29 Ekim 1938 Tarihli Yarım Ay Dergisi Sayfa 14
UYURKEN A türk, cumhuriyetin ilânına karar vermiş bulunuyordu. Bu kararını, 1923 yılının 28 inci pazar li 20 uncu pazartesi gününe bağlışa gecede, sofrasına m ettiği kadiğ. larına bildirmiş v — Yarın Sa hira ilân edeceğiz, demişti. O günlerde bir kabine buhranı hü- küm sürüyor, istifa eden Fethi bey kabinesinin yerine bir başka kabine kurulması mümkün olamıyordu. 20 teşrinievvel 1923 günü Halk fırkası grubu toplanmış, kabine buh- ranı meselesini görüşmeğe başlamıştı. Mesele bir türlü halledilemiyordu. Ni- hayet içtimaa Atatürk davet olunmuş, ve bu meseleyi halletmesi kendisinden rica edilmişti, Atatürk, içtimada bulunanlara? buh- ranın bir kabine buhranı olmaktan zi- yade bir şekil ve usul buhranı oldu- ğunu, Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümetine; bir şekil vermek icap et- tiğini anlattı.. ve en muvafık şeklin de Cumhuriyet olduğunu bildirerek Cum- huriyet ilân edileceğini haber verdi. Kararın leh ve aleyhinde söy- liyen mebuslar omünakaşalı bir müzakereye başlamışlardı. Merhum Vasıf Çınarla Abdur- rahman Şeref, Atatürkün müjdesi- ne sevinmişler, olanca talâkatla- riyle bu kararı müdafaaya koyul muşlardı. Müzakereler akşama kadar de- vam etti, nihayet son karar veril miş, Türkiye Devleti şekillendiril- Kanunu Esasi encümeni mazba- tasını hazırlamış ve Türkiye Millet Meclisinin tarihi celsesine geçil- mişti. Saat on sekize gelmişti. O gün meclis o ruznamesinde çocukları leyli mekteplerde okuyan devlet memurları gibi hususi muhasebe memurlarıyle mazul ve mütekaitle- re de mektep ücretlerinde yüzde 25 tenzilât yapılmasına dair teklif ile Sıhhiye ve Muaveneti İçtima- iye vekili Rıza Nur beyin ist'fası ve iki aylık mezuniyet talebi; etıb- bayı mülkiyenin hizmeti mecburiye- si hakkındaki kanun lâyıhasının müzakereleri vardı. Birinci iş Müvazenei Maliye en- cümenine hayale edilmiş, Rıza Nur beyin istifası ve mezuniyet talebi ile etıbbayı mülkiyenin hizmeti 4 PE Tai mecburiyelerine ait kanunun birinci maddeleri küçük münkaşalardan sonra kabul edilmişti. Bundan sonra da Türk tarihinin en şerefli dönüm noktasını teşkil eden tarihi müzakerelere başlanılmış, reis vekili ve Çorum mebusu İsmet be anunu Esasi Encümeni, Tepki. lâtı Esasiye kanununun tadilâtına dair lâyıhanın müstacelen ve derhal müza- keresini teklif ediyor, dedikten ve tek- lif kabul edildikten sonra encümen reisi Yunus Nadi, mazbata muharriri Celâl Nuri ve kât beylerin imzalarını taşıyan iu Esasi Encümeninin şu mazbatası okun- muştu : “Milletimizi refah ve saadete isal ve istiklâli tamma mazhar eden mü- cahedei hüdapesendanede hakimiyeti milliye esası sureti kötiyede kabul edilmiş ve daima buna riayet edile- gelmişti. Bu ahvalin Türk milleti ne- citesine ne azim bir muavvafakiyet temin ettiği aşikârdır. Hakimiyetin bilâkaydü şart millete aidiyeti ve Başvekilimiz CELÂL BAYAR h KABIN - öğ i Bu Yazan : Sait KESİ sözlü idare usulünün mukadderatı, : M bizzat ve bilfiil idare etmek , müstenit bulunması zaten (Cum, kilit susasındaki fıkra ile tavzih hukukan ve maslahaten müng” rülmüştür. anl Bir cumhuriyet tesis | kılıng” sonra, bu cumhuriyetin mümeşği cak bir riyaset makamının dı tabiidir. i Bundan başka hükümeti teşki cek olan Başvekilin, Reisicüml rafından tayini, mesuliyetinin von nazarından umuru zaruri Binaenaleyh elyevm meyi 8 şekli devlet tesbit edilmek üzen” nl kilâtı Esasiye kanununun Şa 3,8 ve 9 uncu maddeleri tadi derakab müzakeresini ederir.,, Kanunu Esasi Encümenis? p bey kürsiye çıkmış, büyik talâkat ve belâgatla cumle ilânındaki lüzum ve zaruri latmış, Yunus Nadiden sonr han mebusu Vasıf Çinar, Ki mebusu Mustafa Sabri, mebusu Rasih te birer nutuk liyerek cumhuriyet esasını 5 faa etmişlerdi. Bu hatipler oki ateşli bir lisan kullanmışlıik daha kanun okun madan Öf Millet Meclisinin o günkü & sinde bulunanların kâffesi «5 riyeti kabul etmişler ve half sözlerini hemen her cümle M8 iya da; imei cumhuriyel (ra mu Güniele allı şlamışlardı. de madde ! edilip anl) Şapıldıkçız vi hb türk 15 ii müttefikan 1 Ar — Yaşasın Cumhuriyeti g vücud sın Önül elli arasında dört » Reisicumhur | seçildikten “bun keyfiyet aim her yere ihbif” miş, cumhuriyetin 101 p#” atılarak ilân ve tesidine b” niyet muıştı. ei m ?
