— 20-9-1938 ULUS DIŞ POLİTİKA | Çekoslovakya meseleleri nasıl halledilecek! Hitler ile Çemberkyn arasındaki mülâkattan sonra siyasi ufku karartan bulutlar zail olmıya başladı. İngiliz .î""i' yebliis vetielb a ğe lıeııziyaı'. Filhakika Ç*oılovdyıu-nn hesabına yap- ktalır. Fakat hâdiselerin aldığı ce - reyan karşısında bu işin başka çıkarı JYoktu. Avusturya'nın Almanya'ya ilti- “hakından sonra had bir safhaya giren |bu Çekoslovakya meselesinin halli için 'üç şekil düşünülebilirdi: î 1 — Südet almanlarıma ekalliyet fedakârlığı |hakları temin etmek. 2 — Südetler'le meskün olan mın- ÇY BEK | : L iboslovakya hükümeti levi miye çalıştı. Birinci, ikinci, üçüncü ve nihayet dördüncü bir proje hazırladı. Bunların her biri Südet almanlarına bir evelkinden daha geniş haklar te- min ediyordu. Fakat meseleye dıııııı Iehllîyet hukukl temini zaviy | den bakıldığı için netice vermedi. Südetler ikinci şık üzerinde ısrar ettıler Filhakika bu, Çekoılovılıyı 'nın demek olan ü ü şık - tın d.ılıı ehven gibi gonıııııyonı da | hakikatte vaziyet hiç de öyle değildir. 1 Bir defa bu şekli hallin devamlı o- X # FİSCSR ) ldll'l kisri . | yetlerini elde eden almanlar, ilk fır - satta Almanya'ya iltihak etmek için , hknı- te;obhıııe ıın;eoeldor&. Soıın mtin siyasi hglnlıtı. dovlıt kıdı-ooıı içinde bir takım otoriter Nazi idarele- rinin kurulmasına müsait değildi. Ku - rulsa belki de bunlar Almanya'nın yardımiyle, Çekoslovakya'nın dış poli- tikasına hâkim olacaklar ve çekler de dolayısiyle Almanya'nın nüfuzuna gir- miş bulunacaklardı. Velhasıl ikinci şık çok karışık ve ne Çekoslovakya'ya hu- Zzur, ne de Avrupa'ya sulh vâdeden bir İki şık bir tarafa bırakıldıktan son- ra üçüncü şıkkın kabulü bir zaruret halini almıştır. Ve anlaşılıyor ki İngil- tere ve Fransa bu proje üzerinde işle- ea Gerçi bunun da tatbilan - da zorluklar yok doğil&r Zorluklar şöyle hulâsa edilebilir: l — Çekoslovakya'nın ılmııılırlı iktısaden zayıflatmak demektir. 2 — Çokoslovakya için bügünkü hudut, müdafaası kolay olan bir hudut tur. Binacnaleyh Çekoılovnkyn stra - teji balı dan zayıfl 8— ları çeklerden i lke ayırıhiloeok bir hudut çizmek müm- kün değildir. Hudut nasıl çizilirse çi- zilsin, gene bir takım almanlar lovakya'da ve bir takım çekler de Al- manya'da kalacak ve ekalliyet mesele- si kökünden halledilmiş olmryacaktır. Başka zorluklar da sayılabilir. Fa- kat anlaşılıyor ki diğer şıkların imkân- sızlığı karşısında bu şıkkın zorlukla - rımı mümkün mertebe izale etmiye ça- lışmak yolu tercih edilmiştir. iki memleket arasında iki milleti biri - birinden ayıran bir hudut çizmek Mmümkün değildir. Fakat Çekoslovak « ya'da daha az ılının bıirakan bir hudut rikmiştir. Macar başvekilinin teşekkürü Triyeste, 19 aa. — Musolini dün akşam macar başvekili İmredi'den bir telgraf almıştır. Macar başvekili bu telgrafında, Çe- koslovakya'daki macarlar lehine dün- kü nutkunda söylediği sözlerden do - layı kendisine heraretle teşekkür et - mektedir. Macar ekalliyeti de mukadde- ratına hakim olmak isliyor Budapeşte, 19 a.a. — Çekoslovak- ya'daki macar partisi tarafından bir beyanname neşredilmiştir. Salâhiyetli mahfiller, bu beyanname — hakkında aşağıdaki malümatı vermektedirler : “Çekoslovakya'daki macar etnik grupunun salhâiyetli mümessilleri ta- rafından ileri sürülen fikir, bütün Macaristanın fikridir. Macar milleti, bu macarlar için kendi mukadderat - larını kendilerinin tayin etmesi hak- kıntı istiyor.,, Macar partisi reisi mevkuf! Presburg'dan alıman bir habere gö- re, Çekoslovakya'daki macar partisi- nin reisi kont Esterhazi Çek - Macar hudud geç ken tevkif e- dilmiştir. Çekoslovakya'dan elli bin kadar macar mültecisi macar topraklarına geçmiştir. İlticalar devam ediyor. Bunlar arasında ordudan kaçan bir- çok slovak, polonyalı ve alman var- dır. Harekete geçmek lâzım! Budapeşte, 19 a.a. — Uj Magyarsag gazetesinin direktörü, şu satırları ya- zıyor: “Macaristan, adalet fikrine müraca- atın hiç bir şeye yaramıyacağını göz önünde tutmalıdır. Trianon nü Çekoslovakya'daki Macar ekalliyetleri de mukadderafına hâkim olmak istiyor ! Budapeşte, 19 a.a. — Musolini'nin nutku üzerine şehrin muh- telif noktalarında tezahürat vuku bulmuştur. Halk, Naibi, Duçeyi ve Führer'i alkışlamış, kalabalık bir halk kütlesi kıralın şatosu ile Almanya ve İtalya elçilikleri önünde bi- Tezahüratçılar “kahrolsun Beneş”, “kahrolsun Çekoslovakya”, diye bağırarak Çekoslovak elçiliğime doğru ilerlemişlerse de po- lis kordonu ile karşılaşarak dönmüşlerdir. kalmamiştır. Südet almanları da aynı tecrübeyi yapmağa mecbur kaldılar. Onlara hiç bir şey verilmedi, Maca- ristana da hiç bir şey verilmiyecek- tir. Harekete geçmek lâzımdır. ,, Macar basınının tefsirleri Budapeşte, 19 a.a. — Macar gazete.- leri, Musolini'nin nutkunu derin bir alâka ile bahis mevzu etmektedirler . “Reggel” gazetesi, Musolini'nin ta- rih karşısındaki mesuliyetini tamami- le müdrik bulunduğunun bu nutukla sabit olduğunu yazıyor. Pesti Naplo, Musolini'nin bir kere daha italyan - macar dostluğunu teba- rüz ettirdiğini kaydediyor, Macaristan'ın resmi hattı hareketi Ş Reggel Ujsag gazetesi de, Çekoslo- vakya'daki bütün ekalliyetler mesele- sinin toptan halledilmesi lüzumuna dair Musolini tarafından — söylenen sözlerin Macaristan'ın resmi hattı ha- reketine tamamiyle uygun olduğunu işaret etmektedir. Macar telgraf ajansı da şöyle yazı- yor : “Musolini'nin nutkunu Macaristan sevinç ve şükranla karşılar. Musolini, yalnız İtalya'nın sulh âzmini - değil aynı zamanda mesele sulh yollariyle halledildiği takdirde İtalya'nın ala - cağı vaziyeti de ifade eylemiştir.,, Naip Horti Almanya'ya — gidiyor -Budapeşte, 19 a. a. — Naip Horti- nin şarkt Prusya'ya azimeti hakkında salâhiyettar mahfiller — mumaileyhin Göring tarafından vuku bulan dâvet üzerine Almanya" ya gittiğini fakat bu zZiyaretin resmi mahiyette olmadığını si önümüzdedir. 1920 denberi Maca- ristan, şikâyetlerini bildirmekten hali Polonya'lıların beyan ktedi. Horti'nin bu ziya.neti esnasmda kimlerle görüşeceği bili: ktedir. DÜNYA HABERLERİ 50.000 Macar anavatan topraklarına iltica etti Musolini Yugoslâv arazisinde İtalyan Başvekili bugün bir nutuk daha söyliyecek Belgrat, 19 a.a. — Musolini, Triyes- te civarında yaptığı seyahat esnasında bu gün saat 11 de ilk defa olarak Yu- göslavya topraklarına girmiş ve bir çeyrek kadar Postmuia civarında Pla- nina'da kalmıştır. Bir askeri müfreze selâm resmini yapmıştır. Musolini kendisini karşı- lamıya gelen Laybah valisi ile ve 'Ge- neral Lukoviç'le görüşmüştür. Salâhiyettar mahfillerde bu husus- ta şu nokta kaydediliyor ki, Musolini- nin bu hareketi siyasi ehemiyeti olmı- yan ve bu günkü enternasyonal hâdi- selerle hiç bir alâkası bulunmıyan sırf dostça bir hareketten başka bir şey değildir. Musolini'nin ziyaretleri Triyeste, 19 a.a. — Dün öğleden sonra Musolini, Triyeste tezgâhlarını gezerek yapılmakta olan “Vittorio Ve- neto,, ve “Andrea Doria,, adındaki iki büyük dretnotu gezmiştir. Bugün bir nutuk daha söyliyecek Roma, 19 a.a. — Musolini'nin yarın öğleden sonra Udine şehrini ziyareti esnasında yeniden bir nutuk söyliye- ceği bildirilmektedir. Nutuk bütün i- talyan radyoları taraimdan neşredile- cektir. Askeri nıezarlıkla Triyeste, 19 a.a, — Musolini, Re - dipuglia askeri mezarlığının sacrariu- munu açmış ve Manfalcane, Bari is- tihkâmlarını gezmiştir. Bundan sonra Triyeste'ye dönerek askeri bir geçit resminde hazır bulun- muştur, Avrupa - krizi hr;ısındı Arıantın 'de heyecan var ! Buenos-Aires, 19 a.a. — Avrupa hâ- diselerinin vehameti Arjantin efkârı- nı heyecana düşürmiye başlamıştır. Parlamento ve üniversite mahfilleri, gi lerin büyük birkısmı ile hemfi- da fikri bu: Varşeva, 19 a.a. — Varşova mahfil- leri, Musolini'nin dün söylediği nut- ka büyük bir alâka göstermektedir. * | Varşova mahfillerinin kânaati şudur ki, siyasi vaziyet hakkında Müsolini Çekoslovakya'daki Leh ekalliyeti mukadderatlarına hâkim olmalı kir olara ktecavüzkâr rejimlerin takip | 4 ettikleri usulleri takbih etmektedir. Antinazi alman komitesi, neşrettığı beyannamede, Hitler'in nazariyelerin- de tezatlar solduğunu kaydettikten sonra Hitler südet ekalliyetine müza- haret ettiği halde bizzat Almanya'da hiç bir ekalliyete hayat hakkı vermi- yor, demektedir. « Musolini'nin nufku efrafında tefsirler nin yaptığı vazih beyanat, Çekoslo- vakya meselesinin inkişafında mühim tesirler gösterecektir. izilmesi de mümkündür. Almanlar, ke- sif olarak başlıca üç mmtakada yışı - tMmaktadırlar: 1 — Çekoslovakya'nın garp ucunda Bohemya'nın Saksonya ile birleştiği hudut boyunda sekiz yüz bin kadar al- man vardır. Burada nüfusun yüzde teşkil ediyor. 2 — Nüfusun aynı nisbeti alman o- lan diğer bir mıntaka Baviyera ve A- vusturya'nm Çekoslovakya'ya bitişik olan noktasıdır. Burada da yedi yüz bin alman vardır. 3 — Üçüncü bir mımntaka da şi- malde Silezya hududunun boylarıdır. Burada da beş yüz bin alman var - Gerçi nük yüzde doksandı fazlası alman olan bu üç mmntakanın Çekoslovakya'dan ayrılmasile bu mem- leketin askeri vaziyeti zayıflıyacak- tır. Fakat anlaşıl ki buna kabil Çekoslovakya'ya teminat verilecektir. Esasen Çekoslovakya'nın hudutlariyle ve belki de teşkilâtiyle beraber, enter- nasyonal statüsünün de değişmesi ba- his mevzuudur. Bu tarzı hal Çekoöslovakya için çok acı olacaktır. Fakat şunu unutmamak gerektir ki, almanların bugün çekler - den istedikleri, Avusturya idaresi al - tindayken kendilerinin mücadele et - tikleri hedeflerden başka bir şey de- Sildir. Ve eğer bu tarzı hal, Çekoslo - Vakya'ya sükün ve Avrupa'ya da sulh Lehi b , Çekosloyvakya'- daki lehlerin kendi mukadderatları- na kendilerinin hâkim olmaları hak- kını şiddetle müdaf. devam etmek tedir. Ekspres Poranni g; i diyor ki: “Şimdiki şekliyle Çekoslovakya hakkındaki hüküm artık verilmiştir. Dünya, bu suni teşekkülün hudutları- nı müdafaa için harp etmek istemiyor. Hâdiselerin seyrini ve menfaatlerimi- zi büyük bir dikkatle takip etmeliyiz, Çekoslovakya'da ikamet eden bütün nasyonalistler —meselesi ayni tarzda halledilmelidir. Dobbi Vlekzor gaeztesi de, ayni mü taleada bulunmakta ve Çekoslovakya- da bulunan milletlerin kendi mukad- deratlarına kendilerinin hâkim olma- sı fikrinin batı efkârr umumiyesinde ve hattâ fransız matbuatında yer ka- zandığını kaydetmektedir. Paris'te grevler Paris, 19 aa. — Paris mıntakasınm inşaat işçileri bu gün umum? grev ilân etmişlerdir. Ron vilâyetinde de bir grev hareketi başgöstermiştir. temin edecekse, bu mesut neticenin yapılan fedakârlığa değer olduğunda herkes ittifak edecektir . A, Ş, ESMER Fransız gazeteleri Plebisitler kelimesi üzerinde üyük dikkatle duruyorlar Paris, 19 a.a. — B. Musolini'nin nutku hakkında tefsiratta bu- lunan Entraıuı,ıan gazetesi yazıyor: Musolini, meselenin yegâne hal tarzının plebisitler olduğunu kati olarak bildirmiştir. Bu “cemi” edatı dikkate lâyıktır. Muso- lini artık yalnız almanlar için değil, macarlar, lehler ve rütenler için de plebisit lâzım olduğu kanaatindedir. Diğer taraftan İngiltere'nin de plebisit yolu ile bir hal tarzı a- ranmasına mütemayil olduğu ar- tık bir vakıadır. Fransız matbuatı, Musolini'nin Sü- det almanları meselesinde nihayet sa- rahaten vaziyet aldığını ve umumi bir ihtilâf takdirinde Almanya'nın yanın- da olduğunu ilân ettiğini tebarliz et - tirmektedir, Liberte gazetesi şöyle diyor : * İşin asıl fenası Musolini plebisi- ti yalnız Südet almanları için değil, Çekoslovakya'yı teşkil eden — bütün milliyetler için tanıyor. Bu ise, Çe - koslovakya'nın tamamiyle izmihlâli ve büyük cenmen imparatorluğunun tahakkuku demek olur. Acaba bu tak- dirde Triyeste alman tehdidinden İtalyan gazetelerinin tefsirleri Roma, 19 a.a. — Musolini'nin nut- kunu bahis mevzuu eden “Korriere della serra” diyor ki: “Musolini, Çekoslovakya buhranı - na derhal bir tesviye bulmak lüzumu- nu kaydetti. Bu, ne bir kaç ay sonra ve ne de hattâ bir kaç hafta sonraya bırakılabilir. Bu, şu bir iki gün için- de bulunmalıdır. Avrupa'nın bugünkü vaziyetine binaen ancak zecri bir tar- Zzı tesviye, harbın önüne geçebilir. Bir harp vuku bulduğu takdirde ise, İtal- ya kendi yerini tayin etmiştir.” Musolini'nin açık sözlülüğ; Popolo d'İtalia gazetesi de poyle yazıyor : İ “ Harbın veya sulhun mukaddera- ti bahis mevzuu olduğu şu anlarda Musolini, sükütun veya müphem be- üğü masun kalabilir mi?” yanatın arkasına gizlenmiyor. Nihat Almanya'ya iltica eden Südetler 10.000 i buldu Gönüllü müfrezeler harekete hazırlanıyor Çek hükümeti fevkalâde tedbirler aldı Zittau, 19 a.a. — Ekserisi kadın ve çocuk olmak üzere alman toprağına kaçmak istiyen bir südet almanları kafilesi, çek asker- lerinin tüfek ateşine uğramış ve çekler bunlardan bir kısmı alman topraklarına geçtikten sonra da ateşe devam etmiştir. Alman topraklarında bulunan Üllersdorf istasyonuna bir kaç mermi isabet etmiştir. İki kadın ve üç çocuk yaralanmıştır. Şimdiye kadar takriben yüz bin sü- det almanı Almanya topraklarına il - tica etmiştir. Nieder Albendorf civarında, Alman- ya'da toplanan südet tahrikçilerinden mürekkep bir grup Çekoslovak arazi - sine geçmek istemişse de, alman po - lisleri tarafından muhasara — edilerek götürülmüşlerdir. Südet gönüllüleri harekete geçmiye hazır Berlin, 19 a.a, — Almanya'da teşkil edilen südet gönüllü kıtası tarafından neşredilen bir tebliğde, hazırlık fiş - lerinin bittiği ve gönüllü kaydına baş- lanabileceği bildirilmektedir. Gönüllü ler mıntaka sırasiyle kaydedilecektir. Almanya'ya iltica eden — südetlerin kamplarını teftişe memur — olan çe - koslovak tabaasından doktor Krebs beyanatta bulunarak bilhassa şöyle söylemiştir: *“Yanaşık nizamda geçen ve hemen kâmilen eli silâh tutan — gençlerden teşkil edilmiş olan kıtalar, Almanya'- nın kendilerine ihtiyacı olacak — her yerde bütün kuvetleriyle harekete ha- zır olduklarına dair yemin etmişler - dir.,, Alman memurlar uızyık ediliyor Prag, 19 aa. — D.N. B. ajansının istihbarına göre, çekoslovak hükümeti alman memurlarına, Henlayn'in be - yannamesini reddettiklerine dair bi - rer beyannme ımza ettirmektedir. Bunu i di denlerin işle - rine nihayet verileceği — kendilerine bildirilmiştir. Memurlardan bir çoğu doğrudan doğruya reddetmiş ve diğer bir kısmı ise mühlet istemiş veya harice kaç - mıştır. Fevkalâde tedbirler Prag, 19 a.a, — Prag makamlarının Çekoslovakya'da umumi seferberlik hakkındaki haberleri dün dahi yalan - lamış olmalarına rağmen, cumartesi günü gece yarmmdan itibaren çek hu- keti terk k istiyen elli yaşına kadar erkeklere kapatıl - mış olduğunu kaydetmek — icabeder. Bu tedbir, halka tebliğ edilmeksizin tatbik edilmiştir. Prag kabinesinin toplantısı Prag, 19 aa. — Çekoslovak kabinesi bugün saat 11 de cümhurreisi Beneş'"- in riyaseti altında toplanmıştır. Malüm olduğu üzere kabine ancak fevkalâde ve istisnaf hallerde reisi - cümhurun riyaseti altında , toplanır. İçtimam uzuf süreceği tahmin edili- mesuliyeti tamamiyle üzerine alryor ve iyi niyetleri kendisine mal edini - yor. Sulh, ancak adalete müracaat e - dildiği takdirde kurtarılabilecektir. Eğer adalet müzaffer olmazsa, ken - dilerine sulhçu diyen demokrasiler dökülecek kandan mesul olacaklar - dır.” “Çekler yüzlerinden maskeyi attılar” Berlin, 19 a.a. — Korrespondans Diplomatik, Musolini'nin nutku hak- kımda şöyle yazıyor: “Musolini, kendi rızaları hilâfına o- larak Çekoslovakya'ya ithal edilen bü- tün ekalliyetler için plebisit istiyor. Demokratik çek devleti ve onu ida- re edenler, yüzlerinden maskeyi attı- lar. Plebisiti reddediyorlar ve ecnebi milliyetler üzerinde tahakkümlerini idame etmek istiyorlar. Musolini pek âlâ biliyor ki, alman milleti ancak hak- kım şuurla muzaffer olmasını istemek- tedir. Ve gene Musolini biliyor ki, an- cak çekler tarafından vuku bulacak şiddet hareketleridir ki ,almanları zorla kurtarmıya teşebbüs edilmesini intaç edecektir. Bu taktirde de gene İtalya'nın vaziyeti gayet açıktır. İtal- ya istiyor ki, mücadele iki alâkadar tarafa münhasır kalsın, şayet başka devletler işe müdahale edecek olurlar- sa İtalya'nın hattı hareketi şimdiden çizilmiştir . Nihai kararların arifesinde Musoli- z I Belçika, arazisinden kimseyi geçirmiyor Brüksel, 19 a. a. — Münakalât na « zırı B. Mark, Brüksel hıristiyan ma - den işçilerinin kongresinde söylediği bir nutukta, istisnasız her Belçika hü- kümetinin kıral tarafından çizilmiş o- lan istiklâl politikasını tatbika karar vermiş olduğunu kaydederek demiş- tir ki- “— Belçika, herkesle dost, fakat hür olmak istiyor. Belçika, barışın le- hine bütün kuvetini kullanacaktır. Fa- kat kendisinden serbest mürur hakkı istenemez. Bütün ihtiyat tedbirleri a- lınmıştır.” REB * * &* Brüksel — Başvekil ve Hariciye Nazırı B. Spaak, Cenevre'ye seyahat- ten vaz geçmiştir. yor. Hükümet şimdiki vaziyeti ve bu vaziyetten mütevellit hâdisatı tetkik etmektedir. Hükümet sükünet tavsiye ediyor Prag, 19 a.a, — Çekoslovak hüküme- ti, memlekete hitaben bir beyanname neşrederek ingiliz - fransız müzake « releri hakkında neşredilecek haberle- ri sükünetle ve şuurlu olarak karşıla- mıya davet etmiştir. Beyannamede, çekoslovak — devlet reisinin, hükümetin ve — mebusların dost hükümetlerle temas halinde bu - lunduklarını hatırlatarak, 9ekoslavak hükümetinin vaziyebı ve fransıa - in - ğllle süsüketel ind Kü ruretler ve çekoslovak devletinin ha- kiki ve hayati menfaatleri zaviyesin« den tetkik eyliyeceği tasnih edilmek - te ve şöyle denilmektedir : “Cümhurreisinin ve başvekilin son beyanatları istikametinde devletin ve milletin selâmetine ve onun istikbali- nin teminine tam bir âhenk içinde ça- lışmakta olan mesul ricale tam ve mut- lak bir itimat göstermiye vatandaş- ları davet ederiz.,, Kaçan yahudiler Prag, 19 a.a, — Yahudilerin, südet « alman bölgelerinden firarları devam ediyor. Bu bölgelerden gelen bütün trenler, kaçak yahudilerle — doludur. Bu bölgelerin bir çok yerlerinde ma- ğazalar kapalıdır. Çek hükümetinin tethiş hareketi Roöma, 19 a.a. — Çek buhranı bura - da Prag hükümetinin tedhiş tetbirle - ri zaviyesinden tefsir ve gerginliğin artması bu tedbirlere atfedilmektedir. Prag'ın muslihane hal tarzının ye - gâne imkânınt baltaladığı, Henlayn'- in, Beneş'in tedhiş tetbirlerine südet - alman gönüllü müfrezelerini — teşkil suretiyle mukabele etmekte çok haklı olduğu bildirilmektedir. Japonya'ya karşı zecri fedbir mi? Cenevre, 19 a.a, — Gizli bir içtima akteden Milletler Cemiyeti konseyi, paktın 17 inci maddesinin Çin - Ja- pon ihtilâfına tatbikini istiyen Çin hükümetinin bu teklifini kabul et- miştir. Konsey aleni celse esnasında kararını bildirecek ve bu madde mu- cibince, ihtilafın halli için Japonyaya Milletler Cemiyeti âzalarına teret- tüp eden mecburiyetlere katlanması-” nı teklif edecektir. Büu dâvet Japonya tarafından kabul edildiği takdirde, 12 ve 16 ıncı mad- delerin ahkâmı tatbik edilecektir. Ja- ponya reddederse, tedbirler hakkın- daki 16 ıncı madde ahkâmı tatbik e- dilecektir. Bulgaristan —Orfa — Elçisi İstanbul, 19 a.a. — Temmuzdanberi Jek inde bulunan Bul- ni vaziyetin hakiki ve ahlâkt mahiye- tini ortaya koymakla bütün cihana yüksek bir hizmette bulunmuştur..,, garistan orta elçisi B. doktor Hris - toff, şehrimize gelmiştir. Elçi birkaç güne kadar Ankara'ya gidecektir.