August 14, 1954 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 14

İKTİSADİ Ucuzluk Migro nedir? Menderes elını çalışma d Fethi Çelikbaş vardı. — söylendiği sırada Çelikbaş Ekonomi ve Ticaret Bakanı idi — Başbakan, İstanbul'da, diğer üyü şehirlerdeki pahalılık üzerinde ordu, meselenin halli zamanının gel- dıgını ileri sürüyordu: — İstihsal ve istihlâk arası — fev- kalâde iptidai şartlar içindedir. Mallar çok fire vererek, fena ambalajlar için- de yüksek fiyatlarla satılmaktadır. İyi mal satacak, güzel ambalajlarla bunu vatandaş önüne çıkaracak, firenin ö- nüne geçecek bir teşkilâta ihtiyaç var- dır." Fethi Çelikbaş da aynı davanın, ay- nı fikrin üzerinde duruyordu. Avrupa memleketleri senelerdenberi bu isi mu vaffakiyetle yürütmüşler, halka temiz, ucuz ve İyi gıda maddesi satmak im- kânlarını temin etmişlerdi. Çelikbaş ilâve etti: "Nasıl yapalım da, müstehlike ucuz, müstahsile değer fıyatı Verecek bir teşkilât vücuda ge- tirelim' Karar verilmiş, 1ş1n tatbik ibkânla- rı bulunacaktı. — derdin de- vasma — Fethi Çelikbaş ve Nedim Ök- men anyacaklardı. İstanbula müte- veccihen yola çıktılar. Vekiller, İstanbul'da belediye baş- kan muavini — O zaman iktisat müdü- erruh İlter ile pahalılığın gi- derilmesi, malların geliş gidişi, ucuz eşya temini imkânlarını arıyorlardı. Kendilerine İsviçredeki Mi-Gros (yarı toptan) teşkilâtiyle temasa geçildiği bildirildi. Fethi Çelik “— Avrupa memleketlerının teşki- lâtlarını tetkik etmek, benzeri veya aynisi bir teşekkülü kurmak mümkün- Ür. 1936 — 37 senelerinde, İsviçre'nin Migro teşkilâtının nasıl kurulduğunu, ne şekilde halkın istifadesine arzedildi- ğini tetkik etmişti. Bu şekildeki bir müessesenin teşekkül imkânları arana- bilirdi. Ferruh İlter, Migro teşkilâtı üyelerinin davet edilmiş olduklarını söyledi. Fethi Çelikbaş, evvelce düşündük- lerine uyan bu temasları neticeye bağ- ladı. Migro ileri gelenlerinden birkaç mütehassıs üzerinde ” ütehassısları memlekete, Bakanlık adına davet edelim." Ek adım atılm konuşmalar müs- Mıgro doğmuş, faa- liyete geçebilme imkânlarını bulmuş- tu. Memlekette, bilhassa büyük şehir- lerde çekilen "istihsal ve istihlâk ayar- lanmaması" yani — pahalılık — der- AKİS, 14 AĞUSTOS 1954 ve MALİ dinin panzehiri ortada duruyordu. Der hal faaliyete geçildi, Migro'nun kuru- luş şartları, tüzüğü üzerinde tetkikle- “istihsal ve istihlâk ayarla- masını" yaparken vatandaşa ne temin edecekti? Halka ucuz, iyi gıda madde- leri verirken, ucuzluğu temin ederken, müstahsilin zararına hareket etmeme- yi ne şekilde halledecekti? Teşkilâtın — gayesi igro'nun halka hizmetinin ilk şart- ları, gayesi tesbit edildi: Migro, gıda maddelerini ucuz temin edecekti. Bilhassa, gıda maddelerinin müstahsilden müstehlike getirilişi sı- rasında, fiyatların yükselmemesini te- min için tedbirler alınacaktı. Gıda maddelerine kötü ambalaj yapılması- nın önüne geçilecek, tahmil ve tahli- ye masraflarının yüksek olmamasına dikkat olunacak, vâki zayiat karşısın- da fiyatların yükselmemesi temin edi- lecekti. Gıda maddelerinde, bu endi- Migro'nun 3 kurucusu Menderes . Duttweiler - Çelikbaş şelerin önüne geçilecek, fiyatların asgari nispetini temin k organi- zasyonlar, nümune tesisler kurulacak- ir. Migro, bir şirket halinde faalıyele geçecekti. Şirket kâr maksadı gözet- meksizin, bilhassa "müstahsille müs- tehlike" hizmet etmek gayesini hedef tutacaktı. "Kâr" sözü, bazı endişelere yol aça- bilirdi. Kâr sözü, "fazla fiyat" iste- yeceği gibi — halkin gözünde—bir en- dişeyi — ortaya koyar, halkın, Migro- dan beklediği ucuz ve iyi gıda reali- tesini bu da karcı müessese diye" pe- şin bir hüküm — olarak sarsabilirdi. Halk, kârını girdiği İşte, fazla kazanç SAHADA arzusu, fazla kazancın 1çınde “fazla fi- yat" fıkrını bulabiliri Kâr üzerinde tahdıt yapıldı. Fakat bu tahdit, malları olduğundan, mali- k ucuza satmak mânasına Mümkün olan fiyatla malların satılmasına devam edilecekti. nisbetinde temettü verecekti. Böylece, şirketin idarecileri fazla kârın — pe- şinde olamazlardı. Kâr bir limit içine tıkıştırılmıştı. Halk hizmetine konu- lan Migro, halkın vurguncusu haline getrilmiyecekti. Hissedarlar kârdan yüzde on ala- caklar, geriye kalan kâr ne olacaktı? Migro'nun unutulmaması gereken tek tarafı şu idi: Her imkânda, imkânların genişlelilebilmesi "paraya" bağlandığı hallerde Migro halk hizmetinde teşki- lâtını büyütecekti. Tüzü i rak "numune tesisler" ye olarak — gösterilmişti. sonra, Ankara, İzmir ve diğerleri... Migro ağlarını — İstanbul merkez decek, alacak, ucuza verecek, iyi, te- miz ve “hizmetini" vatandaşın ayağına adar hizmetleri götürebilmek. Şe- de gıda maddelerini istediği anda bu- lamamaktan şikâyetçi idi. K ular iki işi bir arada — bir taşla iki kuş vurmak — görmek iste- misti, İsabet tamdı. Mallar, umumi mağazalarda ambalajlanacak, paketle- necek Mıgro satışları için "sureti mah sada" kamyonlarla, mustehlikin" geçeceğini nun umumi — mağazalarına ugrayarak ucuz, dikkatle — ambalajlanmış, muay- yen tartılar içinde, maktu fiyatlı mal- ları alabilecekler. Migro perakendeci esnafa hak ta- nımak yoluna girmiştir., Migro ile her nevi alış verişe perakendeci esnaf gi- rişebilecektir. İstikbal M igronun Türkiyedeki zaman yabancı —elemanların eline bırakılamazdı, Migro'nun ilk kuruluş sıralarında, — İsviçreli mütehassısların yardımlarına, teşekkülü sırasında bun- ların çalışmalarına İhtiyaç vardı. kat sonraları, bir anonim şirket halın— de — sermaye, ödenmiş 500 bin , Migro- işleyişi her