18 Eylül 1954 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 18

İKTİSADİ Tekel Tekel sahası daraltılıyor stıklal Harbini müteakip mleke- Osmanlı İmparatorluğunun depdebe ve şaşaa devri yadigârı Kapi- tülâsyonlardan ve bunların çeşitli nevi- lerinden kurtuldu. Zira Atatürk ve silâh arkadaşları daha bu mücadeleye mem- leketin çok kara günlerinde atıldıkları isadi egemenlik olmaksızın si- iğin mevcudiyetinden bah- müdriktiler. yasi egemenl sedilemiyeceğini eket düşman istilâsından kur- kurtarılmaz, bir yandan asırlar kapıtulasyonların oldurdugu devletçiliğe büyük önem verildi ve hatta deVletçılık 1950 tinin umdelerinden biri olarak kabul olundu. 1950 senesinden beri iktidarda bulunan Demokrat Parti, iktisadi mevzuu istihsal ve ithalât işleri alınmak suretiyle hususi caktır. ümrük ve sevkedilmeden Bakanlıkların tetkikine — sunulac bilhassa bu arada Maliye Vekâletinin mütalâası talep edilecektir. Zira Güm- rük ve Tekel Bakanlığı gelirler bakı- mından memleketimizde ikinci bir Ma- liye Bakanlığı durumundadır. Maliye Bakanlığının husustaki — mütalâası Gümrük ve Tekel Bakanlığının görüş- leriyle bağdaşırsa tasan Meclis'e sevke- dilecektir. Tekel sahası bu suretle daraltılma— gütmektedir. gerçekleşinceye kadar yi rikaların işletilmesine veya ihtiyaca gö- re yenilerinin kurulmasına devam edi- lecektir. Meselâ bira istihsal kapasitesi 25.000.000 1litreye yükseltilecektir. Hu- susi teşebbüse açılacak olan başlıca Te- kel maddeleri, 20 dereceden aşağı al- kollü içkilerin imalini, tuz istihsalini, av malzemesi ve bilhassa patlayıcı madde- lerin ithalini ihata etmektedir. Doğrusunu söylemek 1lâzım gelirse Tekel mevzuu olan maddelerin sayısı memleketımızde hayli kabarıktır. Bu dir. Memleketimizde gıptayla bakılacak AKİS. 18 EYLÜL 1954 VE MALİ mali durumları olmamasına rağmen me- mur kadrosunun gittikçe genışlemesının asıl sebebi hususi ekonominin dar dene- cek kadar mahdut bir sahaya ınhısar etmesidir. Hususi teşebbüs Karabük de- mir ve çelik fabrikasını işletemez ama bira fabrikasını, — tuz işletmelerini,- av malzemesi maddelerin is- tihsalini gayet iyi bilir. Modern mânada devlet şüphe yok- kı siyasi bır teşekkul olduğu kadar ik- şekilde hususi teşebbüs ifa edilebileceğine inandığı vakit yerini Emin Kalafat Kalkacak — İnhisarların Vekili terketmesini bilecektir. Nasıl sütten ke- silmek üzere iken lokmaları anası tara- fından hazırlanan çocuğun kendi lokma- sını hazırlayabilecek — çağa gelince an- nesinin lokmalarını reddederse gelişen hususi teşebbüs de ehliyeti sahasındaki müdahaleyi reddeder. İ ekonomisinin hududu buradadır : Lokmaları, nerede hazırla- ması, nerede hazırlamaması gerektiğini yinde, Hariçle temas Libya İktisat A sırlar boyunca iyi ve kötü günleri : birlikte yaşadığımız Libya, İtalyan İmparatorluğunun parçalanmasını mü- Heyeti SAHADA teakip bağımsız bir devlet halıne gelır elmez memleketimizle dostane mü sebetler tesis etmeyi kendisine şıa.r edin miştir. Yalnız dost ve komşu memle- ketlerle değil ve fakat bütün dünya devletleriyle iyi münasebetler telis et- meyi dış politikasının değişmez prensi- bi olarak kabul eden Cumhuriyet Tür- kiyesi Libya tarafından uzatılan dostluk elini hararetle sıkmıştır. İki kardeş memleket, — iki devlet arasındaki münasebetlerin daha derin- lere inmesini temin etmek için her fîr— sattan istifade etmektedirler.. Bu iktisadi — münasebetlerin gehştırılmesı bahis mevzuudur. Ve bun için de memleketimize bir iktisat heyeti gel- miştir. Gelen heyet İktisat Nazırı ile üç ayan âzası ve iki mebustan ibarettir. İz- mir Fuarını ziyaret etmiş olan bu he- yet Ege Bölgesinin ekonomik durumu hakkında bilgi edinmek fırsatını da bu- lacaktır. Maliye Bütçe hazırlıkları klı başında bir insan nasıl gelir ve iderlerinin hesabını yaparsa ve bu- vatandaşlardan alman vergiler teşkil etmektedir. Devlet vari- datının — iktisadilik prensibine göre ye- rinde kullanılıp kullanılmadığı— devlet yılda neleri ihtiva edeceği demokratik sistemle idare edilen memleketlerde efkârını yalandan alâkadar eder. Bütçe yalnız hükümetin icraat programının akçeli yö- nünü ilgilendirdiğinden değil, aynı Za- manda hükümet icraatının akçeli yönü- nün milli gelirimizin büyük bir kısmını içine aldıgı Devlet parasının sarfını bir takım — hukuki kaidelere bağladığı için de önemlidir. Bundan maada bütçenin devlet varidatı bakımından olduğu ka- dar âmme Mmasrafları vasıtasiyle iktisadi hayatın üzerindeki tesir bakımından da hayli büyük rolü vardır. İşte bütçenin yukardanberi belirtmeğe çalıştığımız hususiyetleri, memleket eko- nomisinde oynadığı büyük rol kendisine o mahiyeti kazandırmıştır ki bugün bir memleket ekonomisi hakkında derin in- celemelere girmeksizin yalnız o memle- ketin bütçesini tetkik suretıyle bazı ne- ticelere vasıl olmak bütçe çu general" aksettirmektedir Mahiyeti bu derece ehemmiyetli, fonksıyonları bu derecede çok olan büt- çenin acaba bir hukuk devletinde de- 19