26 Ocak 1938 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 2

Yazan; 'Ali Haydar Mithat (Tercüme ve iktibas hakkı mahfuzdur) Basrada Mithat Paşa Adıyla Dikilecek Hey- a ” r Abdülhamidin hal'inden sonra oturduğu Alâtini köskümün uzaktan Manzarası. No, 57 ttihat ve Terakki münev- ver bir inkılâp fırkası ol- mak iddiasile iş başına gelmişti. fakat taassuba ve cehalete karşı durmak cesaretini kendinde bula- madı. Softalığa körükörüne boyün eğdi. Davasını da her şeyden cv- vel bu yüzden kaybetti. 1909 temmuzunda ortaya bir heykel meselesi çıktı. Bu mesele, t ve Terakki Cemiyetinin iç- imai meselelerde nekadar geri ve korkak düşündüğünü ortaya koy- muya vesile oldu. Basra ahalisi babam nâmına bir heykel dikmiye karar verdiler. Mitbat Paşa Bağdat valisi iken yeni Basra şehrinlikurmuştu. İşte bundan dolayı adına bir heykel dikilmesi Basra belediye meclisin- de kararlaşmıştı. Buna dair Basra belediye reisin den 10 temmuz 326 (910) tarihile şü telgrafı aldım: “Osmanlı e Meşrutiyetinin inde suretile | ilân: günü olan bugün; © Meşrutiyeti ilk kuran babanız Mithat Paşanın Basra şehri: heykelinin vücuda get karar verilmiştir. Bunu size bildir mekle fahr » rim. Merhum 40 s6- ne evvel Bağdat valiliğinde bulun dukları zaman vilâyetimizi ihya- ya himmet etmişlerdi. Bu heykel sırf Basrada bulunan o hamiyetli Osmanlıların duyduğu tekdir ve teşekkürün bir ifadesi olacaktır. Bu maksat için dört yüz lira ha- sırlanmıştır. Mithat Paşanın Bağ- dat valiliğinde bulunduğu zama- na ait bir fotoğrafını meşhur bir Fransız heykeltraşına gönderi. niz ve heykeltraşın ismile bu iş için nekadar para lâzım olduğunu bana bildiriniz. Basra Belediye Reisi Züheyr Zade Abdülmuhsin Şu cevabı verdim: “Telgrafınızı şimdi aldım. Te- şekkürlerimi arzederim. Mithat Paşa, babam olmaktan ziyade va babalık etmek İste- miştir, Bttiği hizmetin Basra aha- Misi tarafından takdir edilmesi ve adına heykel dikilmesi, bende if- tihar hisleri uyandırmıştır. Basra daki hamiyet sahibi Osmanlıların bu vatani hareketleri karşısında kalpten gelen hürmet ve teşekkür lerimi kendilerine bildirmiye ta- vassutunuzu dilerim. İstediğiniz fotoğrafı tanınmış bir heykeltra- şa gönderiyorum. Cevabını tel- bildiririm. 11 Temmuz 1326 (1910) asra vilâyeti, belediye mec lisinin kararını Babiâliye bildirdi, Sadrazam Hakkı Paşa, Talât Bey ve Şeyhülislâm Musa Kâzım Efendi meseleyi tetkikten geçirdiler. Vardıkları karar şu ol- du: Heykel taassuba dokunur, mü- saade edilemez... Bu karaflarinı bir taraftan Bas saya bildirdiler. Bir taraftan da iş gazetelere aksetti. Bunun üze- rine 18 temmuz tarihile Dahiliye | Nazırı Talât yazdım: ”Bu sabahki gazetelerde garip bir haber gördüm: Heykel taassup hislerine dokunduğu için Basrada Mithat Paşa nâmına dikilecek hey kelin başka bir şekle komulması- nı Basra vilâyetine bildirmişsiniz.. Dünyada yalmız Müslüman biz mi- yiz? Mısırda, Hindistanda, Rusya da ve diğer birçok memleketlerde bulunan Müslümanlar, heykel dik meyi dine aykir” bulmuyorlar. Bunun © taasstba © dokunacağım düşünmek © ihtiyacını o duymu- yorlar. Demek ki, biz bütün bu Müslümanlardan daha muta- assıp olmak iddiasındayız. Sonra bu işe teşebbüs Basra a- halisinden gelmiştir. Fikrime ka- lırsa merkezden verilecek telkin. lerle bu işe hiç karışmamak en doğ ru yoldur. Bu mesele hakkında hisseme düşeni söylemek üzere ev velâ sizin bu meseleyi izah etme- nizi diler ve cevabınızı beklerim.,, Talât Beyden şu cevabi aldım: “Mesele gazetelerde görüldüğü gibi değildir, Beyim. Avdetimde derinden derine görüşürüz. u geri düşünceler karşısın- B da galeyan duydum. İhtilâl yapan bir fırkanın reis- leri, Basra halkından daha geri düşünüyordu. Basra muhiti tans- suba karşı perva düymazkeri, İtti- hat ve Terakki hükümetinin mü- messilleri birtakım mütaassip s0f- taların cehaletini okşamak için; “İleykel yerine çeşme yapılsa!,, di yorlardı. Çeşme fikrini redde ka» Ter verdim. Merkezde gösterilen anssup yüzünden Basralıların gü sel teşebbüsü suya düştü. Bu hareketi İttihat ve Terakki erkânının cehâlet ve taassuba kar şı mukavemetsizliğine ve zâfına bir ölçü diye karşıladım. Daha a- çık fikirli diye tanıdığım Berlin se fareti ataşemiliteri Enver Beye bir taraftan da mektup yazarak bu hallerden şikâyet ettim. Enver Beyden şu ceyabı aldım: “Size karşı duyduğum hürmeti tabii filllerim anlatmıştır. Bunun için burada tekrarını faydasız gö rürüm. Bahsettiğiniz meseleyi gazete- lerde okumadım. Bilmiyorum. Bu cihetle tafsilâtını bildirirseniz ka- naatimi arzunuz veçhile derhal yazarım. Hamiyetinizin derecesini eski ve yeni fiilleriniz pekâlâ gösterir. Siz ve sizi sevenler, bunlardan do- layı iftihar duyabilirler. Ahmet Rıza Beyin aleyhinizde fena bir fikri olmasını zannetmem, Bu- nunla beraber vatanın selâmeti yolunda biribirimizin kusuruna bakmamak lâzımdır. Asıl hüvük. Beye şu mektubu BELEDİYEDE : Yeni Köprünün Çatlıyan Kazıkları ma. sırasında çatlamıştır, Köprünün inşasını Üzerine alan firma, beledi. gi bir tehlikenin önüne geçmek ve çatlaklardan mütemadiyen su dola” rak kazıkların çürümesine meydan vermemek İçin kazıklara konulması icap eden demir malzemenin bir mis- Hi artırılması lâzım geleceğini söyle. miştir. Belediye bu kdirde daha fazla masraf gideceğini düşünmüş, firmanın dediği miktarda demir ka- tıştırılmadığı takdirde de* köprünün mukavemetine halel gelmiyeceği ka- 'naatinde bulunarak firmanın isteğini reddetmiştir. Firma eski fikrinde 18. rar edince, belediye ile müteahhit a- rasında esaslı bir ihtilâf başgöster- miş, meşele Nafia Vekâletine bildi. rilmiştir. Nafın Vekâleti, bu ihulüf- ta belediyeyi haklı bulmuştur. Müte- ahhit firma, yarından itibaren bele. diyenin isteğine göre, inşaata devam edecektir. Unkapanı Köprüsü İçin Gürük Resmi İsteniyor Belediye, eski Unkapanı köprüsü- nü satılığa çıkarmış, fiyat hususun- da bir müteahbitle de anlaşmıştı. Fakat işe gümrük idaresinin müda. bulesi bu satışı bozmuştur. Mesele şudur: Eski köprü Sultan Aziz za : manmda yapılırken gümrük resmi a“ anmadığı için gümrük idaresi şimdi satış esnasmda bu parayı İstemiye karar vermiştir. Fakat, ne belediye, ne de köprüyü almak istiyen müte. ahhit bunu kabul etmişlerdir, Güm- rük idaresi isteğinde ısrar edince a- lişveriş te bozulmuştur. Ekmek 10 Para ucuzladı Buründen itibaren birinci ek. mek'on para noksanile 10 kurus 10 paraya, ikinci ekmek yine 10 para eksik olarak 9 kuruş 30 pa- raya satılacaktır. Frrancala fi yatları olduğu gibi bırakılmıştır. Valde Hanı Boşaltılıyor Vilâyet hıfzıssıhha meclisi tara. fından ayrılan bir komite, dün Val de hanında tetkikler yapmış, bu ha- nın bir kısmının boşaltılması için E. minönü kazası mecba! tarafından ve rilen kararı yerinde bulmuştur, ——— kn Gümrük ve İnhisarlar Vekili Şehrimizde bulunan Gümrük ve In hisarlar Vekili Ali Rana Tarhan, dün İnhisarlar umum müdürlüğünde meş gul olmuş, akşam üzeri gümrük baş- müdürünü kabul ederek kendisile gö rüşmüştür, Vekil, bir iki gün daha şehrimizde kalacaktır. —————— lük kusura (o bakmıyanlardadır. Memleketimizin son atlattığı buh ran hep bu hırs belâsı değil midir? Allah tekrarından, bizi de biribi- rimize düşmekten saklasın. Arka- daşlara mektubunuzun lâzımge- len kısımlarını göndereceğim. Teveccühünüze teşekkür eder, Cenabıhakkın vatanımızı ve vata na hizmet edebilecek vücutları ko rumasını dilerim, Enver pa Beye istediği izahatı verdim. Bir müddet sonra kendisinden şu ikinci cevabı al- dım: ”Mektubunuzu seyahatte bulun- duğum sırada aldım. Bunun için geç cevap veriyorum. Her arzunu- zu yerine getirmeyi bir şeref sa- yarım. Fakat istediğiniz yolda ya- zı yazmak, yeniden birtakım dedi- kodulara yol açacaktır. Bunun i- çin sükülu muvafık görüyorum. Sefir Paşa iyi çalışıyor. Hürmetle rimi bildirerek susuyorum efen- dim.,, Erkânı Harp Enver Görülüyordü ki, Enver Bey İtti hat ve Terakkinin hareketlerini iyi bulmuyor, fakat aleni tenkit ten çekiniyordu. Arkası var) | Gazi köprüsünün altı kazığı kakıl- yeye müracaat ederek, ilerde herhan | Katilin İzi Üzerinde.. Feriköyünde Akropol gazine Sunun yanındaki tarlada işle- nen cinayete ait tahkikat bi mek üzeredir. Başından bir kur- şun yiyerek öldürülen Rizeli Sa- idin, hâdiseden 24 saat evvel bir ihbar üzerie Kâğıthane jandar masınca': yakalandığı tesbit e- dilmiştir. Fakat Sait, elinde ke- lepçe olduğu halde jandarma karakolundan kaçmıştır. Yirmi dört saat sonra da cesedi bulun-" muştur. Tahkikat, katilin İhsan isminde bir sabıkalı olduğunu göstermiştir. Saidin, Rizede İh- sanın akrabalarından birini öl d ü ve bu cinayetin inle kam hırsı ile işlendiği tahmin edilmektedir. Müddeltmümi mu avinlerinden Feridun Bagana, hâdisenin tahkikatile meşgul. dür. Sabıkalı olduğu anlaşılan İhsan, yakalanmak üzeredir. ş : i İ Zelzelenin Merkezi Bolu Civarı Kandilli rasathanesinden aldığımız malümata göre, evvelki gece şehri- mizde hissedlien oldukça şiddetli zel- zelenin merkezi, İstanbula 780 kilo- metredir. Bu mesafe dahilindeki kı- sımda zelzele bissedilmiştir. İstika- mot Şarktan Garbe doğrudur, iki da- kika sürmesi hayli telâş uyandırmış- tır. Başlangıcı saat ikiyi on dakika 56 saniye geçedir. Rasathane müdürü B. Fatin, zelze- le hakkında dün bize şunları söyle- miştir': — Zelzelenin merkezinin,Bolu ve ci varı olatak tahmin ettik. İki dakika POLİSTE ; Sabaha Karşı Büyükadada Iki Ev Yandı Evvelki gece saba! de Büyükadada iki gın, Sakarya sokağında Adalar bele- evinden çıkmış, bitişiğindeki Pana - diye tahsildarı Cemalin 50 numaralı yotun evi de yandıktan sonra söndü. rülmüştür, Evlerin ikisi de sigorta- sızdır, Ateş, mangaldan sıçrıyan kı- İ vılcımlardan çıkmıştır. Cesedin Hüviyeti Anlaşıldı İki gün evvel Arnavutköy iskelesi açıklarında denizden çıkarılan cese din hüviyeti anlaşılmışlır. Bu, Gala. la da Rus manastırda oturan Hs. san oğlu Mehmet Ragıba sittir. Gö- İ mülmes'ne İsin verilmiştir. Ateşin Üzerine Düştü Sirkecide Saffetipiışı sokağınnda 9 numarada oturan Sofiya, evin hama mında yıkanırken içeri aldığı man- galdaki kömürden zehirlenmiş, bayı. in üstüne yuvarlanmıs0r. Gürültüye koşan ev halkı, Sofiyayı, muhtelif yerlerinden ağır sugette yan mış bir halde bulmuşlardır. Eg ni, derhal hastaneye kaldırılmışlır. Ka- dınm yaraları ağırcadır. Şoförden Hınç Almışlar Bara, Roza ve Ilya isminde üç kişi Eyüp— Kerestevi'er hattında çalışan Ömerin otobüsüne binmişler, arabayı istedikleri yerde durdutmadığı için şoförle kavga etmişlerdir. Otobüsten indikten sonra arabayı taşlamışlar- dır. Kırılan cam parçaları De şoför *İ başından hafifçe yaralanmıştır. 4 Karagümrükte oturan &mele Şevket, Çadırcılarda ağzı açık bir kuyuya düşmüş, muhtelif yerlerin- den yaralanmıştır. X Tahtakalede oturan Erzincanlı miirmesi vlkimdir. Belent, dnhm sid. | Hürevin sokukta esrar cekerken cür İdetli olmadığından tehlikeli bir vazi- | m yet hâsıl olmamıştır. Zelrelenin tekrar vuku bulacağı tahmin edilemez, Bü sarsıntı tamami le arziyat ilmiyle alâkadardır. Endi- şe edilecek birşey yoktur.” Bandırma, 25 (TAN) — Gece saat ikide şiddetlice bir zelzele olmuştur. Hasar yoktuf. Tekirdağ, 25 (A.A.) — Gece, bak Kı heyecana düşüren #ki şiddetli zel zele olmuştur. Hasar yoktur. DENİZ VE LİMAN; Bandırma Vapurunun Adı "Ülgen,. Oldu Denizyolları idaresi, eski “Bandır. değiştirmiş, “Ulgen, ismini vermiştir. “Bandır - ma”, 1919 mayısmda Atatlirkü Sam- suna götüren “Bandırma, ismindeki vapur, çalışamaz hale geldikten #on- Ta yerine alman ve İsmi kendisine ve ma, vapurunun adini rilen vapurdur. Umum Müdürün Tetkikleri Denizbank umum müdürü Yusuf Ziya niş, dün Fenerler idaresine gi- derek idarenin Denizbanka devri iş- leri üzerinde tetkiklerde bulunmuş - tur. Denizbankın diğer müdür muavin- meşhut Halinde yakalanmıştır. Üzerinde de bir mikdar esrar bulun- muştur. Kânmm idaresindeki otomobil, Şehzadebaşında Osman isminde bir bkçiye çarpmış, ayaklarında, lanmasına sebebiyet vermiştir! yara MÜTEFERRİK : Tütün Konferansı Bugün Dağılıyor Tütün konferansı, dün öğleden ev- vel ve sonra toplanarak geç vakte ka dar çalışmalarıma devam etmiştir. Konferans, bugün son bir toplantı ya parak kapanacak ve murahhaslar memleketlerine avdet edeceklerdir. Milletler Cemiyeti Müzaheret Birliği Umumi Kâtibi Milletler Cemiyeti Müzaheret Bir- İ liği Umumi! Kâtibi Bayan Simal, An- karadan şehrimize gelmiş, dün Yalo- vaya giderek Dahiliye Vekili B, Şük- rü Kaya ile görüşmüştür, Bayan Si- mal, harp zamanında çocukları hi - maye meselesi Üzerinde temaslar | yapmaktadır. Dün akşam, Yalova - dan şehrimize dönmüştür. Letonya Muhaberat Nazırı Şehrimizde bulunan Letonya Mu. haberat Nazırı, bugün Ankaraya gi- detektir, Nazır, posta, telgraf ve te- leri henüz tayin edilmemiştir. Umumi | lunacaktır. müdür, gelecek hafta içinde Ankara- ya gidecektir, Tazminat Bedelini Az Bulmuşlar renerler idaresi şirketinm, cev . letçe verilen tazminat bedelini az görerek Fransa hükümeti vasrtasile Lâhey adalet divanma müracaat e- deceği haber verilmektedir. Şirket, bundan beş sene evvel, yi- Yunanis. tandaki fenerleri, Yunan hükümetine devrettiği zaman da, tazminat mik - tarmı az bulmuş ve adalet divanma ne kendisine ait bulunan, müracaat etmişti. Bu işin muhake- mesi hemiz devam etmektedir. Suri. ye fenerleri de ayni şirketin malıdır. | BİRKAÇ SATIRLA | Ü güncü Umumi Müfettiş Tahsin Uzer, dün akşam Yalovadan şehrimize gelmiştir, , 9 A'vma bulanan wee müsteşarı Sadullah Güneyin, on beş gün daha tetkiklerine devam edeceği kaber alınmış ur, o Ki işletmesi müduru maarı, Anka raya gitmiştir, Liman ve kömür pro Jeleri üzerinde Vekâlete izahat verecektir, taralarını ve istin zırlamak üzere belediye karaya gitmiştir, lefon işleri üzerinde tetkiklerde bu-| Askerlik Vazifesi ve Memurluk bei Vekiller Heyetinin Eski Karari Tadil Edildi Ankara, 25 (TAN Muhabi- rinden) — Bir müddet evvel Vekiller Heyeti, lise ve yüksek mektep mezunlarının askerlik hizmetini yapmadıkça bir me muriyete kabul edilmemeleri- ni karar altına almıştı. Bu hü- küm tatbikatta bazı güçlükler doğurduğundan tâdil olunmuş | ve yeni bir kararname ile ta- mamen kaldırılmıştır. Bundan böyle askerlik vazifelerini he- nüz yapmıyan lise ve yüksek mektep mezunları da memu- rin kananunun umumi hüküm- lerine tâbi olarak vazife ala * bileceklerdir Göçmen İşleri İçin Yeni Kararlar ; Verilecek Ankara, 25 (Tan muhabirinden) — Yarın iskân umum müdürü Bay Cev- detin rejaliğinde bir komisyon topla. nacaktır, Göçmen işleri üzerinde ka» rarlar alacak olan bu komisyon Ma- ye, Dahiliye, Iktısat ve Ziraat, Na. fıa Gümrük ve Inhisarlar Vekâletleri murahhaslarından mürekköptir. Ko- misyon yurdumuza gelen muhacirle re yapılacak ev, £razi, hayvan, tohum Yak gibi yardımları gözden geçirecek ve bunları bir esasa Obağlıyacaklır, Komisyon, muhtelif ecnebi memle « ketlerden serbest iskân suretile vur dumuza gelen muhacirlere gösterle- cek kolaylıkları tesbit edecek, hükü- metten yardım istememek sartile gez lecek muhacirlerin adedini artırmak için kararlar verecektir, Ankaradan Kısa Haberler Ankara muhabiridizien? * Romanya ve Bulgaristandan mem leketimize gelen 2251 Türkün vatan- daşlığımıza kabulü Vekiller Heyeti tasdikinden çıkmıştır. * Gürcübülakta Türk — Iran hü. kümetleri arasmda müşterek bir gümrük binası yapılması karariaştı- rılmıştı. Projeyi Iran hükümeti tas- dik etmiştir, Inşaata yakında başla. nacaktır. * Birkaç gündenberi şehrimizde bulunan Universite Rektörü Cemil Bilsel, yarın Istanbula harske; ede cektir. Rektör, Ankarada Üniversi» te bütçesi hakkında Vekâletie tomas etmiş ve hukuk fakültesine #rofe- sörler meclisinin içtimalarında buluz muştur, * Yaşı 65 i geçen müftülerin işten çıkarılması hakkındaki hüküm Ve- killer heyetince teselli edilmiş ve he. nüz vazife görmiye muktedir olan- İarm işlerine devam etmelerine ka- rar verilmiştir. TAKVİM ve HAVA 26 İkincikânun 1938 ÇARŞA MBA Arabi: 1357 YURTTA HAVA VAZİYETİ Yurdumuzun Trakya, Kocaeli ve Ege mmtakaları kısmen, diğer yerler tamamen kapalı ve yağışlı geçmiştir. Yaşığlar Trab zon, Sinop, Çanakkale ve Orduda yağmur, Edirne ve Kayseride kar yekiinde olmaş tur, Rüzgârlar Kocaeli, Karadeniz kıyıları ve ora Anadoluda karpten, cenubi Anado )uda şimalden orta kuvvette etmiş, gürki A nadolsda sakin kalmıştır, Dün Istanbulda hava sabahleyin az ba İutin iken kısa bir zaman sonra tamamen kapanmış ve akşama kadır kapalı geçmiş tir, Akşam üzeri çesinr” olmuştur, Rüzgâr sabahleyin gimalden esiyordu. Öğleden son ya cenup istikametine dönmüş, sürati sa niyeğde 1—4 metreyi bulmuştur, Saat 14 te ometre 761,9 milimetre idi, Hararet en 5.6 ve en ax sıfırın altında 2 santigrat kaydedilmiştir, 24 sast zarfında ya gan yağmurun metre murabbama bıraktı miktarı 2 kilogramdır,