August 1, 1986 Tarihli Commodore Gazetesi Sayfa 72

gilerin hazırlanması için yeni bir toplu taslak gerçekleştiriliyor. Birbirinden ayrı dört salona yer- leştirilmiş bilgisayar sistemleri, 1 ila 5 saniyelik sürelerde yaklaşık 2000 benzeşik ve 10000 ila 16000 arasında ikili, yerinden algılanmış sinyali alıyor ve bu verileri para- lel olarak işleyen, iki hesaplayıcı sisteme daktarıyor. Bilgisayarlar, otuz ekran terminalini, güvenliğe ilişkin önemli bilgilerin tümüyle besliyorlar. Ekran terminallerinin her biri, 32-bitlik modern bir işlem- ciyle donatılmış. Monitörler, takip edilmesi kolay olacak şekilde, operatörlerin topluca bulunduğu ana denetim odasına yerleştiril- miş. Monitörlerde, yüksek çözüm- leyicili grafik ekranlar var. Ayrıca bu ekranlar, birbirinden bağımsız yedi mantıksal görüntüleme dü- zeyine sahip. Böylece reaktörde- ki önemli süreçler hakkındaki bil- giler yalnızca grafik olarak işlen- miyor, istenirse yanyana farklı so- yutlama düzeylerinde ve ekran- larda görüntülenebiliyor. Herhan- gi bir arıza durumunda, bilgisa- yar sisteminin bu özelliği oldukça yarar sağlıyor. Böylece olabildi- ğgince hızlı bir biçimde, Uygun tepkiyi gösterebilmek için, öngö- rülmemiş olaylar arasında bir bağlantı saptanabiliyor. Örneğin, reaktör kabındaki basınç oranları ve soğutucu madde beslemesi gibi önemli İki farklı sürecin aynı anda ekranda görülebilmesi, uy- gun tepkinin saptanmasını olduk- ça kolaylaştırıyor. Zor izlenen me- tin ve sayı kolanlarının yerine, ko- layca anlaşılabilen resim simge- leriyle çalaşılıyor. Basit grafiklerle -Apple Macintosh ya da Amiga"- da olduğu gibi- programı perso- nel de kullanabiliyor. Ayrıca önemli ölçümlerin trendleri de grafik olarak hazırlanabiliyor. Son olarak, herhangi bir aksak- lık durumunda, tek bir düğmeye basarak, o durum için gerekli bii- giyi işletim el kitabından alarak bir saniyede ekrana getirmek mümkün. Aynı anda bu bilgiler reaktörün güncel verileriyle ta- mamlanıyor. Bu sistem, programlama çalış- ması açısından büugüne kadar birkaç yüz adam-yıl'a malolmuş durumda (bir adam-yıl, bir iİnsa- nın bir yılda ya da iki insanın ya- rıim yılda yaptığı işin miktarıdır). Tamamlanıncaya kadar herhal- de bir o kadar daha çalışma ya- pılması gerekecek. Güvenlik görevleri için bilgisa- yar destekli sistemlerin devreye sokulması, programlama sorunla- rınin yanı sıra birçok başka soru- nu da gündeme getirmekte. Tüm güvenlik sistemleri, atom hukukuna uygun olarak son de- rece sıkı bir izin prosedüründe iİn- celeniyor. Yürürlükteki kurallar daha çok halihazırdaki tekniğe yönelik. Bugüne kadar modermn mikrobilgisayarların ve hatta soft- — ware'in denetlenmesi için bir yön- temin basit ana çizgileri belirlene- medi. Günümüzde, bilgisayarla- rın güvenlik tekniğine ilişkin görev- lere uyumu hal ve gereklere gö- re deneniyor. Bunun sonucu ola- rak, birçok recaktör üreticisi açısın- dan belki de ileride yasal onay alamayacakları bilgisayar des- tekli güvenlik sistemleri yönünde tercih yapmaları, hâlâ büyük bir riziko oluşturuyor. Buna ek olarak, Grundremmingen'deki kademe yöneticisi örneğinde olduğu gibi, işletim personelinin halihazırdaki iletim tekniği sistemlerinin “tama- mıyla yeterli” olduğu inancında olması olgusu da var. Arıza durumlarına ilişkin dene- meler: Yalnızca simulatörde ola- naklı. Bilgisayar, “reaktör kullanıcı”la- rının eğitiminde uzun süreden beri kullanılıyor. Burada, bilgisayar si- mulatöründe bir antreman aşa- ması âanlatılacak. Simulatör, arıza durumundaki tepkilerin alıştırma- sını yapmakta çok yararlı. Bilgisa- yar, bu konuda geleneksel eğitim gereçlerinden çok daha fazla şey verebiliyor. Farklı arıza durum- larının birbirine eklemlenmesiyle, sayısız kaza varyasyonları sahne- ye konabiliyor. Bu yolla, işletim personeline yö- nelik gerginlik durumları, sanki gerçekten reaktörde meydana geliyormuşcasına üretiliyor. Bu- nun simulatör olmadan yapılma- sı olanaksız. Nükleer reaktördeki koşulları olabildiğince gerçeğe yakın sunabilmek için, simulatör, bir reaktör denetim odasına ben- zetilerek oluşturulmuş bir mekâna kuruluyor. KWU uzmanı Werner Aleite, 'de- netim odalarındaki bilgisayar destekli bilgi sistemleri, şimdi ka- bul edilebilir düzeyde olan 'artık riziko'yu daha da aza, hatta ya- rıya indirebilir” diyor. Nükleer reaktörler çalıştıkça, “en önemli kaza"yı engelleyecek her türlü yöntem kullanılmalı. Bu, Çernobil'den sonra bizi, "en önemli kaza” rizikosuyla yaşayıp yaşamama ikileminden kurtara- cak. Radyoaktif ışınların cevreye yayıldığı bir reaktör kazası, baş- ka hiçbir kazayla kıyaslanamaz. Radyoaktivite hiçbir sınır tanımı- yor. Dünyanın da herhangi bir im- dat çıkışı yok. bu nedenle, daha fazla koruma ve güvenlik konu- sunda gerekli olan taleplerimiz- den vazgeçmemeliyiz. Bilgisayar da bu noktada yalnızca bir yar- dımcı çözüm. P.M. Computerheft Dergisi (7/186) Manon Baukhage'den çe- virip derleyen Balaban Tozan D