24 Eylül 1932 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 4

TUT T L M I Dil Bahs'ı':— ı : Öz Türkçe Ve Ecnebi Kelimeler -— Konya Kız Muallim mektebi edebi- yat muallimi Hieri beyden bir mektup aldık ve ilk kısmını dün neşrettik. Bu mektup, öz Türkçenin, bütün dille- rin kökü olduğu iddiasımdadır. Ve dürkü kısımda görüldüğü üzere bir-. takım deliller gösteriyor. Bu fikirlerin isabet ve ademi isabeti bittabi kailine gırılr. 1 — Aynı kökten olan ( sum ve cum ) sözünde ( B ) yerine (M) geçmiştir. ( sum — cum ) türkçe- mizde bütün özlü, kuvvetli, sıkı, koyu fakat arı duru manalarına- dır. (Cumhur ) sözünü arapça sananlara söyliyebilirim ki bunun sonundaki (uğr —ur ) da İ biri- kinti, saadet, bereket ve.. yol ) manasınadır ve cümhur (Cum — uğr ) dan bozma öz türkçe bir sözdür. (Uğur lâtincede — dahi “augur, biçimindedir. (Tip, tif, tiv ) sözleri ise (asıl, esas, cevher, örnek, —nümune ) manalarınadır. İmdi ( Opsaktif ) öyle bir nes- ne olmalıdır ki derli toplu var- lığile dışarda, göz önünde bu- lunsun ve kendisi bizim mide- — mizle, yahut kafamızla kavrama- — mıza elverişli olsun. ( Süpsektif ) teki mana ise bunun tersinedir. Yani içimizde küme halinde gizli olup ta dışa- rıya sürüp çıkmıya elverişli bulu- nan varlık, ( süpsektif ) tir. ( Bu sözleri opsu — aktif, süpsü — ek- tif biçimlerinde ayırt etsek dahi mana aynı çıkar. ) Frenkçe ( aktif, ve) deki ça- i hşkan, işlek, işçi, tesirli, manası da (ak ) taki akm, (T) deki sert hareket ve (İf)dekî ruh, canlı.. manalarının birleşmesinden ileri gelmektedir. Yine firenkçede ( Geçme, aş- | ma, geçit, basamak, göç, bir şeyi | tamamlamak için sonradan ekle- nen parça ) sındaki ( passe ) dan yapılmış olan ( passif, ve ) baskı a bulun an, başkasının ar- dına düşen, başkasının izimi ( te- siri ) altında iş — yapan uysal, uyuntu... manasınadır ki bunun da türkçe ( pes, hes veya -pas, bas ) kökünden ürediği şüphesizdir. Türkmenler (imdi ) yerine ( pes) derler. Bu, önceden uzun uza ya söylenip geçmiş olan sözleri tamamlayıcı söz bitiriminin ba- şında — kullamılır. “Halk - dilinde (pes), olursa bu kadar olur. Bu işin üzerine iş, bu sözün Üüzeri- ne söz yoktur.. ÂArtık hiç diye- cek yak. Çok beğer — - ve tesi- ri altında kaldım... . unasına bir nidadır ki söz arasında zarf vas- zifesi de görür. (Pes demek ) birinin ezici güç ve kuvvetine karşı kendi zavallılığını anlıya- rak ona uymak ve tapmak (pa- saf) kendi başına bir varlığı her- hangi esaslı bir benlik üzerinde sonradan peyda olan kir, pas, küf, kef ve köpüğe benzer şey.. demektir. Ve(peş , ileri geç- mekte olan birinin ardı, arkası, gerisi.. Elbisede büyük parçayı tamamlıyan küçük parça.. mana- sına kullanılır. Divam lügat (be- sa)yı (sonra, sonradan ) diye manalandırır. — ( Cilt 3. S: 169) Görülüyor ki yabancı sandır- ğımız herhangi bir sözü deşele- yiverince altından türkçe tipler kendımi göstermektedir. Bunun — içindir ki sözlerimi yukarda geçen bir sözle bitiri- yorum: Dil işi; her şeyden önce Türkçenin — derinliğine — inmek, enginliğini kavramak işidir. 15/9/932 Konya Kız Mwallüm Mektebi Edeb yat muallimit Hicri TaSTA » ziantğpte Çiftçilik Gaziantep (Hu- susi ) — Vilâye- timizin, bugünkü umum zer'iyatı geçen seneye nisbetle biraz noksandır. Fakat buna mukabil Hasankeyf tü- tünü, üzüm, fıs- tık i memle- | kıtngiâı riçten para getiren mahsulât köylü- lerin yüzünü gül- dürecek derece- de — mebzuldür. Bu seneki fıstık rekoltesi dört milyon kila tah- min ediliyor ki, kilosu 30-40 kuruş değerindedir. Hasankeyf tütünile fıstık, vilâyetimiz ihracatı içinde bellibaşlı bir yekün tutar. Fıstık Amerikaya, Hasankeyf — tütünü | de Mısıra ihraç edilir. Bu sene Ziraat Müdürlüğü arıcılık ve sütçülük hakkında kurslar açacaktır. Kurslarda pey- nir ve kremanın fenni istihsali hakkında dersler verilecektir. Vilâyetimiz iklim itibarile her türlü hububat, sgebze, meyva ve saire yetiştirmiye çok müsaittir. Bunlardan bilhassa meyvaların ıslahile — terakki ve — inkişafını temin ve Suriye piyasasını elde etmek vilâyetimiz için bir gaye- dir. İşte bu mühim iktısadi sebe- Ve Hububa Gaziantepteki bakır ftabrikasının bir köşesi be istinaden geçen senelerde Bursadan getirilen Seyyit Bey isminde bir fidan mütehassısile alâkadartarın şayanı takdir me- | saisi neticesinde elli dönümlük saha dahilinde bir fidanlık - tesis edilmiştir. Burada beş yüz bin- den fazla zerdali, şeftali, armut, elma, dişbademi, ince kabuklu ceviz, dut gibi meyvalı ve akas- ya, glâdiçya, kırmızı salkım gibi meyvasız ağaçlar yetiştirilmiştir. Yine bu fidanlığın ayrı bir kıs- mında halka fenni aşı tatbikatı gösterilmektedir. Tohumdan yetiş- tirilen fidanlar bu sene halka meccanen tevzi edileceği gibi mahallelerin Belediye tarafından ağaçlanması için de Akasya gibi diğer fidanlar ağaç bayramında Bu Güzel Vilâyetimiz Meyva, Sebze t Deposu Halindedir Belediyenin emri- | ne verilecektir. — de Ziraat Ve- kâletine ait fıs- tık fidanlığı var- dır. Burada birisi yirmi beş — dö- nümlük saha da- hilinde anaç dır, diğer — bir kısmında da fıs- tık fidanlığı mev- sıtasile meyvala- rın ıslahıma veri- | len bu ehemmiyet üzerine birkaç sene sora vilâye- timiz meyva yetiştirmek hususun- da en ön sıraya geçecek ve işte o zaman Suriye piyasasını elde edeceğiz. 24 Size biraz da vilâyetimizin sanayi hayatından bahsedeyim. Vilâyetimizde —sanayi hayatının hakikt bir inkişafa namzet oldu- ğunu söyliyebilirim. Şimdiki halde burada birçok sabun imalâthane- leri vardır ki buralarda yapılan sabunlar bütün Cenup ve Şark senelerde — müteşebbislerimizden Hoca zade Ragıp Bey mükemmel bir mis sabunu ve bakır fabri- kası tesis etti. Fabrikada nefis kokulu sabunlar ve bakir takım- ları imal edilmektedir. — A. 5. Tekirdağda Çok Tuhaf Bir Üfürükçülük! Tekirdağ (Hususi) — İki gün evvel İnecik nahiyesinde bir hır- sızlık oldu. İki Çingene kadını hasta olan bir köylü kadını ziya- rete gitmişler. Hasta kadını oku- yup üfliyerek iyi etmiye yelten- mişlerdir. Kadına iyice teselli verirlerken diğer bir Çingene karısı da eve girerek köylü kadımın birkaç İira parasını çalmıştır. Sonradan far- kına varan köylü kadın karakola haber vermiş ve Çingene kadın- ları yakalanarak — hapishaneye teslim edilmişlerdir. — G.C, Emine Pehlivan Erciş (Hususi) — Meşhur ka- dın pehlivan Emine Hanım buraya | tine birçok hünerler yaptı. Ercişte Bir Ortamektebe Şiddetle İhtiyaç Vardır Erciş (Hususi) — Kasabamı- zın medeni ve hayati ihtiyaçları pek çoktur. Fakat bugün için en ziyade — bir ortamı bir ziraat ve sanat mektebine muhtaç bulunuyoruz. Henüz bu mekteplerden mahrum bulundu- ğumuz için ilkmektepten çıkan birçok çocuklar - tahsillerini ya- rıda bırakmak — mecburiyetinde kalıyorlar. Bu vatan yavrularının irfan gibi en büyük nimetten mahrum kalmamaları için burada hiç olmazsa bir ortamektep te- ! sis edilmelidir. — M. H. geldi, Tuyyare Cemiyeti menfaa-, e- a akşam üzeri Ucuzluk Rekoru Kırıldı Bitliste Etin Okkası Altı Kuruşa Satılıyor Bitilsin manzarası Bitlis (Hususi) — Şehrimizde meyvanın en bol zamamnındayız. Buradan civar kasabalara mebzul miktarda yaş meyva ihraç edili- yor. Kağnı arabaları durmadan kavun, karpuz ve zahire taşıyor. Üzüm ve armut ihracatı da bol- laşmıştır. Yirmi gün kadar sonra kış - mevsimire gireceğimiz için -herkes meyvalardan bol bol isti- fade etmektedir. Son zamanlarda bal ihracatımız da artmıştır. Bu arada şunu da haber vereyim ki buradaki et ucuzluğu memleketin hiçbir tarafında yoktur. Buz gibi sığır etinin okkası altı kuruşa satı- hyor. Yaz mevsiminin son günlerini yaşadığımız için millet bahçeleri akın akın gelen halk ile dolmak- tadır. Bizim millet i en güzel çiçeklerle bezenmiş, cidden temiz birer cennet — köşesidir. Şw mektubu — yazdığım — gün yağmur yağmıya başladı. Fakat 'i bir de temennide bulunacağım. Burada birer ve beşer liralık kâğıt paralar hayli büyük kara bozdurmak hususunda çok müşkülâta maruz kalıyoruz. Ziraat Bankasının nazarı dikkatini celbederim. — Niyazi Yılmaz Malatyada Dikkatsizlik Yüzünden Bir Facia Oldu (Hususi) — Şehrimiz- de Aslan Bey mahallesinde otu- ! yan Püser oğlu İbrahimin on ya- şındaki çocuğu bir kunduracı da çıraklık yapmakta- dır. Ayni dükkânda çıraklık ya- pan Gedik oğla Vehap isminde biri tabancasını temizlerken silâh birdenbire ateş almış, çıkan kur- | ve cağız derhal ölmüştür. fıstıklı ağaçlar var- cuttur. Fidanlık va- azalmıştır. Bu sebeple şun İbrahimin oğluna isabet etmiş İzmir Mektubu : ' noy kilo Üzüm, 8 milyon Çok Mühim Bir Rapor Hazırlandı İzmir ( Hususi ) — Şehrimiz Ticaret Odası mıtaka iktısadi- yatının vaziyeti hakkında mühim bir rapor hazırlamış ve İktisat Vekâletine göndermiştir. Memle- ketimizin — geçirmekte — olduğu sıkıntının sebepleri ve derecesini anlatan bu raporu şöylece hulâ- sa edebiliriz: 93t senesi, Ege mintakası iktisadiyatının beynelmilel tica- retle olan sıkı münasebetlerini bir kere daha tebarüz ettiren bir devre olarak kaydolunabilir. Mın- takamız, memleketimizin en bü- yük ihraç merkezi olması itibarile bütün iktısadi faaliyeti müteaddit rabıtalarla — cihan — piyasalarına bağlı olduğundan umumi tahav- vüllerden çok müteessir olmakta- dır. 70 milyon Tiralık ihracat yapan mıntakamızın çiftçi, sana- yici, tüccar halkı iş bölümünün ani sadmeleri karşısında mütees- sir olmaktadır. Ecnebi devletlerin, şimdiye kadar görülmemiş bir tarzda it- halâta karşı gümrük kapılarını kontrol altına almaları, ihracata "İstinat eden mıntakamız iktısadi- yatını rencide etmiştir. Geçen sene buhranı fazlalaş- tıran hâdiselerden biri de İngiliz- lerin altın mikyasını terketmeleri olmuştur. Şimdiye. kadar yalnız , İngiltereye değil, , diğer birçok memleketlere ihraç edilen malla- rımız İngiliz lirası üzerine salıl- makta idi. İhracat mevsiminin iptidalarımda bu mühim tediye vasıtasının ani bir tenezzüle uğ- raması piyasamızda büyük tesirler bırakmıştır. 931 senesinde mıntakamızdann 50,601,242 Hralık ihracat yapıl- dığı halde 18,366,987 1liralık it- halât yapılmıştır. - Bu: rakamlar 32 milyon Hra ihracat fazlalığı arzetmekte ise de umum Türki- ye malf muvazene noktasından pek iyi addedilemez. 926 sene- sinde mıntakamızın yalnız tütün ihracatının 31,094,860 Hra tuttu- ğu nazarı itibara alınırsa yukar- daki rakamın mahiyeti — mey- dana çıkar. Bu sene mıntakamızdan nok- san ibhraç edilen — maddeler şunlardır: İ7 milyon kilo tuz, 15 mil- kile tütün 9 milyon kilo manganez madeni, 5 milyon kilo Krom, 10 milyon kilo odun kömürü, 2 mi- yon kilo akdarı, 10 milyon kilo palamut. Fazla edilen şudur: 11 milyon kilo zeytinyağı, ya- rım milyon kilo yumurta, 15 mil- yon kilo arpa, 56,691 baş canlı hayvan. Raporun bundan sonraki kı- gımlarında ihracat emtiası fiat- leri hakkında mufassal malümat verilmektedir. — AÂdnan Antepte Ayar Saati Gaziantep (Hususi) — Mem- leketin umumi ihtiyaçları arasın- da bir de saat meselesi vardı. Nihayet Belediye reisimiz buna da muvaffak olabildi. 475 İiraya İstanbuldan alınan bir saat, ihraç emtia memleketin en işlek olan Subur- — — cu caddesinde hazırlanan küleye konuldu. Bu saat, İstanbulun Eminönündeki ayar saatinin aây” nudır.