17 Eylül 1962 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 24

TARİ H Naziler Stresemann (*) Şiiri Dünya Harbinden sonraki Almanya, kendi Adenauer'ini bul- madı değil. Bu, Stresemann'dır. Ste- resmann, Almanya için kurtuluş yo- lunun dış politikada batılı galipler ile sıkı bir işbirliği yapmak, iç poli- aldırmaksızın orta yolu seçmek, ekonomik o ve mali politikada ise her ne pahasına olursa olsun stabilizasyona gitmek olduğunu kolaylıkla sezdi. ( Birinci Dünya Harbi Almanyasının İkinci Dünya Harbi Almanyasına nazaran talihsizliği Stresemann'ın iktidarı A- enauer kadar çabuk ele alamaması, iktidarını onun kadar uzun sürdüre- memesidir. Ama Steresmann 1923 i- le 1929 arasında, hiç bir maceracıya şans tanımayan bir mesut Almanya, yaratmaya ve havayı tamamişle de- giştirmeye muvaffak oldu. Steresmann Başbakanlığı ilk de- fa, bir koalisyon hükümetinin ba- şında aldı. Para bütün kiymetini kaybetmiş, enflâsyon toplumun or- ta tabakasını yıkmıştı. Kıymetli Ruhr- bölgesi, Almanya harp tazminatını ödemeye oyanaşmadığından Fransa tarafından işgal edilmişti. Steres- mann'ın birinci koalisyon hükümeti, batılı galiplerin şartlarını kabul oe- derek Önce fransız birliklerinin Ruhr'dan çekilmesini sağladı. Sonra Başbakan, girişeceği ekonomik ve sosyal reformların o kabineyle ba- şarılamayacağını hissederek 2 Ekim 1923'te istifasını verdi. Yeni hükü- meti kurmaya gene Steresmann me- mur edildi. Başbakan kabinesine bazı sanayicileri aldı. Essen Belediye Baş- kanı Hans Luther Maliye Bakanı ol- du. Bu sıralarda 1 dolar 154 bin mark ediyordu. Steresmann alman Mecli- sinin, Reichstag'ın önüne cesaretle çıktı ve meşhur "Efendiler, Mark öl- müştür" cümlesini söyledi. 15 Ekim- de Reichstag Hükümete tam yetki verdi ve Rentenbank'ın kurulmasını derpiş eden kararname yayınlandı, Steresmann mali politikayı yürütme görevini genç ve parlak bir banka- cıya, Dr. Schacht'a emanet etti. Sc- hacht 12 Kasım 1923'te Kambiyo Ko- miserliğine getirildi. Çok geçmeden, Reichsbank'ın Başkanı oldu. Naziler gösteri yapıyorlar Su bardağında fırtına Ameliyat devri Sieresmann ve Schacht Almanyayı kurtaracak ameliyata ( giriştikle- ri andan itibaren bütün memleketin en kızılan simaları haline geldiler. Kendilerine küfrediliyor, hakaret e- diliyor, aleyhlerinde söylenmedik söz bırakılmıyordu. Ama, tutulan yolun tek doğru yol olduğunda herkes müt- tefikti ve bunun lüzumuna, yürekten inanmayan yoktu. Ne var ki, her a- meliyat gibi bu da son derece ıstırap- lı bir ameliyat olduğundan canı ya- nan feryadı basıyor ve doktorları tekmeliyordu. Steresmann ve Schacht koparılan yaygaraya kulak asmadan, neticenin kendilerini (obüyüteceğini düşünerek işlerine baktılar. Reichs- tag, çeşitli cereyanlara rağmen Ko- alisyon ela yaşatmak olgun- altın markı Renten - mark, Reichsbank'ın yanın- da faaliyet gösteren Rentenbank'ın banknotlarıyla piyasaya sürüldü. Te- ni bankanın sermayesinin yansı memleket tarımına konulan ipotek- tir, öteki yarısı da sanayi, ticaret ve bankaların iştirakidir. Bankanın sta- tüsü ipoteğin veya iştiraklerin okar- şılığının yatırılmasını değil, bunların yüzde 6 faizle ödenmesini gerektir- mektedir. Renten - mark ile mark arasında bir parite kondu. Görülüyor ki Schacht'ın Li de sanayi, ticaret ve bankalar bir üs- tün mevki sahibidirler. Bu tir ve bir nisbet dahilinde kontrolü dışındadır. Nihayet bu mev ki, millete nazaran da üstündür. Zi- ra renten - mark kâğıt marktan ay- rı tutulmuştur. Bu fülen, eski borç- silinmesinin kanunen o kabulü manasına gelmektedir Enflasyon ve siri ölümü, al- man bankalarının kaynaklarını ku- rutmuştur. Renten - mark reformu- nun o gerçekleştirilmesiyle (e birlikte, muazzam bir kredi ihtiyacı kendini hissettirdi. Reichsbank gibi Renten- bank da, yeni enflasyona gitmeksi- zin bunu karşılamak imkânım bula- madı. O zaman Almanyanın, dışar- Ç) Bu serinin ilk yazıları 'Man- m "Adam", "Politikan", "Dar- beci"ve "Kitap" "Başlıkları altında A- KİS'i in 124, 425, 426, 427 ve 428. sayı- larında çıkmıştır.