29 Ocak 1955 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 15

ASKERLİK Nautilus denize iniyor Sonra altına da indi Denizcilik Atom deniz altısı A tom enerjisiyle hareket etme haya- li nihayet geçen hafta hakikat oldu. Bir atom motorunun hareket ettirdiği ilk gemi, Amerikan donanmasına bağlı Nautilus denizaltısı denize açıldı Bu tarihi hâdise merasımsız gürültü sa- dece b k aç denizci ile gazetecının gözleri ünde cereyan ettı Gemının halatları çozuldukten 29 dakika sonra indeki — pırıldak, kumandan E.P. Wılkınsonun şu haberini etrafa yayıyordu: Griniç — saatıyla 1601Z de m. 11.01 de) Nautılus almaya başlamış- Rıhtımdan geri geri ayrılan deniz- altı biraz açıldıktan sonra 180 derece- lik bir dönüş yaptı ve açık denize doğ- ru hızlandı. Yakındaki bir gemide bu- lunan müşahitler Nautilus'un manevra kabiliyetine hayran kalmışlardı. 90 met- re uzun lugunda ve 3000 ton ağırlığın daki Nautilus'un büyük bir rahatlıkla suların üstünde kaymaktan başka dik- katı çeken tarafı hıç bir tarafından du- n çıkmam Su ünde seyir başarı ile bitti. Bunun üzerin nemeye geçildi. 20 Ocakta fırtınalı bır havada Nautilus ilk dalış yaptı ve suyun altında bir saat kaldı. Bu tecrü- AKİS, 29 OCAK 1955 benin de iyi geçtiğini, neticeden mem- nun kaldıklarını donanma makamları haber veriyorlar 11k denize açılışında üzerinde bulunan 85 bahriyeli, 11 su- bay ve 50 kadar sıvıl mutehassıs ara- sında en çok heyec. iftihar duyan adam muhakkak ki Amıral Hyman G Rikover idi. Gerçekten bugunku başa- rı birinci derecede — Rickover'in kırıl- mak bilmiyen bır azimle altı sene du- dinlenmeksizin — sarfettiği gayret- lerin sonucuydu. Bir bucuk asır önce, 1800 de başka bir Amerikalı, Robert Fulton, bır deniz hayvanına benzeterek Nautilus ismini — verdiği ilk denizaltı modelini yapmıştı Fakat Fulton, biç bir hükümeti gemilerin su altı dayü— ruyebılecegıne inandıramadığı için, pro- Jesımn gerçekleştiğini görememişti. Da- ha sonra Jules Verne, «Deniz altında 20,000 fersah» adlı romanında, dün: denizlerini bir baştan öbür başa geçe bilen Nautilus isimli bir — denizaltının maceralarını anlattı. Zamanımızda utilus'u sadece bir Troman kahramanı olmaktan çıkarıp hayata getirmiş olan manda elektrik mü- hendıslıgı tahsıl etmış olan bir denizal- tı subayıdır. 1946 da Oak Ridge çekir- dek - fiziği laboratuarında açılan atom enerjisi kursuna — katılmış ve o zaman atom enerjisiyle hareket eden denizal- tı hayaline kendisini kaptırmıştır. Üst- lerine bu fikri telkin etmek için üç se- ne Uuğraşmış, sonunda donanma hare- kât başkanı Amiral Nimitz'in yardımı- nı kazanabilmiştir. Böylelikle 1949 da hem Donan m / Enerjisi Komısyonu kendılerıne bağlı bırer de- niz reaktörleri şubesi kurmuşlar ve her ikisinin de başına Rickover getirilmiş- Atom denızaltısının en cazip tara- altında elektrik motorları vasıtasıyla i- lerlerler; bu motorları işleten şey ise a- kümülatörlerde depo edilmiş olan elek- trik enerjisidir. Su altında bir saat ka- bu üketmiye yeter Ondan sonra yüzüne çıkmak zorundadır. Bu duru bılhassa denizaltı, düşman muhrıplerı— nin hücumuna ugradıgı zaman vahim bir hal alır. Muhripler yukarıda iken su yüzüne çıkmasın diye denizaltı hü- cumuna uğradığı yerden yavaş yavaş uzaklaşımıya çalışır fakat su alanda u- ca bu sefer akümü la torlerden çıkan gazlar gemının hava- sını zehırler day z bir hale geti- rirler. İşte atom denızaltısında bu teh- lıkelenn hıç biri bulunmıyacaktır U- yanması için havaya ıhtıyaç olmadıgı gıbı yanma sonunda da hiç bir zehirli gaz açıga çıkm , Uranyum kutlesınde tabiat: depo ettiği enerji de akümülâtı orlerle kıyas edilemiyecek kadar fazla olduğundan atom denizal- tısı su altında 1stedıgı kada veya ku- mandanı: kılını hiç su' yüzüne çıkmadan dünyayı dola- şabilir. Ayrıca su altındaki en yüksek süratinin de çok fazla olacağı bekleni- yor. Tahminler 25-30 mil cıvarındadır. Ancak en hızlı muhriplerin 30 milde fazla gıttıklerı düşünülürse bu suratın korkunçluğu anlaşılır. Nautilusun atom motoru, zenginleş- tirilmiş uranyum (U—235 i fazla uran- yum) y: kan bır termal reaktordur Ter mal reaktor hakkında AKİS'in geçen sa- yısında bılgı verilmişti. Reaktörde hasıl olan . İçinden eçirilen basınçlı su Vasıtasıyla bir bahar a nak. ledılebılır burada meydana gelen yük- sek bas çlı buharın dondu düğü bır türbin de — denizaltının — pervanelerin» çalıştırır.. Prensip basıttır ama tatbika- ta geçilince bir teknik güçlükler belirmiştir. En buyuk güçlük reaktorun etrafa yaydıgı radyoaktıflıgın insanlara ordaki madeni kısımlara zarararla- rını onlemekı Reaktörün 1ske1et1m teşkil edecek maddenin hem radyo, tifliğin bozucu tesırlerıne dayanabılme— si, hem de fazla nötron yutmaması ge- rekıyor Şimdiye kadar hiç kullanılma— nadir maden olan zirkonyum- un bu 1htıyaçlar1 karşılıyabileceği anla- şılmıştır. Buna benzer — sayısız te meselelerin çözülmesinin Amenkalılan ne kadar uğraştırdığı, Nautilus'un in- şasında geçirilen merhalelerin tarihle— rinden belli oluyor. 1949 da karar ve- rilmiş ve Rickover'in ıdaresınd proje- lerin çizilmesine başlanmıştır Planların hazırlanması üç sene sürdü; ranında denizaltının ınşasına başlandı. 15