1 Nisan 1934 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 27
Plânlı Dış-Ticaret ve Dış-Ticaret Ofisleri. Burban Asaf. Diş - ticarette buhranöncesinde cari olan usul tekbaşlarma ve kendi hesaplarına çalışan ithalât ve ihracat tüccarlarının bey- nelmilel emtia mübadelesini liberal usuller dahilinde ve kâr barometresinin verdiği direktiflere göre idare etmeleri idi. Ma- halli fiyat ve mahalli piyasadan beynelmilel Ffiyat ve beynelmi- lel piyasaya kadar, emtianın fiyatını istihsal kademesine hâkim olan serbest rekabet ve bir de mahalli'den beynelmilel'e kadar olan borsalar tayin ederdi. Bu arada, meşhur arz ve talep kaidesi rvrol oynar ve toplancı tüccarların diledikleri münakalât vasıla- larını seçmeleri. cif ve fab esaslarından birinden birini tercih etmek üzre, kendilerine bırakılırdı. Buhran ile beraber., hemen her memleket için: tediye muvaze- nesi ile ticaret muvazenesi, birinci derecede ehemmiyet kazan- mıştır. Ve hemen her memleketin para politikası- bu iki muva- zenenin gayet sıkı bir surette kontrolünü emreylemistir. Fakat bu iki muvazenecye yapılan müdaheleler. serbest ticareti orta- dan kaldırmakta gecikmemiştir. Tediye muvazenesinin ve alelâmum beynelmilel tediye işlerinin kontrolü. ortaya bir takım usuller atmıştır. Bunların başında. Merkez Bankaları vasıtasile yapılan döviz takyidatı ve klering anlaşmaları gelmektedir. Ticaret muvazenelerinin kontrolünü temin eden üsuller arasın- da ise- kuvvetli gümrük memnmuiyetleri, ve koöntenjan vardır. Her iki muvazeneyi birden kontrol eden bir diğer usul de. Sov- yetlerin devlet ticaret inhisarıdır. Bütün bu usullerin gayesi. dış-ticaretin herhangi bir memleket namma kontrolü olmakla beraber gerek tatbik şekilleri gerek ise tesir ve aksitesirleri bakımından. aralarında mühim farklar vardır.
