1 Ağustos 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 7

1 Ağustos 1939 Ayasofya ve propaganda AKŞAM Bazı Avrupalı müelliflerin taassupları hâlâ devam ediyor Türk milletinin necib ve geniş düşünceli rağmen bunlar ananevi kini hâlâ körüklemek, kasden yalan söyliyerek tahrif etmek usullerini takib ediyorla © Geçen gün Beyoğlu kitapçılarının birinden satın aldığımız bir kitap bize Ayasofyayı ve bu eski mabed hakkında şimdiye kadar yazılan ya» yıları hatırlattı. ' Die Hagia Sophia Zu Konstanti- "nopel isimli olân bu eserin muharriri de Alfons Maria Sehnelder'dir. Ki- tap bir «Edition luxe> olarak olduk- ça nefis bir tarzda basılmıştır. İçine de Ayasofyanın elli altmış parça re“ simleri de vardır. Fakat bu resim- lerin içinde her nedense tam sahife olarak en ziyade ehemmiyetli mevki alanlar Gaspar Fosati'nin yüz sene evvel yaptığı litografik resimlerdir. “Abdülmecid zamanına aid olan bu tablolarda, zamanı için bile, iki üç Asır evvelki devre doğru bir rücu var« dır. Bu resimler, bu modem kitaba ko- nurken altlarma: «Yüz sene evvelki taş basması eserlerden iktibas edik miştir.» diye bir kayıd da konmamış- tır. Vakia daha geçen seneye kadar İstanbulda, hattâ Ayasofyanın için- de bulunan doktor Schneider de | Ayasolyada bugün artık böyle yaş- | maklı, feraceli kadınlar, sarıklı cüb- beli, şalvarlı, keçe külâhlı erkekler, dilenciler, falan olmadığını herkes- ten iyi bilir amma bizi Avrupaya ok duğumuzdan başka türlü tanıtmak. ta israr eden bazi müellifler vardır; belki kendisi de kasden onlar ara- .Sına katılmıştır. Her halde eseri üze- rimizde öyle bir intiba hasıl etti. Bilhassa Ayasofya hususunda his- lerimiz çok rakiktir. Çünkü İstanbu Jun zaplından sonra, Ayasofya bü- tün garp yazıcılarına, menfi bir pro- pağanda mevzuu olmuştur. Hâlâ da garpte buna dair vakit vakit kitap- Jar yazılıyor. Konferanslar veriliyor, sinemalar gösteriliyor. Yalan yanlış resimler yapılıyor. Velhasıl her fır satla Ayasofya propagandaya âlet olarak kullanılıyor. İşte size bir misal: Daha dün deni- lebilecek bir tarihte, yani, 1935 de Pariste neşredilen Constantinople isimli eserinde Charles Diehi bakınız | neler yazıyor. Sahife (64): «Müslümanlar her ne kadar Bizan- sın kubbesini aylarile taçlandırdılar- sa da, bütün ortodoksluk onun Üze- rinde, hâlâ İsanın haçının dalgalan- dığını görür ve bütün şark hıristi- yanlığının kalbleri bir ümid ürper mesile bu büyük mabede doğru iler- lemektedir.» Muhbarrir bu kitabın (64, 65 inci sahifesinde) de Türklerin bu mabe- de çok fena baktıklarını, hâlâ hıriş- tiyan devrinin ismini taşıdığı için pnu o kadar sevmediklerini ve bun- dan dolayı bu kıymettar mabedin Alman müellifi Sehneider'in yeni eserinde şimdiki devre aidmiş hissini veren bir tablo ue YFatih camisinin yanındaki Saints - Apötres gibi bir gün yık cağını yazıyor. Halbuki (Sainta - Apötres) Türkler İstanbulu alma dan evvel yıkılınıştır. Buna bütün ta- rihler şahiddir. Sonra gene ayni muharrir, Türk- lerin beynelmilel bir mütehassıs ko- misyonu topladığını yazdığı halde, komisyonun kararından ve netice sinden kasden bahsetmiyor. Çünkü bu komisyon Ayasofyada hiç bir teh- like olmadığını müşahede ederek bu neticeyi ilân etmiştir. Muharrir kitabının diğer bir sahi- fesinde de Ayasofyayı Türklerin tah- rip ettiğini, ucu demirli bastonlarla mozaiklerin düşürüldüğünü yazdığı halde bunu unutarak; diğer bir sa hifesinde de (97) sultan Mecid dev- rinde tekmil mozaiklerin Fosati ta- rafından tamir edildiğini ve resimleri yapıldıktan sonra üzerleri alçı ile ka- patıldığını yazıyor. Dürüst yazı yazan garp membelârı bu tamiri yaptıran büyük Reşid pa- şayı takdirle ve hürmetle anarlar. İki sene devam eden bu tamirde Ayasofyayâ yüz binlerce altın sarfe- dilmiştir. O zaman tamir edilen sir de mozaikler değildir. Yıkılmasına ramak kalan mabed hemen hemen yeni baştan yapılmıştır. Fetihten bugüne kadar Ayasofyaya ilk yapıldığı zaman sarfedilen para- nın bir kaç mlali tamir ve tecdid parası sarfedilmiştir. Gene hakgü olan garp müverrihlerini işhad ede. rek diyebiliriz ki, bu tarihi mabede e AYR indi Türklerin bu haçı tamamen bozmamış, yalnız bir kısmını çıkarmış olmaları bir medeniyet eseridir Türklerin ettiği nakdi ve ilmi yar. dım olmamış olsaydı, bugün 'Aya- sofyanın tek taşı bile yerinde kala- mazdı, Bundan dolayı Ayasofya Bizanslı olduğu kadar da Türktür, Cümhuriyet hükümetine gelince: Onu her devirden daha ziyade tak- dir ettiğinin bir nişanesi olmak üze- re bir müze olarak umuma açmıştır. Alman erkeoloğunun yazdığı Zzw manda, olduğu gibi, Fransız âliminin eserini neşrettiği zamanda da Aya- sofya bir müze idi. Maarif Vekâletinin Ayasofyayı bir Bizans ve Türk müzesi olarak yeni- den tertip ve tanzim hususundaki ka- rarı bu beş asırlık dedikoduların en vakur ve en medeni bir cevabı ola- caktır, Bu kararın ihtiva ettiği de- rin minayı bize ilk defa anlatan da gene Ebedi Şefin iradesi olmuştur. Atatürk dokuz asır Bizans mabedi, | beş asır da Türk ve müslüman ca misi olan Ayasofyanın her iki devri temsil eden bir müze olarak açılma- &ni emretmişti. Yakında burada Bİ- şans sanatının yarında Türk sanalı da teşhir edilecektir. Onun her irşa dını yerine getiren MU Şefimiz İn- önü ile Maarif Vekilimiz Hasan « Âli İZMİR MEKTUPLARI İzmir 31 gün şenlik ve Suni gölden bir görünüş İzmir (Akşam) — İzmir fuarının açılmasına yirmi gün kadar bir müd- det kalmıştır. Bütün hazırlıkların sâ- manında yetiştirilmesi için Kültür. parkta 1500 e yakın işçi çalıştırılmak- tadır. Yüz bin liraya inşa ettirilen bü- yük sergi sarayı bitmiş, belediye fuar komitesi reisliğine teslim edilmiştir. İzmirliler, büyük bayram için tama- men hazırlanmışlardır. Fuarı ziyaret edeceklerin her türlü ihtiyaçlarını te- min etmek ve onları memnun bırak- mak için icap eden tedbirler alınmış- tar, Fuar münasebetile, İzmir otuz bir gün şenlik ve bayram içinde yaşıya- caktır. Yapılacak muhtelif eğlence ve sürprizler için zengin bir program ha- zırlanmaktadır. Fuar komitesinden ay- rılan tâl bir komisyon, bu programın mühim kısmını tesbit etmiştir. Prog- | rama göre fuardaki suni gölde Lâle devri yaşatılacak, altı çifte kayıklarda Lâle devri elbise ve gömleklerini giy- miş, kavuklarını başlarına geçirmiş Mehterhane takımları musiki parça- Yarı okuyacaklardır. Mehterhane takı- mına ait elbise ve çalgıların verilmesi için fuar komitesi reisliği, Maarif Ve- kâletine müracaat etmiştir. Gene prog- Tama göre suni gölde Venedik gecele- ri yaşatılacaktır. Venedik geceleri Gondollarla, kitara ve mandolinlerie zenginleşlirilecektir. Türkiye Turing klübü İzmir komite- sİ, 30 - 3i ağustos akşamı kiralıyacağı bir vapurla İzmir körfezinde bir tenez- züh tertip edecektir. O gece sabaha ka- dar vapurda bir deniz balosu verilecek, zengin bir büfe bulundurulacak, çok neşeli bir gece geçirilmesi temin edi. lecektir, Fuar müddetince turing klüb İzmir komitesi tarafından Bergama, Efes, Saro harabelerine ve Çeşme plâ- jına seyahatler tertip edilecektir. Bu seyahatler, belediyenin üzeri açık, tu- rist otobüslerile yapılacaktır. Bu oto- büsler kırkar kişilik ve her türlü kon- förü havidir. Fuarda Bergama, Öde- miş, Aydın, Tire, Kuşadası, Menemen günleri yapılacak ve her yerin zeybek- leri, milli kıyafetli kadınları fuarda milli oyunlar oynıyacak, yanık türkü. ler söyliyeceklerdir, İzmir fuarı ralisi adile bir de oto- mobil müsabakası tertip edilecektir. Bu müsabakada Türkiyenin en uzak yerinden otomobille İzmir fuarına en kısa zamanda gelene mükâfat verile- cektir. Müsabakadan maksad olomo- bil kullanan zevat arasında fuara ge- leceklerin miktarını arttırmak ve memleket dahilinde bir hareket ya- ratmaktır, Fuarın devamınca bir hafta, yalnız spor müsabakalarına ayrılmıştır. Mü. sabakalar temsil! mahiyette olacak, İstanbul, İzmir, Ankâra takımları, İz- mir stadında karşılaşacak, hariçten de kuvvetli bir ecnebi futbol takımı getirtilecektir. Atina muhtelit takı. minin getirtilmesi ağlebi ihtimaldır. bayram içinde yaşayacak Suni gölde lâle devri yaşatılacak, hareketine Venedik geceleri yapılacak , bir çok eğlenceler tertib edilecek ve gölde kuğular başlamıştır. Muhtelif deniz müsaba- kaları (yüzme, yelken) ve güreş mü- sabakaları da yapılacaktır, Güreş mü. sabakalarının, fuardaki açık hava tiyatrosunda yapılması kararlaştırı!- mıştır, Müsabakalar arasında bisiklet yarışları da vardır. Bu yarış, Kültür- parktaki asfalt yolda yapılacaktır. Ay- rıca eğlenceli yarışlar da tertip edil miştir, Ellerinde servisleri olduğu halde garsonlar arasında yapılacak koşu, her halde çok eğlenceli ve enteresan ola- caktır. Alâkadar komisyon, eğlence programını daha zengin bir hale sok- maâk için içtimalarına devam etmek- tedir. Belediye ve fuar komitesi reisliği, Cümhurreisimiz, Mili Şefimiz Ismet İnönü ve Başvekil Refik Saydamı, bundan epey evvel İzmir enternasyo. nal fuarına davet etmişti. Hazırlanan fuar açılma merasimi programına gö- re İzmir fuarını 20 ağustos pazar gü- nü akşamı Başvekilimiz doktor Refik Saydam açacaktır. Saat 18 de Basma- hane istasyonu önünde Kültürparkın 9 eylül kapısı önünde toplanılacak ve bütün davetliler orada bulunacaktır. İstiklâl mârşile merasime başlanacak. Evvelâ belediye ve fuar reisi bir nutuk söyliyecek, müteakiben Başvekilimiz sayın Dr. Refik Saydam mühim bir nutuk irad edecek ve fuar kapısındaki kurdelâyı kesecek, fuara girecek, da- vetliler de kendilerini takip edecektir, Bütün vekiller, mebuslar, fuara iştirak eden devletlerin sefirleri, İzmirdeki general konsolosları, umumi müfettiş. ler, civar vilâyetler vali ve belediye re. isleri fuarın açılma merasimine davet edilmişlerdir. Ajans mümessilleri ve ga- zeteciler de davetlidirler. Açılma me rasimi, hoparlörlerle şehrin her tara- fına neşredilecektir. : Fuarın açılışından sonra Başvekil, bütün paviyonları ziyaret edecektir. O gece Kültürparkta fevkalâde ten- virat ve mehtap eğlenceleri yapılacak- tar. Haber aldığımıza göre Bursa me busu, İzmir eski valisi B. Fazlı Güleç, Kastamonu valisi, İzmir eski parti baş- kanı B. Avni Doğan ve İstanbul vali ve belediye reisi doktor Lütfi Kırdar sureti mahsusada fuarın açılma me- rasimine davet edilmişlerdir. Kültür müzesinin tanzimi için İstanbul ve An- karadan müteaddid sanatkârlar -Ma- arif Vekâletinin emrile. İzmire gelerek çalışmağa başlamışlardır. Bu müzede teşhir edilmek için muhtelif ressam- larımızın eserlerinden mürekkep 200 tablo, İzmire getmiştir. Dekorasyon işi. ne başlanmak üzeredir. Kültürparkta bir tenis klübü, bir de atlı spor klübü inşa edilecektir. Tenis. Klübünün 4 tenis kordu olacaktır. Atlı spor klübü yakınında bir manej saha» 81, son sistem konkur hipik sahası vü- cude getirilecektir, Bu inşanta 25,000 Mira sarfedilecektir. Eşrefpaşada tale- be çayırı sahasının futbol antrenman sahası olarak inşa ettirilmesi ve tah- simi de muvafık görülmüştür. Keşif.