22 Ocak 1955 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 24

FEN Atom Ucuz enerji peşinde Amerikan Ato om nerjisi Komisyonu n sanayiin bekledıgı ıktı— enerjisini ancak toryum re- aktorunun verebileceğine ınanıyor Tor- yumun kendisi, radyoaktif ise de, b - lünebilen bir madde değildir, yani doğ- rudan doğruya reaktör yakıtı olarak kullanilamaz Fakat nötron — bomubardı- bi. Bu özellik epey zamandır biliniyor- sa da şimdiye kadar uranyum -233 ile işliyen bir pil — yapılmamıştı. Çünkü uranyum -233 tabiatta bulunmaz, re- aktörlerde suni olarak imal edilmesi gerekir, İşte şimdi plânları çizilen tor- um reaktörü U-233 ün istihsali ile kullanılmasını bir araya getiren bir ter- tip olacaktır. Toryum kütlesi içine kü- çük bir miktar, 2 1-5 kadar U-235 ko- zincirleme reaksiyon böylece 5 kısmı da toryumdan uranyum-235 edeceklerdir. Bir müddet sonra başlan- gıçtaki U— 235 bitecek, fakat o zamana U—233 onun ye- mesinden çıkan nötronl hem reaksi- yonu devam ettirecekler, hem de tor. yum — çekirdeklerine çarp yeni U— atomları yaratacaklardır. Böy- Şimdi anlaşıl- retme bakımından uran- —- 233, plutonyumdan daha Üretmede birinci derecede rol her bölünmede açığa çıkan nötronların sayısıdır. Nötronlardan biri zincirleme reaksiyonu devam ettirmeye, dolayısıyla enerji istihsaline sarfolacak, ancak geride kalanlar reaktörün cinsi- ne göre plutonyum veya uranyum—233 kullanılacaktır Arada bazı dığına göre kaybolacaklardır. Bu üretme için —yani, sarfolan kadar ya- 24 kıt 1st1hsalı için— her bölünmede çı- çığa bölünebilir U—235, U—233 ve bu gerçekten 2 Yalnız muhtelif madde- etmediğimiz Bölünmeden çıkan bu nötronlar- doğrudan reaktörlerin meselâ hacim- Fakat sa- bir fark vardır. nötronlar fazla enerjili, dr Bu haldeki oluşudur. Bölünmeden çıkan nötronla- rı yavaşlattıktan s ullanan «ya- vaş» veya «termal» reaktörler ise da- ha büyük ve karışık — yapılardır, ama lirler. Bu sebeple mühendislerin çoğu sanayii için termal reaktörleri daha uygun bul Şu var ki nötronlar yavaşlatılırken bazıları faydalı bir iş ya- pamadan pil içinde kaybolur ve bu ka- yıplar reaktörde uranyum veya toryum bulunuşuna göre farklı olur. Dolayı- sıyla, yavaş nötronlar göz önüne alın- dığı zaman, her bölünmede çıkan nöt- ron sayısı muhtelif bölünebilir madde- ler için başka başkadır; gene Atom Enerjisi Komisyonunun ilân ettiğine göre, bir uranyum reaktörü içindeki ki sarfettiğinden daha fazla yakıt doğu- ran bir termal reaktör ancak toryumla yapılabılır, işte toryum — reaktörünün nayi için Öönemi buradan geliyor. uranyumdan dört bulunan bir ma- oryum tabiatta beş defa daha çok dendir. — Başlıca — «monazit» — kumları içinde rastlanır. Brezilyada, Hindistan- a, Endonezyada, Malezyada ve Sey- aşağı O 8 toryum ihtiva ettiğine göre, 1945 de ton başında 60 dolar Atom Enerji! Komisyonu um reaktörünü Oak Ridg (Tennessee) de- ki Milli Laboratuarda kuracaktır. Re- aktörün 65,00 kilovatlık 1sı enerjisi vermesi ve bunun 16,000 - kilovatının elektrik enerjısıne çevrilmesı düşünü- lüyor. Henüz iş plân safhasındadır. Bu oklukça değişik tipte bir reaktör ola- cağından bir çok teknik problemler ve güçlükler ortaya çıkarmıştır. ki bunla- rın çözülmesi seneler sürebilir. İnşaata 1959 da ancak 1958 de başlanacağı ve bitirileceği tahmin ediliyor. Atom Enerjisi Komısyonunun 200 milyon dolar reaktörünün inşası vardır. Programın hedefi, sanayide kullanılacak elektrik enerjisini erecek — iktisadi reaktörün gerçekleştırılmesıdır İnşası düşünülen altı pilin hepsi de farklı yollardan bu hedefe yaklaşacaklardır. Bunların bir kısmı toryum reaktörü — gibi yep yeni y geçmeden hangi tip sadi şekilde işliyeceğini iyice kestirmek imkânsızdır. Muhakkak olan şey, sana- yiin istediği iktisadi reaktörün teknik hüviyetinin 1959 sonunda artık belire- ceğidir. Hindistan ikinci mi olacak? Bir toryum reaktörünü ilk defa işle- ten devletlerin başında Hindistanın da gelmesi çok muhtemeldır Hindistan- daşları atom enerjisini toryumdan elde etmiye karar verdiler. Monazit kumla- rından toryum çıkaran bir fabrika şim- di faaliyettedir; bir ikincisi de gelecek Mayısta çalışmıya başlıyacak. Kalküta Üniversitesine bağlı bir Hintli araştırıcı ta'nın monazitten toryum elde için yepyeni bir usul bulduğu veriliyor. etmek haber ilim kongresinin son toplantı- sında Bhabha atom enerjisi alanındaki plânları anlattı. Bu arada bilhassa üre- tici tipte toryum Treaktörleri yapmayı düşündüklerini açıkladı. Hindistan'da kâfi uranyum bulunsa — bile bu tabii uranyumdan meselâ Amerika'da tatbik edilen pahalı — usullerle büyük ölçüde uranyum—235 elde etmiye imkân yok- tur. En başta ellerindeki elektrik ener- _ıısı bu işe yetmez. Onun içim büyük öl- —235 e ihtiyaç göstermiyen ü- reaktörler — Hindistan (ve başka sanayii az gelişmiş — memleketler) için biricik hal çaresidir. Bbabha, reaktör- AKİS, 22 OCAK 1955