11 Aralık 1954 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 12

İKTİSADİ VE MALİ SAHADA Hayreddin Erkmen Teşkilâtının kanunu değişiyor rici bir kı Zira o vakit tuzelkı— şiliği, muhtar but esi, — hususi hukuk hükümlerine bağlılığı — temin edilecek» tir. Bu işe kararlarda serbesti teşebbüs- lerde sürat sağlıyacaktır. İş arıyanı ace- külü haline getırılmesı memnuniyet eyfiye le olarak işe yerleştırmek ister bu ise Devlet işlerinin agır temposu içinde olayca yürütülemi Önümüzdeki yıl- larda ça lışmayla 1lgılı çeşıtlı davaların ele alınacağı kü çalışma problemlerı bugunku hallerıyle dahi hayli mesafe kat'etmişlerdir. Ticaret Serbestiye doğru amanımızda iktisadi hayat düzen- lenmesi, iktisadi hayatın istihsal kuvvetlerine çekidüzen — veren makam- ların, âmme makamları — veya hususi makamlar olması ve ıstıhsal vasıtaları- teşebb sün elinde bulunması bakımından üç kıs- ma ayrılmaktadır. — Bunlardan birincisi kapitalist iktisadiyatıdır.. Bu ekonomi- de 1stıhsal vasıtalarma ferdler sahiptir. Aız talebi tayin eden — makamla: âmme mak mları olmayıp teker teker bütün ferdlerdir. İnsanlar diledikleri kadar iktisadi servetlere maliktirler ve- ya malik olma şansına sahiptirler. Böy- le bir iktisadi nizamın esasları hürri- t, mülkiyet, rekabet ve serbest mü- badeled Ikıncı nevi iktisadi hayatın adı karma ekonomidir. Bu ekonomide hususi sektörle âmme sektörü yanyana yaşar. Amme sektörünü düzenliyen dev- lettir. Zamanımızda Batılı devletlerin hemen hemen hepsi ekonomik bünye bakımından karma yapıya sahiptir. Ka- mu sektörü bütün iktisadi hayatın X n bir kısmını teşkil eder. Ka- 5 liyetler kapitalist bir ekonomide cari 12 olan kaidelerle yurutulur Bu iki nevi iktisadi nizam üçüncü bir ikti- sadi düzen vardır kı buna kollektıvıst ekonomi denir. Böyle bir ekonomide iktisadi servetler, istihsal vası tları arz ve hattâ talep üst merciler tarafından ayarlanır. Zamanımızda hiç bir devlet mah- za kapitalist, mahza kolektivisit bir bunyeye sahip değildir. Zira kapitalist ir memleket sa yıla İ irleşi Devletlerinde de an yollar ve Milli Savunmayla ilgili hızmetler devlet tara- fından idare edilmektedir. Fakat Ame- rika Birleşik Devletleri ferdi teşebbüse en fazla yer ayıran bir ektonomik bün- ekonomisi orada Hususi sektör İktisadi hayatın ferdlerm istek ve arzularına vey, hl göre ayar- andığı cemıyetlerde ü kendiliğınden bir — muvaz mak için zaman zaman güçlüklere uğ- r. Nitekim Ameri Birleşik Devlet- lerınde 1953 senesinde hafif bir durak- lama devri geçirilmiştir. Kore harbinin, Hindiçini harbinin bitmesi askeri mas- raflarda 6 milyar civarında bir kısın- tıya sebep olmuştur. Harp ekonomısın- den sulh ekonomisine bir rettir. Onun için mılletlerarası tıcaret geliştirilmelidir. İşte bu hususu nazarı itibara alan iktisadi 33 sahifelik bir rapor hazırlamıştır. Bu rapor denılebılır ki, münhasıran e- rikan gümrük siyası asetine hasredılmıştır Mezkür raporda — peyderpey Amerik: gümrük setlerinde bir 1nd1rme yapılm; a— sının Amerikan — menfaatlerine elverişli olduğu söylenmektedir. Amerika Birleşik Devletleri Hükü- met şekli bakımından başkanlı hükü- met sistemine sahip olduğundan Tica- ret rejiminin ayarlanmasında — Ticaret Vekilinden ziyade başkan rol ve SÖZ sa- hibi olmaktadır . Bu duru da gözden ırak tutmiyan rapor Baş a beş yıl- lık ticaret muahedeleri aktedebilme se- lâhiyetinin — tanınmasını — istemektedir. Başkan £isenhower beş yıllık değilse bile üç yıllık ticaret — muahelederinin Amerikan ekonomisi için faydalı olabi- leceğini ummaktadır. Zira bugünkü du- rumda başkan bir yıllıktan daha uzun vadeli ticaret muaheledeleri aktedeme— mektedir. Siyasi ve 1kt1sad1 kudreti ba- kımından Amerika Birleşik Devletlerı Ge- merika Birleşik Devletlermın gümrük tarıfelerınde ta- vizde bulunurken bunu karşılıklı olma esasına değil, tahditli ithalât kotaları- lar 1stıkrarsızlıga sebep olm ktadır. geçen Trapor, komiteye göre rifeler üzerinde genel anlaşma baş- lıca zaafiı gümrük tarifeleri uzerınde tavizde bulunurken ticareti tahdit eden diğer hususları nazarı itibara almıya- rak <«beynelmilel bir ticaret — hukuku» meydana getirmek istemiş olmasında— dır. Malüm olduğu üzere GATT'a memleketler birbirlerine karşı en zıyad azharı müsade şartından istifade et- mektedırl Amerıkanın geniş mânada ekono- mi siyaseti üzerinde yapılan münakaşa- ları hülâsa eden yazımızdan da anlaşı- lacağı veçhile Amerikan — ekonomisini harp yıllarmın muvazenesi halinde tu- tabilme gu müzün en canlı meselesi- dir. Başkan Eise nhower milletlerarası ticaretle bu muvazenenin temin edil. bılecegıne kanıdır Fakat buna mâni rak Amerikan gümrük setleri vardır. Buna rağmen yardım yerine ticaret fik- ri Amerika Birleşik Devletlerınde hayli yol almıştır. Başkana ticari sahada da- Ame- e tedrici indir- meler yapılmasını tavsıye eden raporlar da gost r ki, bu e bu sefer dünya tıcaretı yoluyla temın edilmeğe çalışılacakt T. İtalya Vergi nisbetleri yükseliyor amanımızda devlet masrafları yani vatandaşlara temin edilen hizmet- ler karşılığı idari makamların kaynağı- nı hazineden alarak yaptıkları masraf- lar artmaktadır. Çünkü devletın nüfusu artmaktadır, çünkü eski âmme hizmet- leri es kisinden daha mutekamıl bir şe- kilde ifa edilmektedir. Çünkü yeni ye- ni âmme hizmetleri kurulmaktadır. İş- te yukarda saydığımız bütün bu sebep- ler âmme — masraflarının — artmasında esaslı rol oynayan ana unsurlardır. Bu sebeplerin dışında devletin sosyal gü- AKİS, 11 ARALIK 1954