1 Ocak 1933 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 14

geri teknikli bir sanayiin tcesstisünü himaye etmekle ne karan- lık yollara daldığımız anlaşılır. Sonra, hunca himaye ve teşvika yağmen, Türkiye'de sınai inki- şafın pek ağır olduğu da dikkate çarpan bir noktadır. Küçük es- naf sanayiini bir tarafa bırakırsak, meselâ çok muhtaç bulun- duğumuz büyük pamuklu ve yünlü mensucat sanayii sahasında hemen, hemen hiç bir yeni tesşebbüsün olmaması acaba neden ileri geliyor? Bizde husuşi tesebbüs, ancak küçük ve kolay esnaf sanayiine ya- naşabiliyor. Yüksek sermaye, ileri teknik, ihtisaslı bilgi, ince he- sap isliyen işlerde, hususi teşebbüs duraklıyor. Bu müşahede, hususi teşebbüsün bu sahada da aczinin ve kısırlığının en canlı bir ifadesi değil midir? O halde simdiye kadar hususi teşebbüs lehine yapılan himay ve teşvik tecrübelerinden lâzımgelen dersi çıkararak diyebiliriz ki, Türkiye'nin sanayileşmesi de ancak Deyvletin eseri olacaktır. Yalnız Devlet teşebbüsü diyince, çok kere akla bürokrat bir mü- essese gliyor. Bu nokta üzerinde bir az durmak lâzımdır: Büyük sanayi memleketlerinde, sermaye terakümünün daha ge- niş mikyasta ve gittikçe daha az ellerde temerküz etmesile be- raber ferdi teşebbüsün de yerini büyük sermaye gruplarının ha- kimiyeti altında işliyen anonim teşebbüslere terkettiğine şahit oluyoruz. O halde hususi müteşebbis, zaten teknik seviyesinin in- kişafile isinin bagından ayrılmış bulunuyor. Bu gün sanayi mem- leketlerinde «sanayici Hpi» ile asermayedar tipi» ayni şahısta bir- lesmiyor. Bu itibarla sanayicinin memurlaşma hâdisesini yüksek tekniğin zaruri neticclerinden biri olarak kabul etmek mecburi- yetindeyiz. Yüksek tekniğin ve yüksek işletmenin icabettirdiği geniş izbölümü, zatca hususi teşebbüsün bünyesinde bu inkılâbı yapmış ve işletmenin talihini iş ve sermaye sahibinin elinden al- gmiş ve mütehassış memurların eline vermiştir. (1) O halde devlet işletmesile büyük bir hususi işletme arasında me- murla idare edilmek bakımından hiç bir fark kalmamıştır. Sa- nayi memurlarının (müdürler, mühendişler, muhasipler, ustaba- gılar, işçiler v. s.) iyi işlemelerini, iktisadi çalışmalarını temin m «<Das Ende des Kapitalsmus. adlı perrinzde amyayıcinin memurlasşması etratında gayet dikkate seyan bir etüt vardır. Du eşer Transiz - ça'ya Ca Vercüme Oolunumuşlur 14