13 Ocak 1960 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 30
KİTAPLAR HÜRRİYETİN İLANI (Yazan: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakultesı Esas Teşkıla t Hu- kuku Dr. Tarık Zafer Tunaya. Istanbul 1959. Baha Matba- ası. İ12 S. 5 lira, Siyaset İlmi Seri- si:D). İ kinci Meşrutiyet, tarihimizin en fazla dikkati çeken devrelerinden biridir. Bu bahtsız demokrasi dene- mesi, ulaştığı sonuçlar bakımından tarihi olmaktan çıkar, bugüne bağla- nabilir. Bizler bu tarihi tablo karşı- sında ibretle duşunmeye mecbur bir kuşağın çocuklarıyız.' Kitabın son satırlarını böyle bi- tiren müellif Meşrutiyeti bütün hat- larıyla kavrayacak bir kitabın kü- tüphanelerimizde eksik olduğunu da söylemekten çekinmiyor. Bugünkü yaşayışımıza çok yakın ve derin te- sirleri olduğunda herkesin müttefik bulunduğu bir devrin -hem de pek yakın bir devrin- karanlıkta kalma- sı demokrasi denemesinde on beş yıldır yalpalayan Turkıye için büyük bir kayıptır. Belki de bu fikir haya- tımızın ne kadar büyük boşluklar taşıdığını göstermek hasebile bugün- kü denemenin başarıya henüz ula- şamamasının bir sebebini de açıklı- İş Türkiye Tanzimattan beri de- mokrasi sancıları içindedir. 1908 Meşrutiyeti, hürriyet vaadiyle iş ba- şına geçenlerin sokaklarda gazete- ci öldürtmelerine varıncaya kadar soysuzlaşmış ve belki de tarihimizin en acı denemelerinden biri olmuştur. Tarık Z. Tunaya küçük — ebaddaki kitabında bu devrin mânasını günkü aydının gözleri Önüne kısa, açık ve özlü bir tahlille seriyor. Tarık Z. Tunayanın kitabı gerçi bir özettir; ama, iyi hazırlanmış, hiç- bir eksiği olmayan bir özet.. "İkinci Meşrutiyetin sınırları; Meşrutiyetin siyasi hayatı; Siyasi hayatın unsur- ları; İkinci Meşrutiyet toplumunu kaplayan dertler; Meşrutiyetin siya- si fikir cereyanları", kitapta, bol kaynak gösterilerek incelenmiştir. Yazarın da üzerinde — durduğu bir nokta, o yıllar içinde düşünce haya- tının büyük bir bereket göstermesi; okur yazarların, mleketin nasıl kurtulacağı uzerınde duşunmuş, yaz- mış, konuşmuş olmalarıdır. Okuyucu, bu faydalı kitabı me- rakla okuyacaktır. Prof. Dr. Tunaya, halkın okuyabileceği — sadelikte yaz- masını da bilen bir yazardır. (Tarık Z. Tunayanın dikkate değer bir kita- bı da "Türkiyede Siyasi Partiler (1859 - 1952)" adını taşıyan, 1952 de basılmış 800 sayfalık eseridir.) 30 KUTADGU BİLİĞ (Hazırlayan: — Reşit — Rahmeti Arat Ankara 1959. Türk Tarih Ku- rumu Basımevi, XXVIHII * 477 S. 45 lira. Türk Tarih Kurumu Yayın- larından I. Seri, No. 20). Kutadgu Biligin yazarı Balasa- gunlu Yusuf Hashaciptir. — Eserini 1069 - 1070 yılları arasında yazmış- tır. Yazar kitabını Doğu Karahanlı- lar hükümdarı Tabgaç Buğra Kara- hana sunmuş, hükümdar kitabı çok sevdiğinden Yusufu — sarayın gözde memurluklarından biri olan Hasha- cipliğe tayin etmiştir. Katip Uygur Türkçesinin bir lehçesi olan Hakani- ye - Kâşgar lehçesiyle yazılmıştır. Kutadgu Bilig, "kutlu bilgi" an- lamına yakındır. Hükümdarlara mil- leti idare etme sanatında bilgiler ve- manzum olarak rir. Yazar kitapta dört kişiyi konuşturur: Hakan Gün- doğdu, Vezir Aytoldu, Vezir oğlu Uğ- dülmüş, Vezirin kardeşi Uğdurmuş. Bu dört kişi dört kavramı temsil ederler; adalet, devlet, akıl, kanaat. u dört kişinin muhavecesinde akıllı ve tedbirli bir hükümdarın mil- letini nasıl idare etmesi gerektıgı hakkında düsturlar ileri sürülür Balasagunlu Yusufun Hashacıp— liğe yükselmesine sebep olan bu ki- tapta hükümdarlara verilen öğütler içinde çok şayanı dikkat olanları vardır: "Hükümdarların sırtına ağır yük yüklenmiştir. Ey iyi huylu in san, adaletten ayrı[ma ve halk üze- rinden zulmü kaldır "İşte ben gıdıyorum bana bak ve ibret al. Burada kendin ıçın iyi bir ad bırakmağa gayret et "İktidara geldin ve halka yakın oldun, dikkat et! Sonra bu ömür ef- susla geçer" (efsus: yazık, eyvah demektir.) AKİS, 13 OCAK 1960
