15 Ağustos 1929 Tarihli Hayat Dergisi Sayfa 16

Eski san'atlardan HAYAT,10. Çiniciliğin menşei “Hulâsa, Mısırlılar dini hislerle bu san'ati te- kâmüle, Fenikeliler de iicari bir şekle soktular., Her içtimai hadise gibi san'at ta cemiyetin mahsulü- dür. Musiki, şiir, resim ve hey- keltiraşi hep maşeri hislerin, mecburiyetlerin tesirinde hayat bulmuştur. İnsanlar tabiatın en çetin ihti- yaçlarını tatmin ile uğraşırken dini hayatın tesirile yekvücut oluyor, mensup oldukları ma- şerin taşan duyğularını taşa, ağaca, toprağa hâkekdiyorlar. En iptidai san'at bekayasını hayretlerle temaşa (ettiğimiz Asya'nın muhteşem mabetleri- ne varıncaya kadar, bütün san - at eserlerini din, ve dini cemi- yet doğurdu. Derüni hamlele- rile coşan insanlar, demirden ve taştan evel toprakla karşı- laştılar. Binaenaleyh diyebiliriz ki demir ve taşı kolaylıkla işle- mesini bilmeyen iptidai devir- lerde, sanatkârlar (o tercihen yumuşak ve mebzul bir surette bulunan balçık üzerinde çalış- tılar, San'aıkârlar sühuletle şekil- ler alan yağlı çamurları, yoğu- tarak, ezerek, ondan ilk tanrı- larını yarattılar. Bidayette yapılan eserler kaba ve her hangi bir çamur- dan imal idilir idi. Bu eserler güneşte kuruyan, yağan yağmurlarla tekrar top- rağa karışan mukavemetsiz ba- zı mabut şekilleri idi.. Fakat tekâmül eden, yavaş yavaş umumileşen toprak işleri bir gün pişirildi ve bu suretle sınai bir şekil alarak bir çok ihtiyaçların taımtnine vasıta ol- du. Çinicilik sanai bir devreye girdikten sonra, tarihte en es- ki medeniyet sahibi olan Mısır san atına rast gelinir. Mısır. çiniciliği, Nil nehri kenarında, İsa'dan 19 asır evel başlamıştı. Afrika'nın pek uzak- larından gelen Nil; geçtiği gra- nitli ve kuartsli arazilerden sürüklediği maddelerle karışık bir çamuru sahillerine döker. Sarı balçıklar gibi demirle ka- rışık olmayan bu çamurlar, Mısır çiniçiliğine başka bir hususiyet vermiştir. Mısır toprak eserleri arasın- da hemen hemen hiç balçıktan mamul bir esere (tesadüf edilmemiştir. Diğer milletler ise bütün toprak işlerini içi demir dolu sarı çamurlardan imal etmişlerdir. Adi balçıklar üç kısma ayrılır: 1 sarı, 2 kır- mızı, 3 siyah. Bu renkler de- mirin azlığına ve çokluğuna göre değişir. Beyaz balçıklar gene üçe ayrılır: 1 sarı lekeli olanlar; bu, demirin mevcudi- yetinden hasıl olur. Z kül renk- liler; bu ikinci kısım tabii ha- diselerle suların çürüttüğü ne- batın tesirinden ileri. gelir. 3 saf ve beyaz olanlardır. Bu ihtiyar Kuarts ( çakmak taşı ) lı dağların toprak haline geleni ve diğer iki kısım balçıklar gibi ecnebi maddelerle karış- mayanıdır. Umumiyetle bu ça- murlar beyaz balçıktırlar, fakat üçüncü nevi olanlar kaolen is- mini taşırlar. Kaolen, porslen imalinde kullanılan ( kıymetli bir maddedir. Mısırlılar pek eskiden bu madenle çalıştılar. Tabii nehir- den çıktığı gibi kullanılan ça- murların nekadar saf olduğunu bilmiyoruz. Bizce malüm olan şu ki Mısır çini âsarı bu, ilk devirlerinde bile mavi bir (Gla- sure) sırı ile örtülü idi. Şu halde Mısır çinicileri (cristalli- ser) cam haline gelecek mad- deleri de biliyorlardı. Mısır çiniciliği (sait) devrine kadar tasadüfi ihtiralarla devam ettikten sonra kuvvetli bir tek- nik ile ilmi bir sahaya döküldü. (Sait) devrinde Mısır atel- yeleri yüksek derecelere mu- kavemet edecek furun, vazo imali için torna statüctte dö- kecek taş veya çini kalıplara maliktirler. (Gene bu devirde Mısırılar yeni sır terkıpleri, boyalar buldular. Hulâsa, bu devirdeki terak- kiyi daha iyi anlatabilmek ve doğru bir fikir verebilmek için (1). mr Alex Bogniard tarafın: U mr A, Bogniard on beşinci (İ e Sevre) manifakture" ünün | i idi. (Les orlgimes de Matş cöramigue Eseri meşhurdur.