1 Mayıs 1965 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 8

YURTTA OLUP BİTENLER Şimdi, kriptolar tabii bir yana, en iyiniyet sahipleri bile zaman zaman bir hata yapmaktadırlar: düşünürken, 1954'ün değil, bugünün şartlarını ele almaktadırlar. Halbuki, on yıllık ne- ticeler dikkatle incelendiği takdirde yabancı sermayenin petrol konusunda Türkiyeye gelmesinin bizde bir ge- lişmeye yol açtığını inkâr etenenin im- kânı yoktur. Hatta şu anda yabancı petrol şirketlerinin karşısına dikilmiş olan Türkiye Petrol Anonim Ortaklığı (TPAO) bile harikulade o gelişmesini bu görüşün prensibine borçludur. Türkiyenin fazla tehalükü 6326 sayılı Petrol Kanununun doğuş- tan bazı zaaflarla malül olduğu bi- linmektedir. oBir defa, bu kanunun esasını hazırlayan Max Ball adındaki amerikahnın büyük petrol şirketleri- nin avukatı durumunda olması şüphe temelinde yat- maktadır Sonra, bu kanun daha Mecliste kabul edilmeden, O sırada Amerikaya gitmiş bulunan o devrin Cumhurbaşkanı Celâl Bayarın ameri- kan petrolcülere kanunun çıkacağına dair teminat vermiş olması ve ameri- kan basınına bunun kabul edildiğine dair haberi telefonla beklediğini bil- dirmesi bizim tarafımızdan gösterilen fazla, tehalük olmuştur. O günleri Tük- kiyede yaşayanlar bütün amerikan ga- zete ve haber ajanslarının bu kanunun hazırlık çalışmalarını ve meselenin Mec listeki tartışmalarını ne kadar dikkat Mehmet Turgut Cart, kaba kağıt! Mobil Yönetim Kurulu Başkanı Şerafettin Eranıl "Biz de milliyetciyiz!/" e ligiyle ( taikip ettiklerini hatırla- maktadırlar. Türkiyenin bugünkü şartları göz- önünde tutulursa 6326 sayılı Kanun dünyadaki benzerleri . arasında, ya- bancı sermayeye en fazla kâr sağlı- yan ve hareket serbestisi veren bel- gelerden biridir. Bu kanunla bir Pet- rol Dairesi kurulmuş ve şirketlere ara- ma ve işletme ruhsatı, boru hattı ve rafineri belgesi verilmesi, sermaye ve kâr transferi işlemleri bu daireye bı- rakılmıştır. Yine aynı yıl çıkarılan baş- ka bir kanunla da Türkiye Petrolleri Anonim . Ortaklığı kurulmuştur. Pet- rol Kanununun çıkışından bu yana memleketimizde 37 şirket faaliyet gös- termiştir. Bunlardan - aralarında dev ESSO da bulunan - 22 şirket faaliye- tini tatil etmiş ve arama sahasında bugün 9 şirket kalmıştır. Petrol Kanununun bugün beliren en büyük zaafı, Türkiyedeki petrol is- tihsalini köstekleyen hükümleridir. O tarihte bu zaaf bertaraf edilebilir miy- di? Şirketler böyle bir "istihsali kont- rol imkânı"nı sağlamadan yumuşak başlılık gösterirler miydi? oOOn sene önceye alt tahminler yapmak, şüphe- siz spekülasyondur. Ama hükümlerin, büyük dünya şirketlerinin o "istihsal sahasından çok pazar peşinde olduk- ları" gerçeğine uygun bulunduğu or- tadadır. Türke türkten hayır Yabancı sermayeyi teşvik için çıka- rlan Petrol Kanunundan sonra. garip bir tesadüf olarak, çalınmaların- da başarı sağlıyan, üretimini arttıran ve en fazla sondaj yapan şirket yine bizim TPAO olmuştur! Türkiye Pet- rolleri 1955'te 178 bin tondan, 1956'da 305 bin, 1957'de 298 bin, 1958'de 328 bin, 1960'ta 362 bin. 196lde 414 bin. 1962'de 510 bin ve 1963'te 612 bin ton ham petrol üretimine doğru yol al- mıştır. Buna karşılık Türkiyenin pet- rolünü hızla kalkındıracakları iddia olunan yabancı şirketler Petrol Ka- nununun çıkışından 9 yıl sonra, top- lam olarak ancak 132 bin tona eri- şebilmişler ve isteyerek - veya istemi- yerek - yerlerinde saymışlardır. o Bu şirketlerin pek öyle petrol bulma he- veslisi olmadıkları da, metre olarak yaptıkları sondaj miktarından anla- şılmaktadır. e Türkiye Petrolleri 1955 yılında tek başına 15 bin metre son- daj yaparken, bütün yabancı şirketler o yıl sadece bin metre sondaj yap- mışlardır. şirketlerin top- lam olarak yaptıkları sondaj 1961 yılı- na doğru TPAO'nun tek basma yap- tığı sondaja yaklaşır gibi olmuşsa da, 1962 ve 1963 yıllarında yabancı şirket- lerin topluca yaptıkları sondaj mik- tarı TPAO'nun Oo yaptığının yarısına inmiştir. Bugün TPAO, dar imkânları ile yabancı şirketlerin tüm olarak kul- AKİS 1 MAYİS 1965