25 Ocak 1958 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 21

DÜNYADA OLUP BİTENLER A. B. D. Bilanço devresi Amerıkada sosyal hayat bu hafta da, Sputnikin gölgesinde devam edıyordu U.S. News, Newsweek gi- bi mecmualar sayfalarını iki devin mukayeselerine ayırmışlardı. News- wee şimdi bir harp olsa Amerika mı, yoksa Rusya mı kazanır suali- ni soruyordu? Amerika hâlen umumi bir harbi kazanacak durumdaydı. ani Amerikanın meşhur Stratejik Hava Kuvvetleri, Rusyayı, hasımla- rının yapabileceğinden çok daha ça- buk, yerle bir edecek kudretteydi. Fakat herhangi bir bölgeye inhisar eden mahdut bir harbi, — herhalde Ruslar kazanacaklardı. Rus kuvvetleri, Amerikayı geride bırakmıştı. Amerikanın en se- lahiyetli silâh — mütehassısları "iste- diğimiz parayı verseler de, onlarai beş seneden evvel imkânı yok yetişe- leyiz" diyorlardı Umumi bir harp için bile istikbal parlak değildi. Uzun menzilli Rus füzeleri, istikbalde Rus- yayı şanslı bir duruma getirebilirdi. General Bradley " zaman aleyhımıze çalışıyor hem bir Sputnik sür'a- tiyle" demekten kendini alamıyor- du kara fersah fersah Yalnız unutmamak lazımdı — ki harp, iki taraf için de intihardı. Bu sebeple" diplomasi en az askeri kuv- vet kadar ağır basacaktı. Diplomasi en basit kelimelerle, diğer memleket- ten istediğini harpsız almak san'atıy- dı. Füzeler devrinde diplomasi binbir şekle giriyordu: Propaganda, iktisa- di ve teknik yardım, ilmi ve kültürel mübadeleler diplomasinin aldığı ye- General Bradley Sputnik — sürati 22 ni şekillerdi. Ruslar, diplomasi sava- tında da, Amerikalılardan daha faz la muvaffak oluyorlardı. Zira Rus- a, bir iki sene içinde Orta Doğuda yerleşıyor Asya ve Afrikada mevki- ini kuvvetlendırıyor ve NATO müt- tefikleri arasında bile en azından te- reddütler uyandırıyordu. Rus propa- gandası iyi işliyordu. Dulles — bile "Ruslar propagandalarını bizden çok daha fazla inkişaf ettirdiler” diyor- du. Newsweek, diplomatik — sahada neden Ruslarla aşık atamıyoruz? sualini soruyordu: Amerika — diplo- matlarını iyi seçmiyordu. En mühim başkentlere bile iç siyaset mülaha- zalarıyla işten anlamıyan sefirler gönderiliyordu. Halbuki Ruslar en zeki, en iyi yetiştirilmiş, en tecrü- beli adamlarını gönderiyorlardı. Mc- Carthy de. Dışişleri Bakanlığının en iyi elemanlarının işten uzaklaştırıl- masına sebep olmuştu. Dulles'ın ha- riçte sevilmemesi de bu muvaffakı— yetsizliğin başlıca sebeplerinden bi- riydi Gromykoyu da kimse sevmemek- teyse de, o henüz Dulles gibi herke- sin kullandıgı bir nişan tahtası hali- ne gelmemişti. Ama asıl muvaffaki- yetsizliğin sebebi, demokrasi ve dik- tatörlük arasındaki derin farklardan doğuyordu. Amerikan hükümeti bir şey yapmadan evvel, halk efkârının reaksiyonlarını gözönünde bulundur- mak zorundaydı. Kremlindeki lider- kimseye hesap vermek mecburi- yetınde değillerdi. Meselâ Orta Do- ğudaki Amerikan diplomatları, mem- leketlerınde İsraile ne kadar sempa- ti beslendiğim nazarı itibara almak zorunda olmasalar, ne kadar rahat çalışacaklardı! Demokrasi, Rus teh- idine karsı koymaya muktedir miy- di? Hâlen bu kudrete sahip değildi. Fakat halk ve liderler, demokrasi- yi savunmak gayesi etrafında top- lanırsa, demokrasi cephesi, yarışı hiç şuphesız kazanacak kudretteydi. Newsweek, Amerikalılar için hiç te yürek açıcı olmıyan uzun etüdünü Churohill'in şu sözüyle bitiriyordu: Demokrasi, diğer rejimler istisna e- dilirse, mevcut siyasi sistemlerin en kötüsüydü Brogan'ın ihtarı Cambrıdge üniversitesinin dünya ca tanınmış sıyası ilimler profe— sörü D. W. ogan'ın son yazısı, Newsweek'in makalesinden daha kötümser fakat daha yapıcıy- dı. Otuz yıldan beri Birleşik Devlet- lerin sosyal hayatının bütün veçhe- lerini inceliyen Brogan, bütün dünya milletlerinin zihinlerini fethetmek i- çin girişilen mücadele Ameri- kanın galip çıkacağı hususunda ilk defa olarak şüpheye düştüğünü söy- lüyordu. Daha düne kadar haklı sa- yılabılecek bir takım inançları ve vehimleri terketmezse, Amerika ye- nilecekti. İki postüla 'zihinlerden sı— linmeliydi. Teknik bakımdan üstü an Amerikanın dünya rekabetını nasıl olsa kazanacağı ve iş adam Mac Carthy Diplomat — bırakmadı nın her işi kendiliğinden becereceği postülaları, Hür Dünya lideri için en büyük iki tehlikeydi. Bu postüla- lar gözden geçirilmedikçe, Amerika- nın yeni dünya şartlarına ayak' uy- durması imkânsızdı. Amerikan halkı, şimdiye — kadar son derece mıllıyetçi bir eğitim ve nabza göre şerbet veren ticari bir propagandanın tesiri altında, üstün- lüğüne o kadar inanmıştı kı başka- larının şu veya bu ustunlugunu an- cak ihanetle 1zah ediyordu. Rus mu- vafakiyetleri, casusların eseriydi. Sputnik bu 1nanc1 sarsmıştı. Fak halk yine de n'anevi halaskar lardan, yani iş adamlarından ve as- kerlerden medet umuyordu. Halktan farklı düşünmiyen iş adamları — ve askerler de kuvvetlerini bir araya toplarlarsa "Allah vergisi üstünlük"- ün kolayca tesis edileceğine inanmak- taydılar. Ancak ne var ki mazideki hatâların itirafı, milyarlarca dolar- lık yeni kredi, halkı! ikaz etmek için kampanyalar vesaire meseleyi hal?| letmeye kâfi gelmiyeeektı. Ameri- kalılar inanışlarını — değiştirmeliydi- ler. ğretim mevzuundaki pragma tik görüş gözden geçirilmeli ve her- şeye muktedir sanılan iş adamının neyi yapabileceği, neyi yapamıyaca- ği tâyin edilmeliydi. Öğretim buhra- nı bilhassa vahimdi. Öğretime — az kredi ayrılmasını telâfi etmek ko- dı. Amerika gibi zengin bir mem- leket isterse mektep ve profesör sa- yısını arttırmakta güçlük çekmiye- ekti Kalıteyı yükseltmek çok daha ordu. Amerikanın çok sayıda, fa- kat iyi profesorlere ihtiyacı vardı. O- j B AKİS, 25 OCAK 1958