23 Ocak 1936 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 6

130 veni UYANIŞ No. 2057—372 Yıla Giriş Dolayısile: Takvimin Tarıhı Takvimin, bugünkü şekline yak- laşmış olarak, ilk defa Romada şekillendirildiği rivayet edilir. «Ka- lender» kelimesi de, Garplıların tedkiklerine göre, oradaki şekillen- dirişten çıkmadır. Takvim mânâei- ra birçok ecnebi lisanında kulla» nılan bu kelimenin salı «cslare» kelimesidir. Bu <calare> Lâtincede «çağırmak» mânâsınadır. Gene riva» yete göre, Roma şehrinin efsanevi banisi Romulus, her ayın ilk gü- nünde İlâhlara bir kurban kesil- mesini ve sokaklarda münedilerin ahaliyi, bu âdeti yerine getirmeleri için bağıra bağıra zebih yerlerine çağırmalarını uşul olarak ortaya koymuş ve benimsetıniş. Dolayı- siyle her ayın ilk gününe «calare> den gelme «calenda» denilmiş. Gel zaman, gilzaman «calendar, «Ka- lender» şeklini alarak takvim mâ- nasına mnhtelif Garp lisanlarına yerleşmiş ! Eski Roma devrinin takvimi, yılbaşını 1 Mart olmak üzere be- Müşürü, Bir yıl, 10 ay üzerine taksimi edilmişti. Şimdiki 13 aylık hmnetim 12inei ayına Garp li- sanlarında hemen umumiyetle «10 uncu ây» mânâsına gelen bir ad takılmış olması da, bu sebebledir. İngilizcede «December», Almanca- da <Dezember», Fransızcada da «Decembre> - her lisanın telâffuz ve yazış farklarına uygun değişik. liği ayrı bahis - evet, bu tabir şimdiki 1Zinci aya, yılı 10 aylık olan Eski Roma takviminden in- tikal etmiştir. Gerçi şimdi de o va- kitki gibi senenin sonuncu ayı, lâkin şimdi yıl o zamanki gibi 10 değil, 12 ay! Bugün duvarlarda, yazıhaneler- de bütün birsene - ve her sene - yertutan takvim, Faki Roma dev- riisj« şekillendirilmiş - daha doğ- rasu bugünkü şekle o zaman bir imwi örnek ortaya konulmuşsa da, zaman hesabına bir türlü vuzuh verilememişti. Takvim, bugün kat'i bir hesaplanışa tamamile uygun bir suret mahiye tindedir. Balbuki o zaman, birçok uygunsuzluklar, aykırılıklar, yanlışlıklar olur, me- selâ takvim, zamanın geçişinden daha evvel davranır, yahut da daha geride kalırdı. Arada ileri, geri üç aya kadar uygunsuzluklar, aykırılıklar, yanlışlıklar olduğunu gösterir kayitlere raatgelinmiş; eski eserler üzerindeki yazıları gözden geçirirken, bilginlerin, bu yolda tenakuz ve tezatlar olduğunu istih- raca müsait delil ve emareler göz- lerine çarpmıştır. Hülâsa bir kaos, bir karmakarışıklık, bir keşmekeş, ki deme gitsin! Şehir Güneş, lilinem ki neye şehri yakmak istiyor; Güneş, bence, #nrlri, şehveti sevmem diyor. Güneş arkadaşımdır, ben de öyle diyorum: Buşehri sevmiyorum, bu şehri sevmiyorum... Cahid Saffet ez İşte bu vaziyetin ilk farkına varan olmasa bile, bu hale bir ni- zam ve oldukça'üa iniizümi vetop, Juliyus Sezardır. İsinin İoğulüür dan 46 sene ©Yrul; ü, Hülenlitrin nydukiarı 10 aylık takvime ikisi birlikte 67 gün eden iki ay kat- mıştır. Bu suretle de 10 ayı 12 aya çıkararak, eksikliği tamamlayış gayesini gütmüştür. Zamanın ha- kiki geçişleri ile yaşıyanların ha- reketini tanzime yaraması gerek görülen takyim arasında muvazene ve ahenk teminine gayret eden Juliyus Sezer, bu işle bir hayli uğraşmıştır. Juliyan takvimi, 1 Kânunusanide başlar, 365 */, günü vardır, bu günler hepat biraraya gelince, bir gene teşkil eder. Sonra 36öer günlük üç sene ve 366 gün- lük dördüncü bir sene ilede, 2a- man hesabı şöyle topluca denklik edinir. Senenin 12 ayı da üçe ay- rılır. Bu tüç kısmına sırasile “Ka. lendas, Nonas, İduş, adları takı- lıdır. Ni Juliyuş Sezarın takvimi, bir zaman onun çizdiği esasla atbaşı beraber gitti gerçi, fakat tahipler işi tekrar karıştırdılar. O devrin takvimcileri olan, takvimlerini ya- pan rahipler, her üç senede bir tavime fazla bir gün geçirmekten kendileyini alamadılar. Ruhanilerin bu müdahalelerile Juliyus Sezarın takvimi kısmen bozulunca, bundan hoşuutsuzinklar duyuldu, şikâyet- ler yükseldi. Nihayet, İmperator Avgustus, takvime elattı, rahip: lerin kattığı fazla günleri sildi, senenin fazla gelen üç gününü bir hamlede çizdi. Juliyan takvimi yeniden düzeldi,..... eski haline ge- lerek tekrar kıvamını bulmuş #neıbis: Juliğün takvimi, bütün Kuru- muvarstsda muteberdi. Bütün bu ortaçağ devresinde, ahkâmına rig- yet esası gözetildi. Takvimde ka- toliklerin oAzizlerine de (günler ayrıbp yerler verilince, Klise nez- dinde de hüsnükabul gören bir takvim sıfatı edinerek, ehemmiyeti kat kat ölitirmlienrli. Aynizamanda Killsenin iukailiiwi bildiği bir yortular iilitimi itibarını kazandı. Bu aralık, -daha ziyade sonra sonra demek yerinde - astronomi esasından uzaklaşıldı. 128 sene sonra 1 gün meselesi münakaşa mevzuu olunca, Papa 13 üncü Gregor, bu noktadaki yanlışı dü- zeltmek işine girişti, Tarih 1582, Ve işte böylelikle artık bundan sonra Gregor takviminin bahsi açıldı. Gregor takviminde, 4 Teşrinievvel- den 15 Teşrinievvele atlamak yo- lile, bir nisbet teşbiti, zaruri gö- rüldü, Yılın başlangıcı, İsanın do- guğimlali itibaren hesaplanarak, yılbuğiı bu suretle başlatılıp yürü- tüldü. Daha bazı teferrüat da for- müle edilerek, bir takvim reformu ortaya atıldı. Yeni takvime karşı, Avrupa kıt'a.