21 Şubat 1959 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 19

Behzat Bilginin bulduğu. "Bu bahiste on büyük şeref Atatürk devrine ait- tir" cümlesidir. Kalkınma Endaze elden düşünce... O nümüzdeki gunlerde Butçe mü- zakerelerin — heye müna- kasaları araşında 1kt1dar artisine hatıplerın yapacakları ko- nuşmaların birçok bakımdan merak- la beklenildiği şuphesızdır Meselâ Sanayi Bakanı, tekstil sanayiindeki başdündürücü inkişaflardan sÖZz açtı- gı zaman 1934 de iftiharla açıklanan "Tekstil tevsi projeleri"nden bahse- debilecek midir? İşsizlik ifritinin tar- panını en büyük şiddetle savurduğu bu sanayi kolunda, gelmış geçmiş bü- ovunme ere ciddi ,bir buhra hüküm rdugu herkes ta- rafından bilinmektedir. Üstelik teks- til sanayiine yapılan — yatırımlarda iyi bir seçme yapılmadığı da artık anlaşılmıştır. Bir de bu yatırımların gerçekleştırılmesınde plansız ve öl- üsüz hareket edilmesi meselesi var- dıı" ki, 1954 d ortaya atılan tekstil tevsi pro_ıel akımdan en par- lak misali teşkıl etmektedir. Bu projeler, Hükümet programı- na muvazi olarak ve hususi sermaye- yi teşvik maksadım gözönünde tuta- rak Sümer'banka hazırlatılmıştı. Bu- endi kontrolü na göre, Sümerbank altında, memleketin 11 bölgesinde anonim şirketler kuracaktı: Bu sa- yede Aydın,. Manisa, Antalya Kara— Maraş, Adıyaman, Ber Nevşehır ve Eskısehırde yeni tekstıl fabrikaları kurulacak, — Denizli ve mevcut fabrikalar Erzincanda ise tevsi edilecekti Ananonim şirketler büyük bir sü- ratle kusuldu ve tabii ilik dış olarak idare meclisleri teşekkül etti. İdare meclislerinde -kolaycatahmi n edile- ceği gibi mahallin D. P. teşkilatında gelire ihtiyacı olanlar, milletvekilliği seçımlerının talihsiz adayları yer al- mışlardı. Maaşlar kolayca omuz sil- kılemıyecek kadar dolgundu; en aşa- ğı haddi baremin en üst kademesin- deki memur maaşından daha az de- ğildi. meclisleri kurulduktan ve üyeler maaşlarını, tıkır tıkır alma- ya bağladıktan bir iki sene sonra in- şaat ihalelerine gırış ildi. Aydın fab- rikası 1955 de, diğerleri şırketlerın kurulmasından iki sene sonra müte- ahhitlere ihale Ancak inşa- ata başlıyabilmek için idare meclis- lerinden ve ihalelerden başka bir miktar da malzemeye ihtiyaç vardı ki, işte bu nasılsa unutulmuştu! Ne- den sonra akıl başa geldi ve malzeme temini için çalışmalara başlandı. Bu arada gecen zaman y müteahhitlerin aleyhine işlemişti: bu defa oralar iti- razı dayadılar: "Biz bu işten elimiz- de olmıya b pler yüzünden zarar ettik, zararımızı telafi edin!". Müte- ahhıtlerle yapılan mukaveleler, as- lında Sümerbankın lehindeydi. Ama AKİS, 21 ŞUBAT 1959 u işte teamüllerin o kadar dışında ihmaller yapılmıştı ki, Şümerbank kendi lehindeki hükümlerin sağladı- ğı 1mkanlardan feragat etmek zo- runda kaldı. — Müteahhitlerle, geçen zaman zarfında ugradıkları zararı telâfi etmek maksadıyla yeni ek mu- kaveleler — yapı 1 yeni tekstil fabrıkalarının bac larını ke- yifle tüttürerek çalışmalarını bekli- yebilirdik. Ama ne gezer.. Hemen ve - ni bir güçlük kendini gösterdi: rikaların çoğu projelerine göre, muh- taç olduğu elektrik enerjisini yapıla- cak mahalli santrallardan alacaktı. Gerçi bu santrallar henüz ya proje, â da inşa safhasındaydılar ama, memleketteki kalkınmanın sür'ati istimin vapur kalktıktan sonra -gel- mesini caiz kılacak kadar hızlıydı! Sebati Ataman "Kalkınıyoruz!" * şte bu sürate güvenildi ve tekstil fabrıkaları inşaatına girişildi. An- ek kısa bir müddet sonra gö- elektrik santrallarının bü- yük bir kısmanın değil, fabrikaların ikmaline kadar, senelerce sonra bile yetiştirilmesine imkân yoktur. Gay- retle yetiştirilecek gibi — olanlardan da -enerji nakli için lüzumlu tesisat düşünülmediğinden- —enerji temini mümkün değildi. Tekstil hamlesi, ilk merhalede böyle bir başarısızlıkla yuzyuze gelince, fabrika projelerin- e yeni bir tadilât yapıldı ve elek- trik enerjisinin fabrikalarda kuru- lacak — dizisi jenatör gruplarından saglanmasına karar — verildi. Tabii bunun için de yeni makinalar getirt- mek icap ediyordu. Hemen ithalât teşebbuslerıne şitap edildi. Bu arada fabrikaların inşaatı bir duruyor, bir 1lerlıyordu Bınalara elektrik jenera- tör grupların koym ak 1ç1n ilâveler yapmak lazım geliyordu. Fakat bu grupların büyüklükleri hakkında hiç İKTİSADİ VE MALİ SAHADA bir teknik malumata sahip bulunul- muyordu! Fakat öyle bir " şiddeti tas- mim ile çıkılmıştı ki yola kimse makihalarm gel esini beklıyecek kad sabredemiyordu. sebeple fabrıkaların proıelerini hazırlıyan mimarlara "Canım, işte genişçe bir şeyler ekleyıverın talimatıyla grup- pılması emredildi. yallerinde ölçüp biçerek eksikliği te- lâfi ettiler. Telâfi ettiler ama, maki- nalar peyderpey gelmeye başlayınca evdeki hesabin çarşıya uymadığı ve numarlarm muhayyilelerinin yetkili- lerin zannettiği kadar isabetli olma- dığı anlaşıldı. Jenatör gruplarından kimi yapılan binaya sığmıyor, sığan- larda da etrafında çalışacaklar için yer kalmıyordu. nun üzerine pro- Jeler yenıden değiştirildi ve iç duvar- lar üç dört defa yıktırıldı, yeniden yaptırıldı Ama Sumerbankın hima- yesi altındaki anonim şirketlerin ta- lihsizliğini yenmek bir türlü mümkün olmadı. Bu teşebbüslerden ancak bir teki. Aydın Fabrikası -o da kazan- hanesi yapılmadığı için sadece iplik hazırlıgında işe — yaramaktadır, fa- geçirilebildi. — Diğerleri ise, son para ayarlamasından sonra he- sapları büsbütün altüst olan Sümer- bankın eksik kalan — malzemelerini getireceği günü — beklemektedirler. Şimdiye, kadar 100 milyonun üstün- de masrafa mal olan bu fabrika a- daylannın eksikliklerinin tamamlan- ması 1çın lüzumlu döviz, 50 milyon dolardır. Bu 50 milyon dolarlık itha- lâtın — yapılabilmesi 1ç1n her: şeyde önce ithal imkânına, sonra da yarım milyara yakın Türk* lirasına ihtiyaç vardır. İşte bu yüzdendir ki, tekstil sa- nayiindeki azzam — inkişaflardan bahse kalkışacak herhangi bir hati- bın -icad etme zorunda kalacağı "inci"lıer bır tarafa- Süinerbankın eskiden lma fabrikalarına ham madde tedarik edip edemediği husu- sunda neler söyliyeceği bile halen bir erak mevzuudur A Ithalât Otomobil sevdası u haftanın başında Anadolu Ajan- sına bir beyanat veren Tıcaret Bakanı Hayrett Erkm konuşmasının — içine sıkıştırdıgı bır cümle kimsenin gözünden kaçmadı. Erkmen "Ayrıca memleketimizin bi- nek otomobili ihtiyacının karşılan- masına başlangıç olmak üzere vasıf- bilâhare ilân edilecek arabaların lan ithali de derpiş olunmuştur" diyor- du. raba sevdası çekenleri çok se- vındıren bu müjdenin millete duyu- rulması milletvekili ödeneklerine zam yapıldığı güne rastladı. Milletvekil- ri bu suretle 1959 yılı istihkakları- nı en 1y1 şekilde kullanmak imkânı na vuştukları için elbette pek memnundurla 19