17 Eylül 1962 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 25

dan kredi istemek zarureti ortaya çıktı. 1924 İlkbaharında Schacht, Reichsbank'ın bir şubesi olan oGol- discontobank-ı -altın iskonto bankası- ingiliz sermayesiyle kurdu. Bankanın görevi, karşılığı döviz olan banknot- ları piyasaya çıkarmaktır. İlk iyi neticeler ntenbank ve Goldiscontobank, kuruluş gayelerine varmakta ge- cikmediler Almanya, karşılığı olan sağlam bir paraya kavuştu kredi elan EŞ kurama- dı. Bu mekanizmanın, sâdece oAl- manyanın gayretiyle kurulamayaca- tazminatına bir şekil veren Dawes planı kabul edildi. Bu, planla birlik- te Almanyanın mameleki ve gelirle- ri üzerine konan bir ipotek ve bazı yeni vergiler karşılığı 800 milyon altın marklık bir milletlerarası istik- raza girişildi. Gene 1924'ün 30 Ağustosunda Schacht, çıkardığı banka kanunuy- la para reformunu tamamladı. Bu kanunla, altın para esasına dönüldü. Para ünitesi, altın kıymeti 1914 mar- k ndan ei ki kâğıt paralar vülden ka ida lacak ve | trilyon ağı mark 1 ren- ten-mark hesabıyla renten-mark banknotlarıyla karşılanacaktır. Ren- tenbank'ın emisyonları on yıl içinde son bulacaktır Böylece, mali bakımdan o uçuru- mun kenarına gelmiş olan Almanya parasını kurtarmış oluyordu. Stabilizasyonun bilançosu Sehachi' ın bu e bilhassa enflasyonun o rahatlığ alışmış alman sanayii mim bele indi- rilmiş darbe" olarak vasıflandırıldı. Bir defa, elinde kağıt mark bulundu- ranlar sukutun durdurulmasını iste- mekteydiler. Halbuki renten-mark'a kâğıt marka göre bir kur tesbit edil- mesi sukutu hızlandırdı. Daha fenası, 5 Ekim 1924'te Sc- hacht ertesi günden itibaren Reichs- lasyon bitkisi" bu tedbirle kavrulup öldü. Hele Reichsbank, işgal altın- daki bölgelerde çıkarılmış olan not- geld'leri ödemelerde kabul etmeyece- gini bildirince, bu paranın yaygın ol- duğu sanayi bölgesinde kıyamet kop- tu. Bu sanayiin büyük temsilcisi Stinnes "Renanya sanayii. Bay Sch- TARİH Hitler bir törende Konuşamayan teşkilâtçı acht ile her türlü münasebetini kes- mek zorunda olduğunu beyan eder dedi. Nihayet, altın esası üzerine bi- lanço yapmak mecburiyeti çok kim- seyi ohomurdatıp durdu. Halbuki, Schacht'ın tedbirleri osanayie bir a- vantaj da sağlamamış değildir. Bu, iç borçların filen ortadan kalkma- sıdır. Tabii, bundan asıl kazanan devlettir ama, onun yanında sınai ve ticari müesseseler de borçlarından kurtuldular İlk Sani; ve sonrası yea kolay kazancına alış- mış olanlar ve onlardan çimle: bir büyük kütle hasretini terennümle işe başladı. Bir kalemde muazzam kar sağlama dev- rinin kapandığını ve o usulün aslın- a koca Almanyayı uçurumun kena- rına getirmiş olduğunu bunlar kabul etmek istemiyorlardı. Bu yüzdendir- ki politika alanında Steresmann, ik- tisadi ve mali sahada Schacht aley- hine görülmemiş bir kampanya açıl- dı. Tutulan yolda devam edilememe- si için elden gelen hiç bir şey esir- genmiyor ve enflasyonun vurguncu- ları bütün imkânlarıyla, iki aşırı uç tarafından yürütülen kampanyayı destekliyorlardı. Fakat Steresmann da, Schacht da gürültüye pabuç bı- rakmadılar. Reichstag'da dayandık- ları ekseriyet ise, ilk günlerde sıkı durmanın faydasını çok geçmeden gördü. Alman sanayii, enflasyon bittiği- ne göre normal şartlara dönüşün za- ruretini ister istemez kabul etti. Bu onu hesaplı kitaplı davranmaya, sa- tış piyasası aramaya ve milletlera- rası fiyatları kaale almaya zorladı. Suni şekilde o gelişmiş olan müesse- seler teker teker piyasayı terketti- ler. Tabii bu, başlangıçta işsizliğe ve gürültülü iflaslara yol açtı. Ancak İş imkânları da, yaygın sanayi ve ti- sıhhatli halde değildiler. Üstüste konulan küplerin bir gün ta- rakayla devrilmesi mukadder ( bulu- hatli bir ekonominin yeşermesine yol açtı. Memlekete gelen istikrarla bir- likte, yabancı sermaye de Almanya- ya akın etti. 1924 ile 1930 arasında Almanya yedi milyar dolarlık kredi sağladı ki, bunun büyük kısmı ame-