1 Ağustos 1986 Tarihli Commodore Gazetesi Sayfa 27

6569 ÜZERİNE NOJTLAR İhsan Cafer ELHAN Bu yazımızda genelde CRTC Cathode Ray Tube Controller) olarak adlandırılan ekran kontrol yongalarını (chip) özelde ise C-64'de kullanılan ve 6569 kod numarası ile bilinen VIC (Video Inter-face Controller) yongasını inceleyeceğiz. Katod ışınlı tüp teknolojisi, ucuz- luk, üretim kolaylığı ve teknolojisinin yaygınlığı sayesinde bugün konvansi- yoönel görüntüleme teknolojisinin en yaygın elemanı haline gelmiştir. CRT, önceleri gözdeki retina tabakasında- ki ışık izleniminin uyarı kesildikten sonra bir süre daha uyarı varmış gibi sürmesi özelliğinden esinlenerek sine- mada kullanılmıştır. Burada çekim sı- rasında | saniye içerisinde 24 resim alı- nıyordu. Bu resimler sonradan arka arkaya gösterilince bilindiği gibi ha- reket etkisi doğuyordu. Televizyon ya- yınlarında da benzer bir yaklaşım kul- lanıldı. Televizyonda görüntü, bir ekran ye- rine iç yüzeyi fosfor ile kaplanmış bir cam TV tüpüne (ya da CRT'ye) dü- şürülüyordu. Görüntü, ekranı soldan sağa tarayan elektron ışınının satır sonlarında birer satır aşağı kaydırıl- ması ve satır taraması sırasında elek- tron ışınının gücü ile oynanarak gö- rüntüyü oluşturacak şekilde fosfor parlaklığının değiştirilmesi (modüle edilmesi) ile elde ediliyordu. Fakat elektromanyetik spektrumda TV ya- yınına 5 MHZ civarında bir bant ge- nişliği tespit edilince, geçmeli tarama yöntemini kullanmak zorunlu hale geldi. Bu yöntemde görüntüyü oluş- turan 625 satırın önce tek sayılı (1,3,5....)312.5 satırı ilk çerçeve ola- rak, sonra çift sayılı (2,4,6.....) 312.5 satırı 2. çerçeve olarak gösteriliyordu. Böylece saniyede gösterilen 50 re- simin etkisi bu “iki defa gösterme” nedeniyle etkin olarak 25 resim etki- sine indirgeniyordu. Bu yaklaşım ise beraberinde kırpış- ma etkisini getirdi. Zamanla gelişen bilgisayar teknolojisi yaygın görüntü ünitelerine ihtiyaç duymaya başlayın- ca CRT teknolojisi bu alana adapte edildi. Kırpışma etkisini azaltmak için kullanılan bir yöntem, ekranın iç yü- zeyindeki fosfor kaplamanın sönüm süresini artıracak şekilde kaplamayı iyileştirmek oldu. Böylece tarama çer- çevelerine yumuşak geçiş sağlandı. Elek- tron tüpü çerçevenin başından tara- maya başlandığında, bir önceki tara- manın izleri daha yeni silinmiş oluyor- du. Fakat ekran başında ve ekrandan birkaç on cm. uzakta saatlerce çalış- ması gereken operatörler için bu hiç de tatmin edici bir çözüm değildi. Araştırmalar daha yüksek resim sayısı kullanılması, geçmesiz tarama yönte- mine başvurulması ve video sinyalinin bant genişliğinin artırılması gerektiğini ortaya koydu. Gittikçe olgunlaşan VDU (Video Display Unit) görüntü- leme üniteleri teknolojisi beraberinde saniyede GÜ resim gösteren ve geçme- siz tarama yapan (satır sayısı 6dÜ ve 1024 gibi rakamlara çıkmıştı) bant ge- nişliği onlarca MHZ mertebesinde (ör- neğin Commodore'un bir UNIX bil- gisayarı olarak piyasaya sürmeyi ta- sarladığı, fakat sonradan projesini as- kıya aldığı çok kullanıcılı C-900'ün monitörünün bant genişliği 72 MHZ idi) ve yüksek çözümlemeli (Hi-Res) grafik olanakları veren CRT'leri ge- tirdi. Sonuç: Temiz, kırpışmasız ve çok kaliteli görüntü. Görüntüleme üniteleri probleminin diğer bir yönü de bu ekranların bilgi- sayarla uyumlu çalıştırılabilmesi için gerekli video senkronizasyon ve ben- zeri sinyallerin üretilmesi idi. Önceleri ayrık lojik ve analog dev- reler kullanılarak gerçeklenen (CRT controller) kartlar, sonraları tümleşik devreler halini aldı ve çeşitli amaçla- ra göre uzmanlaşmış (application spe- cific) devreler piyasaya çıkartıldı. Bu noktada görüntüleme ünitelerinde bir sınıflamaya gitmemiz gerekiyor. Bu sınıflamayı birkaç kritere göre yapa- cağız. : Not: Görüntüleme üniteleri kelime- si burada sürücü ve kontrol devrele- rini içerecek şekilde kullanılmıştır. A) Renk Kriteri — Tek renk (monochrome) moni- törler — Renkli (color) monitörler B) Uygulamaya Göre (fonksiyonel) Sınıflama — Alfanumerik veriuçları (termi- naller) — Grafik uçlar (terminaller) — Bilgisayar oyunlarına yönelik görüntüleme üniteleri Tarama Tipine Göre Sınıflama 1- Vektör tarama (vector scan ve- ya vector draw) 2- Satır tarama (raster scan) a. Geçmeli tarama. b. Geçmesiz tarama. Bir görüntüleme ünitesi (VDU) ta- sarlanmadan önce fonksiyonel tanımı yapılıyor ve yukarıdaki kriterlere gö- re tasarım parametreleri belirleniyor. Bu parametrelerin bazıları CRT se- çimini ve çevresindeki donanımı be- lirliyor, bazıları ise denetleyici (cont- röller) kartlarının ve tümleşik devre- lerinin tasarımını şekillendiriyor. Örneğin renk kriteri hem tüp seçi- mini hem de ilgili elektronik devre ta- sarımını etkiliyor. Alfanumerik veri terminallerinin denetleyici kartları, donanıma noktasal grafik desteği ver- mek zorunda değiller. Noktasal grafik ağırlıklı denetleyi- ci kartları ise büyük bellek kapasite- sine ihtiyaç duyuyorlar. , Bilgisayar oyunlarına yönelik amaç- larla tasarlanan denetleyici devreleri C-64'te olduğu gibi sprite'leri yani tek noktası hareket ettirildiğinde tümü ha- reket ettirilebilen noktalar kümesin- den oluşan grafik objelerini destekle- mek zorundadırlar. Bütün bunlara ek olarak bazı bil- gisayar üreticileri sistemin çalışması için gerekli olan destek fonksiyonla- rını da (house keeping functions-ör- neğin bellek tazeleme ve bazı kesme-