türk Trakyaya gönde“ riyorsa, on yıl önce de yine böyle olmuştu. O zamanki genç Kâzum Dirik te şuurlu ve isabetli bir seçi- lişle İzmire gönderilmişti, Yeni Trakya Umumü Müf inin Trak- yaya ne derece faydalı olabilece- ğini tahmin ederken, yeni İzmir Valisi Fazlı'nın, fazlı, soğukkan - Ulığı, nezaket, yüksek çalışkanlı | ğı, kuvvetli idareciliği, imarcılığı, sempati ve dikkati ile selefinin eksikliğini duydurmıyacağını kuv- vetle umuyoruz. N.N. lünün karşı karşıya konuşması, köylüyü vuran simsarla şehirli- yi vuran muhtekirin çanına: ot tıkamaktadır. Geçen günler içinde sürüm arttığı ve köy de işine iyi bir düzen verebildiği için fiatler ucuzladıkça ucuzlamıştır. Şim - di örnek köy pazarında en kör- pe kuzu etinin kilosu 25 kürus- tan ve en körpe ve semiz dana etleri 10, 15 kuruştan satılmak- tadır. Çalışkan bir ulaştığı bu refah seviyesi nasıl sizi sevindirmedi mi? Biz her | Türk köyünü böyle görmek is- tiyoruz. (Üstte) köyün meşhur pazarı; köy halkının | , Otomobil i Kazalarını | Önlemek İçin İzmir Belediyesi daha birçok tedbirler alabilir Gazeteler İzmirde yine bir otomo- bil kazası olduğunu — haber verdiler. Ve okur okumaz ben yine sinirlen- dim, yine kanım tepome vurdu. Ya- hu... Bir kere şu kanlı otomobil vak- alarına kaza demekten artık vazgeçe- lim. Zira biz ve polis ve mahkeme bunlar: kaza olarak ele almakta de- vam elersek bu kanlı vak'aların sonu gelmez; böylece devam eder gider. Son vak'anın tafsilât da gösteri « yer ki, bedbaht genci altında çiğne- kten sonra sürükliyen otomobilin frenleri adamakıllı bozukmuş ve an- laşılıyor ki, eğer genç sürüklenme miş olsaymış şöyle hafif veya ağır bir iki yara ilc işin içinden sıyrıla- cakmış. İzmir Şarbaylığının Buca otobüs- leri hakkında yazdığımız yazılar üze- rinde gayet titiz davrandığını ve me- selenin bütün kötülüklerini bir çırpı da ortadan kaldırdığını hatırladığı « mız için şu birkaç satırda hulâsa'ede- ceğimiz şeylerin de derhal yapılacak» larını tahmin ediyoruz? 1 — İzmirde otomobil kaza ları (1) kep ÖNEMLİ oluyorlar. Yani oto- mobil bir vatandaşı altına aldı mt İ mutlaka canımı çıkarmadan brrakmı. | yor. Şoförlerin karalarda (1), belâ « larda biraz daha insaflı olabilmeleri- İ ni temin etmek, 2 — İzmirin içinde ve İzmirle Bu- ca, İzmirle Bürnova, İzmirle Bayrak- k, Karşıyaka ve Ege hinterlandı ara- sında işliyen bütün otomobil, kamyon ve otobüsleri derhal ve çok ciddi bir fenni muayeneden geçirmek; bilhas- 8a geceleri nöbet yerlerinde bekliyen arabaları avlayıp avlayıp sekr bir mu- ayeneden geçirmek. 3 — İyi oldukları muayene neti- cesinde anlaşılmış arabaların numa- ralarmı memurlara dağrtıp yalnız bu numaralara bakmak suretile teftiş yapmak hatalı olur. Zira gündüz fev- | kalâde sağlam, yeni ve sür'atli bir arabada kı yin mutlaka bir arabada kullanılmaktadır. i, kamyon ve otobüs sahiple- salarını çabuk çabuk €s » kitmek ve eskilerin yakalarını da par- çalatmadan © bırakmak istemedikleri için ekseriya bu kötü oyuna baş vur» mâktadırlar, Tasarruf iyi şeydir ama, dört delikanlı bir iki yüz lirayı işle tecekler diye hergün iki İzmirli gen- cin pestili çıkmasına hangi gönül ra» x olur. 4 — Yol kaidelerine şoförleri ve arabacıları en azami dikkatle uyma- ğa mecbur yan motörlü arabaları ve gece yakmadan, yolun soluna sağına, or- tasına bakmadan at süren arabacıla- © en şiddetli cezalara çarpmalı Bu reçete tatbik edildiği takdirde İzmirde yaya dolaşanları veya araba- lara, otomobillere binmeğe cesaret edenleri sigorta kumpanyaları sigor- | ta etmekten çekinmezler (altta) mezbahanın satılığa çi- karılan etleri,