17 Temmuz 1954 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 18

İKTİSADİ VE MALİ SAHADA lisansı veremiyecektir". Zaten bir zamanlar vermiş olduğu içindir ki ediye güçlükleri diye bir dava ile karşı karşıya kalınmış ve li- usulünden Vazgeçılmıştır alde ne olacaktır? Olac yok. Lisansı alan, kâra kavuşmuş Va— zıyettedır Dilerse satar, havadan in- r kâra konar; dilerse ithal eder, 1nhısarcı durumunda olur. Seçımler— deh sonra kambiyo ayarları yapılmadı- gı yani, bir devalüasyona gidilmedi- ği için umdukları kâra kavuşamamış olan stok sahipleri bu sefer aynı ga- yeye, malları piyasadan kaldırmak su- retıyle ulaşmak lstemışlerdı Bu du- m karşısında da karşılarına Devlet çıkmıştır Her gün gazetelerde okuyo- rTuz, şu kadar ton demir, ş kadar yüz bin metre kanaviçe, şu kadar bin kilo saç, şu kadar milyon metre küp kereste... v.s, tesbit edildi... Piyasadan suni bir şekilde çekili- vermiş, olan bu emtianın tekrar piya- saya avdetini temin etmek şüphe yok ki hükümet için bir muvaffakıyettır Fakat ortada anlıyamadığmız, daha doğrusu anlayıp da neye bir türlü lü- zumlu tedbirleri almıyorlar diye hay- Normal olanı malların piyasadan kalkması de- ğil, malların piyasada mübadele edil- mesidir. Tüccar için normal olanı da malını piyasadan kaldırmak, stok ya- parak gayrı meşru, fahiş kârlara kon- mak değil, normal ticaret yapmak, ya- ni cirodan kazanmaktır. Bu bir türlü temin edilemiyor. İthal mallarının it- halat fayatlarile, müstehlike intikal e- diş fiyatları arasında muazzam farklar anladığımıza göre mesele sundan ileri gelmektedir: Paramızın maalesef satın alma gücü düşmektedir. Sattığı malı daha yüksek fiyatla yeri- ne koyacağını düşünen tüccar, elinde- ki malı satmaktansa muhafaza etmeyi tercih etmektedir. İktisadi — hâdiseler beşeri ve içtimai hadıselerın bir yonu ü teşkil eder ce basittir. Paranın satın alma gücünü kaybettıgı fikri halk tabakalarına ka- dar inmiştir. Paraya eski kıymeti iade edılmelıdır İktisadi hayatın — arzet- mekte olduğu bu veçhe karşısında, ya- ni canlılık halinde paraya eski kıyme- tini iade için ne yapacaksınız? Halktan satın alma gücünü cebri olarak ala- cak yeni vergi mi ahakkuk ettirecek- sınız" Yatırım politikasına birara sıla verip, memleket zaten refah dev- rini yaşıyor, çokunt devrinde rımlara gereken önemi veririz m yeceksiniz? Yoksa asırlarca ihmal edil- miş bir memlekette yarını beklemeğe lüzum yoktur diyerek, olanca hızınız- la sermaye yatırımı yapıp iktisadi ha- yata bile bile bir canlılık mı verecek- siniz? Bunların hepsi birer yoldur ve zaman zaman muhtelif memleketler ta- rafından tatbik edilmiştir. Yalnız tat- 18 bik tarzının bizde aksıyan yönü pa- radan belirli bir tarzda kaçma çere- yanının husule gelmiş olmasıdır. İkti- sadi hayatı felce uğratmak İstidadını taşıyan ve — bilhassa dar ve değişmez gelirli vatandaşların huzurunu kaçıran unu tamamen önlemek müm- kün olmasa bile iyi bir para politikası takip suretiyle temposunu hafifletmek mümkündür. Buğday fiyatlarım 30 kuruşta tutabilirdik amma Topra Mahsulleri Ofisinin diğer — mahsuller baremindeki artışım yapmamak sure- tiyle.. Saniyen zira! gelirleri vergilen- dirmek yoluyla bir takım vatandaşla- rın elindeki aşın satınalma — gücünü de hazineye aktararak tedavüldeki e- misyon miktarını azattmak mümkün- dü. Sonra unutmıyalım, az zamanda kalkınalım derken kolayca zenzin ol- ma sevdasına düşüp de iflâs eden ta- una düşeriz. Herhalde atala- Z beyhud soylememışl rdır A yagımızı yorga ımıza göre uzata Üçü Mender es kabınesını karşı— lıyan ıkı önemli mesele varsa herhal- de bu lardan birisi, belki de birincisi paramıza istikrar Vermek tir. " Avrupa Avrupa Tediye Birliği 1 sene müddetle temdit edildi kinci Cihan Harbi 1945 senesi ma- yıs ayında Avrupada ve aynı sene- nin eylülünde Asyada sona erdiği va- kit dünya sulh ve süküna kavuşabil- mek için çeşitli meseleleri çözmek zo- rundaydı. İktisadi ve mali sahada bu çeşitli meselelerin başlıcaları şunlar- di: 1 — İşsizliği önlemek, tam istihda- mı temin etme 2 — Tamamı harbe iştirak etmiş o- lan Avrupa memleketlerinin tediyele- rinde bir muvazene temin etmek, — Bütün memleketlerin parala- rına nisbi de olsa bir istikrar temin et- m müstakar Milletler arasında İ getir- mübadele nisbetleri meydana mek, 4 vrupanın harp sonu kalkın- masını hazırlamak, Kızıl tehlikeye karşı koymak üzere Avrupayı silâhlandırmak, 1 İktisaden geri kalmış memle- ketleri kalkındırma 8 — Mılletlerarası mübadeleleri 'ki taraflı mübadeleler olmaktan kurtarıp çok taraflı mübadeleler haline getir- İşte Avrupa Tediye Bırlıgı bu me- selelerden ikincisini çözmek için mey dana getirilmiş bir müessesedir, kür müessesenin mü i 30 Hazıran 1954 te sona erdiği için daha bir sene müddetle uzatılıp uzatılmıyacağı son günlerin en fazla zihinleri meşgul eden meselesi idi ve bu hu s usu tetkik etmek üzere Avr Ekon Komisyonu yardımcılar konseyı Parıste toplanmış- tı. Öğrendiğimize —göre — yardımcılar konseyi. Tediye Birliğinin 30 Haziran 1954 den itibaren bir sene müddetle yeniden — uzatılmasını istiyen Tediye Birliği İera Komitesinin verdiği rapo- ru incelemiş ve Avrupa Tediye Birliği 30 haziran 1955 senesine kadar temdit edilmiştir. Yalnız bu temdit kabul edi- lirken yeni konsolidasyon tarzları ve yeni tediye şekilleri derpiş edilmiştir. Yeni duruma göre — Avrupa Tedıye Birliği işletme tarzında bilhassa üç e- sas noktada teklifler yapılmış ve ka- bul olunmuştur. Bunlardan bırıncısı borçlu memleketlerin borçlarını me şekillerine, ikincisi alacaklı mem- leketlerin açacak rı krediye, üçüncü- sü birliğin mekanizmasında yapılacak tadillere taallük etmektedir. Alacaklı memleketlere borçlu mem- leketler, borçlarım alacaklı memleket- lerle yapacakları iki taraflı anlaşma- larla — ödiyeceklerdir Bu anlaşmalar şu esaslara istinat edecektir; 1) Tediyeler borçlarla bir nisbet da- hilinde yapılacaktı 2) Ödenecek borç a altın veya a- lacaklı memleketın seçeceği döviz ü- zerinden olacaktır ) Birikmiş borçların yüzde yirmi beşi derhal ödenecek, mütebakisi ay- lık vadelere bağlanacaktır. memleketlerin tedıyelerın— etler Bir- likten tavili kabil kıymetlerı alacaklar ve bunları alacaklariyle mütenasip o- larak aralarında taksim edeceklerdir. Bu suretle 130 milyon dolar debloke edılecek ve 30 Nisan 1954 senesinde a- lacaklı olan üye memleketler arasın- da taksim edilecektir. Almanya, Avru- pa Tediye Birlğinin en çok alacaklı memleketi olduğu için bunun 75 mil- yonunu alaca Alacaklı memleketler de tahsil et- miş oldukları alacaklar veya tahvil et- tirmiş oldukları kıymetler nisbetinde yeni krediler açacaklardır Birliğin mekanızmasmda husule gelmiş değişiklik — ise şöyledir: Kota kredileri yüzde yirmi nisbetinde artırılacaktır. İran'da İran petrollerini Hollanda - İran Şirketi işletecek çen sayımızda da belirtmiş oldu- umuz gibi vaktiyle İran petrollerı— ni işletme imtiyazını almış olan Anglo- İranian Oil Company yuzunden İran iç ve dış politikasında önemli meseleler- le karşılaşmıştır. İranın imkânlarının petrol işletmesi gibi hol sermaye, ka- lifiye personel, iyi sevk ve idare isti- yen bir işe yeter derecede olmayışı bu petrol işletmesinin önünde sonun- da yabancı bir şirkete verilmesini za- ruri kılmıştır. La Haye'den alman bir habere göre eski Anglo . Iranian Com. nin malı olan tasfiyehanelerle petrol yataklarının — işletilmesi Hollanda . İ- ran Com.'ye verilecektir. Bu kumpan- ya da İngiltere ve Amerikaya hissedar AKİS, 17 TEMMUZ 1954