17 Kasım 1934 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 9

İTTİHAT v TERAKKİ Nasil Doğdu?.. 6 inci kısım No. ttt Her hakkı mahfurdur. Ziya Şakir 17 » 11 - 984 Nasıl Yaşadı?.. Nasıt Öldü? Kâmil Paşa, Suryenin Hususi Idareye Nail Olmasını Istıyordu.. Ktihatçılar, hata üstüne hata | ihtiyar ediyorlardı. Osmanlı hudutla-| rı dahilinde hergün siyasi ve idari |* bir muvaffakiyetsizilkle karşılaş- | tıkları halde, şimdi ellerini (Misır)a | da — sokuyorlar; oradaki — siyasi | cereyanlarda da âmil olmak isti- yorlardı. Osırada Mısır'da ikl kuvvet çarpışıyordu. Bunun birl ( Hızbül - Islâh ) diğerl de (Hızbül- Vatani ) idi. — İttihatçılar birinci Hızbin reisi ( Mehmet Ferit Bey )i elde etmişler, Mısır Hidivi Abbas Hilmi Paşa ile gizli bir mücade- leye girişmişlerdi. Bu mücadelede (Abdülaziz Çaviş)i bir silâh gibi — kullanıyorlar, bu —zattan büyük bir medet umuyorlardı. Halbuki Mısır Hidivi, Mısırın en kuvvetli şahsiyetlerinden ( Şeyh Ali Yusuf ) vasıtasile el altından ikinci hızbi idare ediyor; ( Arap ittihat ve istiklâli) davasını kazan- mak için fili teşebbüslere girişi- yordu. Abbas Hilmi Paşanın muhte- şem bir alayla Hicaza gitmesi, (Hac ) etmekten ziyade, ( Hilâfetl Arabiye ) meselesini halletmek için ( Mekko şerifi ) ile Müzakere maksadına — atfediliyordu. Aym zamanda — Hidivin — biraderi de Suriye'de bir seyahate çıkıyor; Suriyelilere propaganda yapmak iddiasile hükümet tarafından geri çevriliyordu. Fakat ne hükümetin ve ne de Ittihatçıların çürük tedbirleri, hâ- disatı durduramıyordu. Her ne pabasına olursa olsun İttihatçıları devirmek isteyen muhalefet lider- lerile (Hürriyet ve Itilâfçılar ) da Istanbuldaki Arap — meb'usları, cemiyet aleyine tahrik ediyor- lar ve fili hareketlere — sü- rükliyorlardı. Balkan harbinden biraz evvel Şamda ve Berutta bazı nümayişler tertip edilmiş, hükümetten bazı. imtiyazlarla cid- di bir ıslahat istenilmişti. O sıra- da - Mahmut — Şevket Paşanın Harbiye Nezaretinden İstifasını müteakıp Cemiyet te iktidar mevkünden sukuat ettiği için - ga- daret mevkiüni Kâmil Paşa Işgal etmekte idi. Kâmil Paşa, Suriye- Klerin bu taleplerine mümaşat göstermiş.. - ( ademimerkeziyet ) nazariyesine — hiçbir. zaman ta- raftar olmadığı halde pek gariptir ki - Suriyenin hususi bir idareye nail olmasına rıza göstermişti. O zaman Kâmil Paşanın bu ha- reketi, —İttihatçılardan — intikam almak için bir çevirme hareketi yapmak — istediğine — atfedilmişti. Fakat Küâmil Paşa, Suriyelilere vadetliği bu hususi idareyi tatbik etmiye vakit bulamadan (10 kâ- Bunusani - Babıâli taklibi hükü- met vak'ası) zuhura gelmiş. Kâmil Paşa partiyi kaybederck hükü- met kuvveli, yine İttihatçıların eline geçmişti. Suryelileri bu harekete sev- keden Amil, Balkan Harbinin hezimeti idi. Komanova, Kırkkilise Lüleburgaz — bozgunlukları, Os- manlı İmparatorluğunun kuvvetini sarsar sarsmaz, süryeliler — milli mukadderatlarına hâkim olmak istemişlerdi. Bâhusus Arnavutluk istiklâli, Arap İstiklâlcilerine mü- 2 * t/"“v Ş | tiyade zarar hasıl edeceğini anlar [ anlamaz derhal siyasetini değiş- tirmiş; ciddi bir devlet idaresir e yakışmıyacak bir şekilde Vali Hözim Beyi Istanbula istemişti. Ondan sonra da bir bocalama | devri husule gelmişti. O havalinin ' ghvaline vâkıf z0 müracaat | olunuyor, tatbik edilmesi lâzım- * | gelen idare tarzı hakkında bum Şerif Ali Haydar Bey hemmel bir ders vermişti. görülüyor ki bu istiklâlciler, doğ- rudan doğruya gayelerinin tatbi- kine girişmemişler; büyük bir te- enni — göstermişlerdi. — Netekim (Paris) te Suryeliler tarafından aktedilen kongreye riyaset eden (Hama ) Meb'ustu — Abdülhamit Zehravi Efendi bile kendisile mü- lâkat yapan Fransız gazetecilerine: — Suryelilerin Üç arzusu var, Birincisi, Arap — vilâyetlerindeki müslim ve gayrimüslim muhtelif anasır arasmdaki revabıtı takviye etmek. İkincisi, Aaslahat talebi hususunda bunların itilâf ve ittiha- dinı beyan eylemek. Üçüncüsü, bu kongrede ittihaz olunan mukarre- ratı ve arzularımızı, hem kendi hü- kümetimize ve hem de medeniyet âlemine bildirmek... Bu arzular- mızin hulâsasına gelince O da Arapların ( ademimerkeriyet ) ile idaresini temin etmekten ibarettir. Demişti... —İttihatçılar, tekrar iktidar mevkline gelerek Mahmut Şevket Paşayı sadarete geçirdik- ten sonra vaziyet birdenbire ha- raret kesbetmişti. Çünkü hükümet, Kâmil Paşanın Arap ıslahatçıla- rına - hükümet namına - verdiği yvaitlere yanaşmak — İstememişti. Hattâ Vükelâ Meclisi, bu hareke- tin merkezi olan Berutta şiddet gösterilmesine — temayül — etmiş.. Dahiliye Nezareti, Berut, Şam ve Halepteki Arap kulüplerinin ka- patılması için vilâyetlere emirler vermişti. Islahatçılar bunu haber alır almaz derhal muhalefet gös- termişler. (329 senesi Nisanında) bir gün Berutta bütün dükkânları kapayarak İsyanı andıran bir nü- mayiş yapmak İstemişlerdi. Vâkıâ bu hareket ancak birkaç saat devam edebilmiş.. Şehrin cadde ve sokaklarına birkaç rabit ve aşker devriyesi çıkarılır çıkarı- maz, nümayişçiler dağılıvermişti. Fakat bu müddet zarfında, htkü- met ciddi bir endişe geçirmişti. çhı.n bir taraftan Rumelide meş'um bir harp devam ederken diğer taraftan Berut gibi mühim bir. ecnebi kütlesi bulunan bir memlekette böyle bir hareketin zuhuru, ehemmiyetle nazarıdikkate alınacak bir keyfiyetti. Hükümet, şiddetin, faydadan Fakat | | darın fikri alımıyordu.. -Uzun | müddet — Arabistanın — muhtelif 1 mıntakalarında çalışmış olan mü- | him bir zat, o sırada Mahmut Şevket Paşaya hitaben bir muhtıra göığımîı. bilhassa şunları tavsiye işti : (Suriyelilerin, ötedenberi bes- ledikleri Amale nazaran, Emiri Mekkenin kendilerine temayülün- den çok istifade edebilirler. Esa- | gen Suriye ile Hicaz arasındaki münasebat ve revabıt, aksamı mülke nazaran pek 2iya- dedir. (Arkası var) Küçük bir tashih — Çanakkı- lede (Ceneral Hamilton) İle görüşenin prens Sabahattin bey olmayıp onün tarafından gönderilen iki zattan mü- rekkep bir heyet olduğu anlaşılmıştır. Tashih ve itizar olunur. diğer | Paradan Oluyordu ( Baştaralı 1 hci ,uı le ) yorum. Şöyle üç dört odalı ev kaça mal olur? ,, demiştir. Ali plânlar yapmış hesaplar yapmış ve dört odalı bir evi 1700 liraya çıkarabileceğini söylemiştir. Fah- riye Hanım ile Ali bu fiat üze- rinde mutabık kalmışlar ve Ali birkaç güne kadar işe başlayaca- ğını söyliyerek çıkıp gitmiştir. Ikinci günü gelen Ali, Fahriye Hanımdan muamele parası diye bir miktar para alarak gitmiş, bu'kıç gllıı sonra da lıe bışlımık ; para | için malzeme parası diye bir mik- tar para daha almış va bu suretla Fahrıye Hanımdan tam 370 lira koparmıştır. Ali bundan ortalıkta — görünmeyince Fahriye Hanım şüphelenmiş ve Ali Efendiyi aramıya başlamıştır. Bu sırada Ali Efendinin bir insaat kalfası olmadığını anlıyan Fahriye Hamım dolandırıldığını anlayarak soluğu karakolda almıştır. Polis sahte kalfayı yakalayarak tahkl- kata bıılımıqtır sonre İmam Efendmın 800 Lırası Güme Mi Gıtmış? (Baştarafı 1 inci yüzde ) müşlerdir. Bunlar, parali olduk- larını anladıkları herhangi bir adam namına bir senet yapıyorlar, bunu uydurma iki şahide İmza ettirerek bir Notere götürüyorlar ve bir suretini çıkartıyorlar. Son- rada gazetelere, kısa bir İlân vererek falan adama verilen şu kadar lira borca karşılık aldık- ları senedi kaybettiklerini, hük- mü olmıyacağını — yazdırıyorlar. Bu ilân için kanunun tayin ettiği müddet geçtikten sonra mahke- meye müracaat ederek noterden tasdik ettirdikleri senet suretine dıy narak dava açıyorlar, Son zamanlarda Müddeiumumlliğe, bu şekilde — dolandırıldıklarını iddia eden bir kaç kişi şikâyette bu- lunmuştur. Bu arada Ayasofya civarındaki Yerebatan camlinin imamı da, kendisinden uydurma bir senet İle sekizyüz İira iste- nildiğini, halbuki bu adamları hiç tanımadığını ve hiç kimseden de borç para almadığını iddia etmiştir. Alâkadar makamların ve bik hassa Adliye Vekâletinin bu ga- rip işi ehemmiyetle tetkik edece- gini mubakkak görüyoruz. — Ev Yaptırayım Derken —