24 Ocak 1959 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 18

TARİ Fransa Ezeli çile P rens Louis - Napoleon 10 Aralık 1848'DE Fransa Cumhurbaşkanlı- gına seçildiği zaman, ihtirasının an- cak ilk merhalesini aşmış oluyordu. Gözü çok daha yukarlardaydı: Cum- huriyeti yıkıp imparatorluk kurmak, tıpkı amcası gibi Napoleon unvanıy- la imparatorluk sürmek — istiyordu. Başında bulunduğu İkinci Cumhuri- yetin anayasasına göre, cumhurbaş- kanlığını uzatmak ümkün de- ğildi; bir kere cumhurbaşkanlıgı e- den kimse, ikinci defa 1 mevkie seçilemıyordu Louis-. Napoleon işi hükümet darbesine vardırmadan ön- ce, anayasayı değiştirmek istedi a- ma, hazırladığı tâdil tasarıları par- lâmento tarafından hep reddedildi. İmparator, olmak arzusuyla yanan prens, yavaş yavaş bir hükümet dar- besi hazırlamaktan başka çare kal- madığını gördü. Fransanın bütün i- dare mevkılerıne kendı taraftarları— nı getirmeğe, emirlerine karşı en küçük bir itirazda bulunan valileri, belediye reislerim degiştirmek için türlü tedbirler almağa ladı. u, cumhur 1etçı fıkırlerı mü- dafaa eden ve cumhuriyetin devamı hususunda pek kıskanç davranan ba- sın da, bu disiplinli hazırlık gayret- lerinin sahası dışında kalmadı. Prens Louis- Napoleon, bilhassa "L'Even ment-Hâdise" adlı gazeteyle yakın— dan meşgul olmaya başladı. Meşhur şair ve romancı Victor Hugo'nun oğlu François Victor - Hugo tarafından çıkarılan bu gazete, yaklaşan tehli- ke hakkında mütemadiyen halkı i- kaz etmekte, Louis - Napoleon'un Üçüncü Napoleon Keskin sirke küpüne zarardır H sözde cumhurıyetçı İdaresini — yarin dibine geçirmekteydi. Eskiden beri liberal fikirleri müdafaa eden — bü- yük Victor Hugo'nun yazıları da bu gazetede yayınlanıyordu. Prens, fi- kırlerınden hiç hoşlanmadığı Victor Hugo'ya karşı bir şey yapamamanın çaresızlıgı içindi. çünkü büyük edip aynı zamanda parlâmento âza- sıydı ve teşrii masuniyeti vardı. Fa- kat onun yazılarını neşreden ve og— lu tarafından çıkarılan gazeteden in- tikam almak pekâlâ mkündü. Lo- uis - Napoleon un adamları nıyetle— rini gerçekleştirmek için müsait bir fırsat beklediler ve nihayet Fransa- nın dış politikasını tenkid eden bir yazıdan dolayı gazeteyi toplattırdı- lar, sahibini de mahkemeye verdi- er. Kızdırmak korkusu ictor Hugo, oğlu François aley- V hine'tahkikat açıldığım duyduğu zaman hayli tereddüt geçirdi. Mem- lekettekı büyük itibarını kullanarak, iye makamları nezdinde teşebbü- se geçebilir veya oğlunu korumak için geniş bir kampanya açarak bü- tün basım ayaklandırabilirdi. Fakat boyle yapmadı. Hareketının sebeple- rim de karısına yazdığı 13 Eylül 1851 tarıhlı mektupta şu satırlarla çıkladı: ndan sonra, nement ın muhakemesı başlıyor Ilk— tidar mensupları, mahkeme Jurısın— deki azalardan emin oldukları için işi bu safhaya kadar getirmeğe cü- ret ettiler. Artık kıyasıya bir müca- dele başladı. Bütün korkum gazete- nin kapatılması. Böyle bir karar, gazeteyi ölüme mahküm —etmekten farksız olacak. Acaba ne yapsak? önce, François'yu müdafaa etmek için ortaya çıkmak — niyetindeydim; fakat, iyice düşünüp — taşındıktan sonra bundan vazgeçtım Boyle bir gayretin mahkem jüri azala- rını hıddetlendırecegım zannediyo- rum. Zaten beni hiç sevmezler; bir de onları gazaba getirirsem, zavallı çocuğa cezanın en yükse haddini tatbik ederler: Dört yıl hapis ve baş bin frank para cezası. Dört yıla ce- saret edemeseler bile. bu defa. da sürgün cezası verirler. Karıcığım, 1kt1dardak1 sefillerden herşey bekle- nebilir... 15 Eylül 1951 günü, yazının mu- harriri sıfatıyla François Victor * Hugo ve mesul müdür sıfatıyla da Paul Maur dokuzar ay hapse mahküm oldular ve gazete de kapa- tıldı. 20 Eylül günü, Pariste yeni bir gazete çıkıyordu: "L'Avönement du Peuple". Adı dolayısıyla "L'Evenement" 1 hatırlatan bu gaze- tenin ilk sayfasında Victor Hugo'- nun bir makalesi yer alıyordu. Ma- kale, bir açık mektup seklindeydi ve Auguste Vacguerie'ye hitaben ya« lzumıştı Vacguerie, eski gazeteyi çı- karan dört kışıden biriydi; öbür üç arkadaşı hapse girince yalnız kal» Henri Rochefort Bir muhalif ki dostlar başına mıştı. Victor Hugo makalesınde şoy— le diyordu: "Gazeteyi öldürdüler, m de para ve hapis cezalarıyla delik deşik ederek. Fakat, bayrak yere düşmedi. Siz şimdi tek başına ayaktasınız. Ben de size yardıma geliyorum; haydi ileri!". Gazete kapatmakla insanları sus- turamadığını gören hükümet, bu ya- zı üzerine büsbütün hiddetlendi. Fa- kat teşriil masuniyet yüzünden Vic- tor Hugo'ya bir şey yapmak imkân- sızdı. Olanlar Auguste Vacguerie'ye oldu: Aynı makaleyi iktibas eden başka bir gazeteciyle birlikte altı ay hapis cezasına çarptırıldı. "L'Avönement" çıkmakta devam ediyordu. Meşhur hükümet darbesin- den birkaç saat önce çıkan 1 Ara- lık sayısı, "cumhuriyetçiler için hiç de hoş olmayan" birtakım Trivayet- lerin dolaşmakta oldugundan bahse- diyordu. Gazetenin verdiği haber doğru çıktı. Üçüncü Napoleon'un polisi' bütün muhalefet mebuslarım tevkif etti, matbaalar işgal edildi, muhalif gazeteler kapatıldı. Ceza koleksiyonu | stibdat bulutunun Fransa üzerine çöküşünden sonra Fransız basını, yirmi yıl müddetle şerefli bir müca- deleye girişti. Hiç şüphesiz bu mü- cadelenin ön saflarında yer alanlar arasında eski gazeteciler de vardı. Fakat, gençler Aarasında sivrilen Henri Rochefort adlı — gazetecinin Rochefort, şohretı hepsını bastırd daha "Figa ve "Soleil" ga- Zetelerınde çahşmıştı, otuz yedi ya- şındaydı Günlük gazetelerde yapı- an "uslu" muhalefet onu hiç tat- min etmiyordu. Haftalık bir d çıkarmak ve kendi tabiriyle, "her de boza pişirmek" istiyordu! a Lanterne - Fener" adlı der- AKİS, 24 OCAK 1959